ગુજરાત માટે જરૂરી કે પંજાબની મજબૂરી; 'AAP'એ કેમ કરી INDIA ગઠબંધનથી 'Exit'ની જાહેરાત?

• ગુજરાત માટે જરૂરી કે પંજાબની મજબૂરી; 'AAP'એ કેમ કરી INDIA ગઠબંધનથી 'Exit'ની જાહેરાત?

આમ આદમી પાર્ટી (AAP)એ સ્પષ્ટપણે જાહેર કર્યું છે કે તે હવે INDIA બ્લોકનો ભાગ નથી. AAPના રાજ્યસભા સાંસદ સંજય સિંહે જણાવ્યું કે, "INDIA બ્લોક ફક્ત 2024ની લોકસભા ચૂંટણી માટે હતું. ત્યારબાદ અમે હરિયાણા અને દિલ્હીની વિધાનસભા ચૂંટણીઓ તેમજ પંજાબ અને ગુજરાતની પેટાચૂંટણીઓ એકલા લડ્યા છીએ. અમે INDIA બ્લોકમાંથી બહાર છીએ." તેમણે એમ પણ કહ્યું કે, AAP સંસદમાં મુદ્દાઓ પર TMC અને DMK જેવી પાર્ટીઓ સાથે સહયોગ કરશે અને તેમનું સમર્થન પણ કરશે, પરંતુ ગઠબંધનનો ભાગ નહીં રહે. આ નિવેદનથી એક મોટો સવાલ ઉભો થાય છે. AAPએ INDIA બ્લોકમાંથી બહાર નીકળવાનો નિર્ણય શા માટે લીધો અને આ નિર્ણય કેટલો વાસ્તવિક છે?

AAPનું INDIA બ્લોકમાંથી બહાર નીકળવું એ વિપક્ષની રાજનીતિમાં બદલાતી ગતિશીલતા અને વ્યૂહાત્મક પુનર્ગઠનનું સંકેત છે. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીઓ માટે AAPએ દિલ્હી, ગુજરાત, હરિયાણા અને ગોવામાં કોંગ્રેસ સાથે ગઠબંધન કર્યું હતું, પરંતુ પંજાબમાં બંને પક્ષો એકબીજા સામે લડ્યા હતા. દિલ્હીમાં BJPએ તમામ સાત બેઠકો જીતી લીધી જ્યારે પંજાબમાં કોંગ્રેસે 7 અને AAPએ 3 બેઠકો જીતી. 2025ની દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં AAPની હાર (48 સામે 22 બેઠકો) એ પાર્ટીના રાષ્ટ્રીય વિસ્તરણની યોજનાઓને મોટો ફટકો આપ્યો અને અરવિંદ કેજરીવાલને રણનીતિ પર પુનર્વિચાર કરવા મજબૂર કર્યા.

પંજાબની મજબૂરી: એકમાત્ર ગઢને બચાવવાની પ્રાથમિકતા

AAP હવે ફક્ત પંજાબમાં જ સત્તામાં છે, જ્યાં તેણે 2022માં 117માંથી 92 બેઠકો જીતીને ઐતિહાસિક જીત મેળવી હતી. પરંતુ 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં પંજાબમાં AAPનું પ્રદર્શન નબળું રહ્યું, જેના માટે પાર્ટીના કાર્યકર્તાઓ અને નેતાઓએ INDIA બ્લોક સાથેના ગઠબંધનને જવાબદાર ઠેરવ્યું. પંજાબમાં કોંગ્રેસ મુખ્ય વિપક્ષ છે અને રાષ્ટ્રીય સ્તરે કોંગ્રેસ સાથેનું ગઠબંધન AAPના કાર્યકર્તાઓમાં ભ્રમ ઉભો કરે છે, કારણ કે સ્થાનિક સ્તરે બંને પક્ષો એકબીજાના પ્રતિસ્પર્ધી છે.

2027ની પંજાબ વિધાનસભા ચૂંટણીઓ AAP માટે નિર્ણાયક છે, કારણ કે પાર્ટીને સરકાર વિરુદ્ધની એન્ટી-ઇન્કમ્બન્સી (સત્તા વિરોધી લહેર)નો સામનો કરવો પડશે. દિલ્હીની હાર બાદ AAPનું સંપૂર્ણ ધ્યાન પંજાબમાં પોતાના એકમાત્ર ગઢને બચાવવા પર છે. આ માટે પાર્ટીને કોંગ્રેસથી સ્પષ્ટ અંતર જાળવવું જરૂરી છે, જેથી સ્થાનિક સ્તરે તેની સ્વતંત્ર ઓળખ મજબૂત થઈ શકે.

ગુજરાતમાં વિસ્તરણની તક: કોંગ્રેસનો વિકલ્પ બનવું

2022ની ગુજરાત વિધાનસભા ચૂંટણીમાં AAPએ 5 બેઠકો જીતી અને 12.92% વોટ શેર મેળવ્યો જેના પરિણામે કોંગ્રેસનું વોટ શેર 42.2% (2017)થી ઘટીને 27.7% (2022) થયું, અને તે 77 બેઠકોમાંથી માત્ર 17 બેઠકો પર સીમિત રહી. આનો અર્થ એ થયો કે AAPએ કોંગ્રેસના પરંપરાગત વોટ બેન્કમાં સેન્ધ લગાવી. ગુજરાતની વિસાવદર પેટાચૂંટણી (2025)માં AAPએ BJPને હરાવીને આ બેઠક જાળવી રાખી, જેનાથી પાર્ટીનો આત્મવિશ્વાસ વધ્યો છે.

AAP ગુજરાતમાં કોંગ્રેસના વિકલ્પ તરીકે ઉભરવા માંગે છે. આ માટે તેને BJP અને કોંગ્રેસ બંને પર આક્રમક હુમલા કરવાની જરૂર છે. INDIA બ્લોકમાં રહેવાથી કોંગ્રેસ સામેની આક્રમકતા નબળી પડે છે, કારણ કે ગઠબંધનની જવાબદારીઓને કારણે AAPની નીતિઓની ધાર ઘટે છે. ગુજરાતમાં 2027ની વિધાનસભા ચૂંટણીઓ માટે AAP પોતાની સ્વતંત્ર ઓળખ સાથે વધુ મજબૂત રીતે લડવા માંગે છે, જેથી તે કોંગ્રેસના વોટ બેન્કને વધુ ખેંચી શકે.

‘એકલા ચલો’ની રણનીતિ: મૂળ ઓળખને પુન:સ્થાપિત કરવાની કોશિશ

AAPની સ્થાપના 2011ના અન્ના હઝારેના ભ્રષ્ટાચાર વિરોધી આંદોલનમાંથી થઈ હતી, જેનો ઉદ્દેશ્ય BJP અને કોંગ્રેસ બંનેનો વિકલ્પ આપવાનો હતો. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીઓ માટે INDIA બ્લોકમાં જોડાવાથી AAPનો આ મૂળ સિદ્ધાંત નબળો પડ્યો. દિલ્હીની હાર બાદ પાર્ટીએ ‘એકલા ચલો રે’ (રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના ગીતથી પ્રેરિત) રણનીતિ અપનાવી, જેનો હેતુ તેની મૂળ ઓળખને પુનઃસ્થાપિત કરવાનો અને સ્થાનિક મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો છે.

2013ની દિલ્હી વિધાનસભા ચૂંટણીમાં AAPએ કોંગ્રેસ સાથે ગઠબંધન સરકાર બનાવી હતી, પરંતુ આ અનુભવ નિષ્ફળ રહ્યો. 2024ની લોકસભા ચૂંટણીઓમાં કોંગ્રેસ સાથેના ગઠબંધનને પણ દિલ્હીની હારનું એક કારણ માનવામાં આવે છે. આથી, AAP હવે રાષ્ટ્રીય ગઠબંધનને બદલે સ્થાનિક રાજકીય વાસ્તવિકતાઓ પર આધારિત સ્વતંત્ર રણનીતિ અપનાવી રહી છે.

એક્ઝિટનું વાસ્તવિકતા: શું આ વ્યૂહાત્મક ચાલ છે?

AAPનું INDIA બ્લોકમાંથી બહાર નીકળવું એક વ્યૂહાત્મક ચાલ હોઈ શકે છે, પરંતુ તેની વાસ્તવિકતા પર સવાલો ઉભા થઈ રહ્યા છે. AAPએ જણાવ્યું છે કે તે TMC, DMK જેવી પાર્ટીઓ સાથે સંસદમાં મુદ્દા આધારિત સહયોગ ચાલુ રાખશે. આનો અર્થ એ છે કે AAP સંપૂર્ણપણે INDIA બ્લોકથી અલગ થઈ રહી નથી, પરંતુ ચૂંટણીઓમાં સ્વતંત્ર રીતે લડવાનું પસંદ કરી રહી છે. DMK તમિલનાડુમાં કોંગ્રેસની સાથી છે, જ્યારે TMC અને કોંગ્રેસ પશ્ચિમ બંગાળમાં પ્રતિસ્પર્ધી હોવા છતાં INDIA બ્લોકમાં સાથે છે.

AAPનું એક્ઝિટ આંશિક રીતે સ્થાનિક રાજકીય દબાણોને કારણે છે. પંજાબ અને ગુજરાતમાં કોંગ્રેસ સાથેનું ગઠબંધન AAPની સ્વતંત્ર ઓળખને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેનાથી તેના મૂળ વોટ બેન્કને જોખમ ઊભું થાય છે. જોકે, AAP BJPની વિરુદ્ધ રાષ્ટ્રીય સ્તરે વિપક્ષની ભૂમિકા નિભાવવા માંગે છે, પરંતુ કોંગ્રેસ સાથે જાહેર મંચ શેર કરવાનું ટાળવા માંગે છે. આ રણનીતિ AAPને સ્થાનિક સ્તરે આક્રમક બનવાની સ્વતંત્રતા આપે છે, પરંતુ તે વિપક્ષની એકતાને નબળી પાડી શકે છે, જેનો ફાયદો BJPને મળી શકે છે.

આપ ગુજરાતમાં ધીમે-ધીમે થઈ રહી છે મજબૂત

ગુજરાતમાં AAPનો ઉદય એક નોંધપાત્ર રાજકીય ઘટના છે. 2021ની સ્થાનિક ચૂંટણીઓમાં સુરત મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશનમાં 27 બેઠકો જીતીને AAPએ કોંગ્રેસને મુખ્ય વિપક્ષની જગ્યાએથી હટાવી દીધી. 2022ની વિધાનસભા ચૂંટણીઓમાં 5 બેઠકો અને 12.92% વોટ શેર સાથે AAPએ ગુજરાતમાં ત્રીજા મોરચા તરીકે સ્થાન મેળવ્યું. વિસાવદર પેટાચૂંટણીની જીતે AAPની ગુજરાતમાં વધતી અસર દર્શાવી. AAP ગુજરાતમાં કોંગ્રેસના વોટ બેન્કને વધુ ખેંચવા માંગે છે અને INDIA બ્લોકમાંથી બહાર નીકળીને તે આ લક્ષ્યને વધુ અસરકારક રીતે હાંસલ કરી શકે છે.

ઉલ્લેખનિય છે કે, AAPનું INDIA બ્લોકમાંથી એક્ઝિટ એ પંજાબમાં સત્તા જાળવવા અને ગુજરાતમાં કોંગ્રેસના વિકલ્પ તરીકે ઉભરવાની વ્યૂહાત્મક ચાલ છે. પંજાબમાં કોંગ્રેસ સાથેની સ્પર્ધા અને ગુજરાતમાં કોંગ્રેસના વોટ બેન્કને ખેંચવાની તકને કારણે AAPએ ‘એકલા ચલો’ની રણનીતિ અપનાવી છે.

જોકે, સંસદમાં અન્ય વિપક્ષી દળો સાથે સહયોગ ચાલુ રાખવાની વાત દર્શાવે છે કે AAP સંપૂર્ણપણે વિપક્ષી એકતાથી અલગ થઈ રહી નથી. આ નિર્ણય AAPને સ્થાનિક સ્તરે આક્રમક રાજનીતિ કરવાની સ્વતંત્રતા આપે છે, પરંતુ વિપક્ષની એકતાને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, જેનો લાભ BJPને મળી શકે છે.

આ પણ વાંચો- ટીમએમસી વિકાસના માર્ગની દિવાર, તે તૂટશે ત્યારે જ થશે વિકાસ; દુર્ગાપુરમાં પીએમ મોદીની ગર્જના