Hindu Dharm : "અહિંસા પરમ ધર્મ" એ ફક્ત એક કહેવત નથી પણ ભારતનો આત્મા છે

Hindu Phobia : અમેરિકાના જ્યોર્જિયામાં 'હિન્દુફોબિયા' સામે રજૂ કરાયેલા બિલ આપણા માટે જાગૃતિનો સમય છે. તે સૂચવે છે કે આપણે આપણી પરંપરાઓને ભૂતકાળની સ્મૃતિ સુધી મર્યાદિત ન રાખવી જોઈએ પરંતુ તેમને તથ્યો, ઇતિહાસ અને આધુનિક સંવાદો દ્વારા વિશ્વ મંચ પર રજૂ કરવી જોઈએ.

"અહિંસા પરમ ધર્મ" એ ફક્ત એક કહેવત નથી પણ ભારતનો આત્મા છે. તે આત્મા, જે હજારો વર્ષોથી ફક્ત તેના નાગરિકોને જ નહીં પરંતુ સમગ્ર માનવતાને સહિષ્ણુતા, કરુણા અને સંવાદિતાનો સંદેશ આપી રહ્યો છે. આજે, જ્યારે વિશ્વ વૈશ્વિક સંઘર્ષો, સાંપ્રદાયિક અથડામણો અને સાંપ્રદાયિક દ્વેષની પકડમાં છે, ત્યારે ભારતનો સનાતન ધર્મ શાંતિ, સંવાદિતા અને સર્જનાત્મકતાના દીવાદાંડી તરીકે ઊભો છે. આ સંદર્ભમાં, અમેરિકાના જ્યોર્જિયા રાજ્ય દ્વારા 'હિન્દુફોબિયા' વિરુદ્ધ રજૂ કરાયેલ બિલ એક ઐતિહાસિક વિકાસ છે. આ બિલ માત્ર એક કાનૂની દસ્તાવેજ નથી પરંતુ વૈશ્વિક મંચ પર હિન્દુ સભ્યતા અને તેની મૂળભૂત માન્યતાઓ પ્રત્યે બદલાતા વલણનું પ્રતીક છે.

'હિન્દુફોબિયા' વિરુદ્ધ બિલ

જ્યોર્જિયા અમેરિકાનું પ્રથમ રાજ્ય બન્યું જેણે 'હિન્દુફોબિયા' Hindu phobia અને 'હિન્દુ વિરોધી દ્વેષ' વિરુદ્ધ 'સેનેટ બિલ ૩૭૫' બિલ રજૂ કર્યું. આ બિલનો ઉદ્દેશ્ય સ્પષ્ટ છે - કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ અને સરકારી સંસ્થાઓને હિન્દુ વિરોધી ભાષણ અને હિંસક વૃત્તિઓને ઓળખવા અને તેમના પર કાર્યવાહી કરવાની સત્તા આપવાનો. પરંતુ આ બિલ ફક્ત કાનૂની પહેલ નથી, તે 'સાંસ્કૃતિક રાજદ્વારી' 'Cultural Diplomacy' નું સૂચક પણ હોઈ શકે છે. આ બિલ એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે અમેરિકાએ વૈશ્વિક વેપાર પર ભારે ટેરિફ લાદવાનો નિર્ણય લીધો છે, જેની ભારત સહિત ઘણા દેશોની અર્થવ્યવસ્થા પર અસર થવાની સંભાવના છે. શું આ બિલ અમેરિકામાં રહેતા ભારતીય ડાયસ્પોરાને, ખાસ કરીને હિન્દુ સમુદાયને પ્રતિકાત્મક ટેકો આપવાનો પ્રયાસ છે? શું આ અમેરિકી વહીવટીતંત્ર તરફથી સોફ્ટ પાવર સિગ્નલ છે કે 'અમે તમારી સાથે છીએ'?

શાશ્વત પરંપરાની વાર્તા

ભારતની ભૂમિએ સહિષ્ણુતા અને બલિદાનના એવા ઉદાહરણો આપ્યા છે, જે આજે પણ વિશ્વને પ્રેરણા આપે છે. રાજા શિવીની વાર્તા આનું એક જીવંત ઉદાહરણ છે. મહાભારતમાં વર્ણવેલ આ વાર્તા આપણને જણાવે છે કે દાન અને ધર્મનું પાલન એ કોઈપણ શાસકની સૌથી મોટી ઓળખ છે. જ્યારે અગ્નિ દેવે રાજાની પરીક્ષા માટે કબૂતરનું રૂપ ધારણ કર્યું અને ઇન્દ્ર દેવે બાજનું રૂપ ધારણ કર્યું, ત્યારે રાજા શિવીએ એક મહાન પ્રતિજ્ઞા લીધી.

કબૂતરને આશ્રય આપ્યા પછી, જ્યારે ગરુડે ખોરાક પર પોતાનો અધિકાર દાવો કર્યો, ત્યારે રાજાએ તેના શરીરમાંથી માંસ કાપીને તેને આપવાનું નક્કી કર્યું. જ્યારે ત્રાજવામાં કબૂતરના વજન જેટલું માંસ ન હતું, ત્યારે રાજા આખરે પોતે ત્રાજવા પર બેસી ગયો. આ ફક્ત બલિદાનનું શિખર જ નહોતું, પરંતુ તે સનાતન ધર્મની ચેતનાનું દર્શન પણ હતું જેમાં બીજાના જીવન બચાવવા માટે આત્મ બલિદાનને પણ એક ધર્મ માનવામાં આવે છે.

રાજા શિવીની વાર્તા તો માત્ર એક ઉદાહરણ છે. સનાતન ધર્મમાં દધીચિ ઋષિએ પોતાના અસ્થિઓનું દાન કર્યું, રાજા હરિશ્ચંદ્રએ સત્ય માટે સર્વસ્વનું બલિદાન આપ્યું અને મહાત્મા ગાંધીએ અહિંસાનો માર્ગ અપનાવ્યો જેવા ઘણા ઉદાહરણો છે. આ ધર્મ બધા જીવોમાં આત્માની એકતામાં માને છે અને 'વસુધૈવ કુટુમ્બકમ' ની ભાવનાને પ્રોત્સાહન આપે છે. આપણી સંસ્કૃતિ આપણને શ્રેષ્ઠ બનવાની પ્રેરણા આપે છે, પણ સમગ્ર વિશ્વને મહાનતા તરફ લઈ જવાની ઘોષણા પણ કરે છે 'કૃષ્ણવંતો વિશ્વમર્યમ' જેનો અર્થ છે કે આપણે સમગ્ર વિશ્વને શ્રેષ્ઠ, સભ્ય અને સંસ્કારી બનાવીશું. જેમ વડનું ઝાડ વૃક્ષોમાં શ્રેષ્ઠ છે, તેવી જ રીતે હિન્દુ ધર્મ ધર્મોમાં શ્રેષ્ઠ છે.

હિન્દુ ધર્મ શા માટે અને કેવી રીતે શ્રેષ્ઠ છે?

હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે હિન્દુ ધર્મ શા માટે અને કેવી રીતે શ્રેષ્ઠ છે? જ્યારે આજે હિન્દુ ધર્મ અંગે સમાજમાં અનેક પ્રકારની ગેરમાન્યતાઓ ફેલાયેલી છે. આ ગેરમાન્યતાઓ ફક્ત એવા વ્યક્તિના મનમાં જ અસ્તિત્વ ધરાવે છે જેમણે વેદ, ઉપનિષદ અને ગીતાનો અભ્યાસ કર્યો નથી અને જે સમાજમાં પ્રવર્તતી ગેરમાન્યતાઓ કે અફવાઓમાં માને છે. આ વાત એવા લોકો માટે પણ સાચી છે જેઓ સ્થાનિક પરંપરાને હિન્દુ ધર્મનો એક ભાગ માને છે.

ગેરમાન્યતાઓના નિષ્કર્ષ વિશે વાત કરતાં પહેલાં એ ધ્યાનમાં રાખીએ કે હિન્દુ ધર્મ શા માટે શ્રેષ્ઠ છે ?

હિન્દુને આ દુનિયામાં રહેતા નાનામાં નાના જીવો પ્રત્યે પણ કરુણા બતાવવાનું શીખવવામાં આવે છે, અને કીડીઓ અને પક્ષીઓને ખોરાક અને પાણી આપવાની રિવાજ પણ આપણા બાળપણના મનમાં અંકિત થઈ ગઈ છે, તે હિંસક કેવી રીતે હોઈ શકે? સનાતન ધર્મ કોઈ 'વાદ' સુધી મર્યાદિત નથી કે કોઈ એક ગ્રંથ સુધી મર્યાદિત નથી. આ અનુભવ, સમજદારી અને સહઅસ્તિત્વનું દર્શન છે. આ જ કારણ છે કે ભારતમાં ફક્ત 33 કરોડ દેવતાઓની પૂજા થાય છે, પરંતુ વિદેશી આક્રમણકારો દ્વારા લાવવામાં આવેલી ઘણી પરંપરાઓ પણ આજે ભારતીય સંસ્કૃતિનો ભાગ બની ગઈ છે.

સ્કોટિશ સંસદમાં પણ એક પ્રસ્તાવ રજૂ કરવામાં આવ્યો

જ્યોર્જિયા પછી, સ્કોટિશ સંસદમાં પણ 'હિન્દુફોબિયા' Hindu Phobia વિરુદ્ધ પ્રસ્તાવ રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. પ્રસ્તાવમાં જણાવાયું છે કે સ્કોટલેન્ડમાં હિન્દુ સમુદાય ભેદભાવ અને સાંસ્કૃતિક અસહિષ્ણુતાનો સામનો કરી રહ્યો છે. મોશન S6M-17089 નામનો આ પ્રસ્તાવ એડિનબર્ગ ઈસ્ટર્નના સાંસદ અને આલ્બા પાર્ટીના નેતા એશ રેગને રજૂ કર્યો હતો.

ગાંધીયન પીસ સોસાયટી (GPS) ના અહેવાલના આધારે, આ પ્રસ્તાવનું શીર્ષક છે સ્કોટલેન્ડમાં હિન્દુફોબિયા: સમજ, સંબોધન અને પૂર્વગ્રહ પર કાબુ મેળવવો એટલે કે હિન્દુફોબિયાને સમજવું, તેના ઉકેલો શોધવા અને તેને દૂર કરવા. તેનો ઉદ્દેશ્ય સ્કોટલેન્ડમાં હિન્દુઓ દ્વારા થતા ભેદભાવ, નફરત અને ઉપેક્ષા સામે અવાજ ઉઠાવવાનો છે.
આ અહેવાલમાં મંદિરો પર હુમલા અને તોડફોડ, કાર્યસ્થળ પર હિન્દુ કર્મચારીઓ સામે ભેદભાવ, હિન્દુ તહેવારો અને પરંપરાઓનો ઉપહાસ, શાળાઓ અને જાહેર જીવનમાં સાંસ્કૃતિક ઉપેક્ષા અને શારીરિક કે માનસિક હુમલાનો સમાવેશ થાય છે. આ અહેવાલ સ્કોટલેન્ડમાં રહેતા આશરે 30,000 હિન્દુઓનો વ્યક્તિગત અનુભવ છે.

હિન્દુત્વ અને હિન્દુ ધર્મ સામે પૂર્વગ્રહયુક્ત વલણ

જ્યારે આ ધર્મ 'વસુધૈવ કુટુમ્બકમ' કહે છે, ત્યારે તે ફક્ત ભાવનાત્મક વાક્ય નથી પણ જીવનનું વ્યવહારુ દ્રષ્ટિકોણ છે. કમનસીબે, પશ્ચિમી વિશ્વની ઘણી શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને મીડિયા હાઉસે હિન્દુત્વ અને હિન્દુ ધર્મ સામે પૂર્વગ્રહયુક્ત વલણ અપનાવ્યું છે. ક્યારેક હિન્દુ દેવી-દેવતાઓનો તિરસ્કાર, ક્યારેક મંદિરો પર હુમલા, ક્યારેક શાસ્ત્રોના વિકૃત અનુવાદ - આ બધા હિન્દુફોબિયાના આધુનિક સ્વરૂપો છે.

ઐતિહાસિક રીતે આ ધર્મ એવો રહ્યો છે જેણે સૌથી વધુ આત્મનિરીક્ષણ અને સુધારાને અપનાવ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં, જ્યોર્જિયા રાજ્યમાં રજૂ કરાયેલ બિલ અમેરિકન નીતિ નિર્માતાઓની બદલાતી ચેતનાનો સંકેત હોઈ શકે છે. તેઓ સમજી રહ્યા છે કે ભારતની સાંસ્કૃતિક શક્તિ ફક્ત બોલીવુડ કે ટેકનોલોજી પૂરતી મર્યાદિત નથી. આ આધ્યાત્મિક અને સાંસ્કૃતિક શક્તિનો પ્રવાહ છે જે વિશ્વમાં સંતુલન લાવી શકે છે.

જ્યોર્જિયા રાજ્યનું આ બિલ એક 'શરૂઆત' છે. આપણે આપણી પરંપરાઓને ફક્ત ભૂતકાળની યાદ તરીકે ન રાખીએ, પરંતુ તેને તથ્યો, ઇતિહાસ અને આધુનિક સંવાદો દ્વારા વિશ્વ મંચ પર રજૂ કરીએ, તે અંગે સભાન થવાનો સમય આવી ગયો છે.

હિન્દુ ધર્મને બચાવની નહીં, પણ રજૂઆતની જરૂર છે. આપણે રાજા શિવીની વાર્તાની જેમ ઇતિહાસમાંથી વાર્તાઓ કાઢવી પડશે અને વર્તમાન સંદર્ભમાં તેમને અર્થપૂર્ણ બનાવવી પડશે.

અહેવાલ : કનુ જાની