Kabuliwala (1961) : ઇતિહાસની શ્રેષ્ઠ દસ ફિલ્મોમાંની એક કાળજયી ફિલ્મ

Kabuliwala (1961) નિર્માતા બિમલ રોય અને હેમેન ગુપ્તા દ્વારા નિર્દેશિત ફિલ્મ। માત્ર અભિનેતા બલરાજ સાહનીના જીવનમાં જ નહીં પરંતુ ભારતીય સિનેમાના ઇતિહાસમાં પણ અફઘાન પઠાણ 'અબ્દુલ રહેમાન ખાન'ની ભૂમિકાને બલરાજ સાહનીએ અમર બનાવી દીધી એવો અભિનય આ ફિલ્મમાં કરેલો.

ફિલ્મ 1961 ની છે. બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટ છે.. પણ જેવી ફિલ્મ શરૂ થાય કે અંત સુધી પ્રેક્ષકને જકડી રાખે છે. દિગ્દર્શન,કથા,પટકથા અને અભિનય એટલાં તો પરિપક્વ છે કે પ્રેક્ષકની આંખો અંત સુધીમાં ભીની રાખે છે. એક પણ શૉટ બિન જરૂરી લાગશે જ નહીં.એનાં ગીતો અને એમાંય 'એ મેરે પ્યારે વતન,એ ય મેરે બિછાડે ચમન' તો સદાબહાર છે. .. અને એટલે જ વિશ્વની મોટાભાગની ફિલ્મ્સની મોટાભાગની શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના આભ્યાસક્રમમાં ફિલ્મ 'કાબુકીવાલા' સામેલ છે. ભારત માટે ગૌરવ સમાન આ ફિલ્મ એકવાર તો જોવી જ જોઈએ. 

હ્રદય સ્પર્શી વાર્તા

અફઘાનિસ્તાનનો રહેવાસી અબ્દુલ રહેમાન ખાન ડ્રાયફ્રૂટ્સનો વેપાર કરવા માટે કલકત્તામાં આવે છે. પરિવાર, જ્યારે પણ રહેમાન બેબી મીનીને મળે છે, ત્યારે તે તેને તેની પોતાની પુત્રીની યાદ અપાવે છે.

એક દિવસ, રહેમાન ખાનને અફઘાનિસ્તાનમાં રહેતી તેની પુત્રીની બીમારીની જાણ કરવામાં આવે છે, કારણ કે તેની આર્થિક સ્થિતિ સારી ન હોવાથી તે અહીંથી કલકત્તા જાય છે અને તેનો સામાન વેચે છે. ...........બાદમાં, જ્યારે તે ગ્રાહક પાસેથી તેના પૈસા લેવા જાય છે, ત્યારે ગ્રાહક તેની સાથે ખરાબ વર્તન કરે છે જે પછીની લડાઈમાં, રેહમાન ખાન તેને ગેરવર્તન સહન કરશે નહીં અને જ્યારે ગ્રાહક સાથે દુર્વ્યવહાર અને અપમાન થાય છે જો તે ન રોકાયો તો રહેમાન વ્યક્તિને ચાકુ મારી દે છે...

કોર્ટમાં, રેહમાન ખાનના વકીલે તેને તથ્યોને અસ્પષ્ટ કરવા માટે કહ્યું જેથી કરીને તેને બચાવી શકાય, પરંતુ તેની લાક્ષણિક અને સરળ શૈલીમાં, રહેમાન કોર્ટને સંપૂર્ણ સત્ય હકીકતપૂર્ણ રીતે કહે છે... જજ રેહમાન ખાનની પ્રામાણિકતાથી ખુશ છે. મૃત્યુની સજાને બદલે, તેને 10 વર્ષની સખત કેદની સજા આપવામાં આવે છે.

મિની રેહમાન ખાનને ઓળખતી નથી

10 વર્ષની જેલની સજા ભોગવ્યા પછી છૂટ્યાના બીજા દિવસે રેહમાન ખાન મીનીને મળવા જાય છે અને તેને ખબર પડે છે કે મીની હવે નાની ઢીંગલી નથી રહી, તે મોટી થઈ ગઈ છે, તે 14 વર્ષની છોકરી બની ગઈ છે અને આજે તે .....મિની રેહમાન ખાનને ઓળખતી નથી.

"અરે, હવે તો તે પણ મોટી થઈ ગઈ હશે..."

મીનીના પિતા રેહમાન ખાનને તેની ટ્રિપ માટે પૈસા આપે છે ફિલ્મ 'સદમા' (1983) ના ક્લાઈમેક્સમાં દિગ્દર્શક બાલુ મહેન્દ્ર દ્વારા ખૂબ જ સારી રીતે જ્યારે શ્રીદેવીએ કમલ હાસનને ઓળખવાનો ઈન્કાર કર્યો. જેને તે પોતાના જીવ કરતા પણ વધારે ચાહતો હતો...એવો જ શ્રેષ્ઠ પ્રસંગ ફિલ્મમાં ફિલ્માવાયો છે. 

Kabuliwala ફિલ્મ-વિન્દ્રનાથ ટાગોરની બંગાળી વાર્તા

આ ફિલ્મ 'Kabuliwala' બંગાળી લેખક રવિન્દ્રનાથ ટાગોરની બંગાળી વાર્તા કાબુલીવાલા પર આધારિત હતી, તેનું નિર્દેશન હેમેન ગુપ્તાએ કર્યું હતું અને તેમાં બલરાજ સાહની, ઉષા કિરણ, સજ્જન, સોનુ અને બેબી ફરીદાએ અભિનય કર્યો હતો. ફિલ્મનું ગીત મન્ના ડેના અવાજમાં હતું 'ઓ મારા વહાલા દેશ, હે મારો ખોવાયેલો દેશ' તેમના દેશથી વિખૂટા પડેલા અને તેમના ઘરથી દૂર વિદેશમાં વસતા લોકોના અલગ થવાનું પ્રતીક બની ગયું છે. હેમંત કુમારના અવાજમાં ગુલઝારે લખેલું બીજું ગીત 'ગંગા આયે કહાં સે' જીવનની ફિલસૂફી જણાવે છે...

રવીન્દ્રનાથ ટાગોરની બંગાળી વાર્તા કાબુલીવાલા Kabuliwala પર હિન્દી અને અન્ય ઘણી ભાષાઓમાં ફિલ્મો બની હતી... છવી બિસ્વાસે આ જ વાર્તા પર આધારિત બંગાળી ફિલ્મ 'કાબુલીવાલા'માં રહેમતની ભૂમિકા ભજવી હતી, જે પહેલીવાર 1957માં રિલીઝ થઈ હતી.

ફિલ્મ 'બાયસ્કોપ' પણ કાબુલની વાર્તા પર આધારિત

2017માં રીલિઝ થયેલી દિગ્દર્શક દેબ મુખર્જીની ફિલ્મ 'બાયસ્કોપ' પણ કાબુલની વાર્તા પર આધારિત હતી, જેમાં અબ્દુલ રહેમત ખાનનું પાત્ર અભિનેતા ડેની ડેન્ઝોંગપને ભજવ્યું હતું, પરંતુ તેમાં એક ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો, રહેમત ખાન, જે અહીંના રહેવાસી છે. કાબુલ, અફઘાનિસ્તાન, 'બાયોસ્કોપ'માં ડ્રાય ફ્રુટ હતું તે વેચતો નથી, તે પોતાના બાયોસ્કોપ દ્વારા બાળકોને ફિલ્મો બતાવે છે... લાંબા અંતર પછી 2023માં બંગાળી ભાષામાં સુમન બનાવવામાં આવશે. ઘોષના નિર્દેશનમાં બનેલી ફિલ્મ 'કાબુલીવાલા'માં મિથુન ચક્રવર્તીએ રહેમત ખાનનો રોલ પોતાની સ્ટાઈલમાં કર્યો છે.

અગાઉ ભારત અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચે ખુલ્લો વેપાર થતો હતો આ સંબંધમાં આ પઠાણો તેમની ઈમાનદારી માટે જાણીતા હતા. , એક એવી વાર્તા છે જે દરેક બાળક શાળામાં વાંચીને ઉછરે છે. સમય ગમે તેટલો બદલાય તો પણ બદલી શકાય છે...

'કાબુલીવાલા'ની વાર્તાની પ્રાસંગિકતા ક્યારેય ઘટશે નહીં, તે દરેક યુગમાં સાંભળવામાં અને વર્ણવવામાં આવશે.

આ પણ વાંચો-Teesri Kasam : मारे गये गुलफ़ाम......