20 મહિનાથી હિંસા, 200થી વધુ મોત, હજારો બેઘર... 3 મેની ઘટનાથી લઈને મણિપુરના મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહના રાજીનામા સુધીની સમગ્ર કહાની

• મણિપુરના CM એન બિરેન સિંહે રાજીનામું આપ્યું
• ઘણા સમયથી રાજીનામાની માગ કરવામાં આવી હતી
• અમિત શાહને મળ્યા પછી રાજીનામું આપવાની જાહેરાત કરી

મેઇતેઈ અને કુકી સમુદાયો વચ્ચેના સંઘર્ષ વચ્ચે મણિપુરના મુખ્યમંત્રી એન બિરેન સિંહે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યું. ઘણા સમયથી રાજીનામાની માગ કરવામાં આવી રહી હતી. જમીન વિવાદો અને આ સમુદાયોની આદિવાસી શ્રેણીમાં સમાવેશની માંગણીઓએ સંઘર્ષને વેગ આપ્યો હતો. સમગ્ર ઘટનાનો સમયક્રમ વાંચો.

મણિપુરના મુખ્યમંત્રી એન બિરેન સિંહે પોતાના પદ પરથી રાજીનામું આપી દીધું છે. મેઇતેઇ-કુકી સમુદાયો વચ્ચેના બે વર્ષ જેટલા લાંબા સંઘર્ષ દરમિયાન તેમના રાજીનામાની સતત માંગણીઓ થઈ રહી હતી. સ્થાનિક વિપક્ષ સહિત દેશભરમાંથી તેમને મુખ્યમંત્રી પદ છોડવા માટે અપીલ કરવામાં આવી હતી. તેઓ વારંવાર કહેતા રહ્યા કે તેમની સરકાર રાજ્યમાં શાંતિ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે, પરંતુ આજે તેઓ ગૃહમંત્રી અમિત શાહને મળ્યા અને પછી રાજીનામું આપવાની જાહેરાત કરી.

મણિપુરમાં મેઈતેઈ સમુદાયની વસ્તી 53 ટકા છે, પરંતુ તેઓ મણિપુરના માત્ર 10 ટકા વિસ્તારમાં રહે છે. આ સમુદાયની મોટાભાગની વસ્તી રાજધાની ઇમ્ફાલ અને આસપાસના વિસ્તારોમાં રહે છે. આ સમુદાય લાંબા સમયથી ST શ્રેણીમાં સમાવેશ કરવાની માંગ કરી રહ્યો હતો. જો તેમને ST માં સમાવવામાં આવે, તો મેઈતેઈ લોકો ડુંગરાળ વિસ્તારોમાં જમીન ખરીદી શકે છે જ્યાં આદિવાસી સમુદાયના લોકો રહે છે. કુકી સમુદાય લાંબા સમયથી આ માગનો વિરોધ કરી રહ્યો હતો. મૈતેઈ મણિપુરમાં મુખ્ય વંશીય જૂથ છે અને કુકી સૌથી મોટી જાતિઓમાંની એક છે.

આ બધું ત્યારે શરૂ થયું જ્યારે મણિપુરના આદિવાસી જૂથોએ 28 એપ્રિલ, 2023 ના રોજ, મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહની ચુરાચંદપુર મુલાકાતના દિવસે, રાજ્ય સરકાર દ્વારા સંરક્ષિત જંગલોના સર્વેક્ષણ અને ગામડાઓમાંથી ખાલી કરાવવાના વિરોધમાં 12 કલાકના સંપૂર્ણ બંધનું એલાન આપ્યું. થોડા દિવસો પહેલા જ જ્યારે ચર્ચોને કથિત રીતે તોડી પાડવામાં આવી હતી, ત્યારે ખાલી કરાવવાની ઝુંબેશ શરૂ થઈ હતી, જેના કારણે આદિવાસી સમુદાય તરફથી વિરોધ પ્રદર્શનો શરૂ થયા હતા. હકીકતમાં, મણિપુરના સૌથી અગ્રણી પહાડી જાતિઓ કુકી અને નાગા ખ્રિસ્તી સમુદાયોમાંથી છે. ચાલો આખી ઘટનાના સમયરેખા પર એક નજર કરીએ:

2025: મણિપુર હિંસામાં અત્યાર સુધીની ઘટનાઓ!

17 જાન્યુઆરી, 2025: કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રાલય (MHA) એ કુકી-ઝો કાઉન્સિલના સભ્યોને જણાવ્યું છે કે સંઘર્ષગ્રસ્ત મણિપુરમાં કોઈપણ રાજકીય સંવાદ શરૂ કરવા માટે હિંસાનો અંત લાવવાની સખત જરૂર છે.

જાન્યુઆરી 2025: મણિપુરના મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહે નાગા નેતાઓને કટોકટી ઉકેલવામાં મદદ કરવા અપીલ કરી.

8 ફેબ્રુઆરી, 2025: મણિપુરના મુખ્યમંત્રી એન બિરેન સિંહે કહ્યું કે તેમની સરકાર સંઘર્ષગ્રસ્ત ઉત્તરપૂર્વીય રાજ્યમાં શાંતિ પુનઃસ્થાપિત કરવા અને લોકો પહેલાની જેમ સાથે રહે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે તમામ પ્રયાસો કરી રહી છે.

9 ફેબ્રુઆરી, 2025: એન. બિરેન સિંહે મણિપુરના મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્યું.

2023-2024: મણિપુર હિંસા દરમિયાનની ઘટનાઓ

28 એપ્રિલ, 2023: મણિપુરના અનેક જિલ્લાઓમાં કલમ 144 લાગુ કરવામાં આવી હતી અને પાંચ દિવસ માટે ઇન્ટરનેટ સેવાઓ સ્થગિત કરવામાં આવી હતી. વિરોધીઓ અને સુરક્ષા દળો વચ્ચે અથડામણ થઈ, પોલીસે ભીડને વિખેરવા માટે ટીયર ગેસના શેલ છોડ્યા.

3 મે, 2023: ઓલ ટ્રાઇબલ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયન ઓફ મણિપુર (ATSUM) દ્વારા આયોજિત આદિવાસી એકતા કૂચમાં હજારો લોકોએ ભાગ લીધો. આ કૂચ મેઇતેઈને ST શ્રેણીમાં સામેલ કરવાના વિરોધમાં યોજાઈ હતી. આ રેલીમાં 60,000 થી વધુ લોકો હાજર રહ્યા હોવાનો અંદાજ છે. રેલી દરમિયાન ચુરાચંદપુરના તોરબાંગ વિસ્તારમાં હિંસા ફાટી નીકળી હતી.

4 મે, 2023: મણિપુર સરકારે જોતાં જ ગોળીબારનો આદેશ જારી કર્યો. હિંસા અટકાવવા માટે સેના, સીઆરપીએફ, આસામ રાઇફલ્સ અને રાજ્ય પોલીસ સાથે રેપિડ એક્શન ફોર્સ તૈનાત કરવામાં આવી હતી.

મે 2023: ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મ્યાનમારથી કુકી લોકોના આગમનથી મણિપુરના મેઈતેઈ લોકોમાં અસુરક્ષાની ભાવના પેદા થઈ હતી અને હિંસા ફાટી નીકળી હતી.

જુલાઈ 2023: મે મહિનામાં થયેલા હુમલાનો આઘાતજનક વીડિયો સામે આવ્યો, જ્યારે બે કુકી મહિલાઓને તેમના ગામનો નાશ થયા પછી તરત જ મેઈતેઈ પુરુષો દ્વારા નગ્ન કરીને પરેડ કરવામાં આવી હતી. આ ઘટનાનો વીડિયો સામે આવ્યા બાદ દેશના ઘણા શહેરોમાં મોટા પાયે વિરોધ પ્રદર્શનો થયા હતા.

20 જુલાઈ, 2023: મણિપુરના મુખ્યમંત્રી બિરેન સિંહે રાજ્યમાં ઇન્ટરનેટ ઍક્સેસ પ્રતિબંધિત કરવાના પોતાના નિર્ણયનો બચાવ કર્યો.

29 જુલાઈ, 2023: કુકી મહિલાઓને નગ્ન કરીને પરેડ કરાવવાનો કેસ સીબીઆઈએ પોતાના હાથમાં લીધો.

ઓગસ્ટ 2023: બે રાઉન્ડની ઔપચારિક વાટાઘાટો પછી કુકી અને મેઇતેઈ જૂથો દ્વારા શાંતિ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા.

7 ઓગસ્ટ, 2023: સુપ્રીમ કોર્ટે સ્વતઃ સંજ્ઞાન લીધું અને રાહત અને પુનર્વસન પર વિચાર કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી.

7 સપ્ટેમ્બર, 2023: મણિપુરના જીરીબામ જિલ્લામાં કુકી અને મેઈતેઈ વંશીય સમુદાયો વચ્ચે અથડામણ થઈ.

17 સપ્ટેમ્બર, 2024: કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મણિપુરની પરિસ્થિતિનો ઉકેલ લાવવા માટે કુકી-ઝો અને મેઈતેઈ સમુદાયો વચ્ચે વાતચીતની જરૂર છે.

5 ઓક્ટોબર, 2023: માનવાધિકાર કાર્યકર્તા અને હ્યુમન રાઇટ્સ એલર્ટના ડિરેક્ટર બબલુ લોઇટોંગબામના ઘરમાં તોડફોડ કરવામાં આવી.

11 નવેમ્બર, 2023: સશસ્ત્ર માણસોએ રાહત શિબિર પર હુમલો કર્યો અને પછીના દિવસોમાં શિબિરના આઠ મેઇતેઈ રહેવાસીઓના મૃતદેહ મળી આવ્યા, જેનાથી ગભરાટ અને નવી હિંસા ફેલાઈ ગઈ.

31 ડિસેમ્બર, 2024: મણિપુરના મુખ્યમંત્રી એન બિરેન સિંહે વંશીય હિંસા દરમિયાન સેંકડો લોકોના જીવ ગુમાવવા બદલ રાજ્યના લોકો પાસે માફી માંગી.

2022-2023: મણિપુરમાં હિંસા ફાટી નીકળ્યા પહેલાની ઘટનાઓ!

7 નવેમ્બર, 2022: મણિપુર સરકારે 1970 અને 1980ના દાયકાના અગાઉના આદેશોને રદ કરીને એક આદેશ પસાર કર્યો, જેમાં પ્રસ્તાવિત ચુરાચંદપુર-ખૌપુમ રિઝર્વ ફોરેસ્ટમાંથી ગામડાઓને બાકાત રાખવામાં આવ્યા હતા.

ફેબ્રુઆરી 2023: ભાજપ રાજ્ય સરકારે ચુરાચંદપુર, કાંગપોક્પી અને તેંગનોપાલ જિલ્લામાં જંગલ વિસ્તારોને ખાલી કરાવવાની ઝુંબેશ શરૂ કરી, જેમાં વનવાસીઓને અતિક્રમણ કરનારા જાહેર કરવામાં આવ્યા.

માર્ચ 2023: મણિપુર કેબિનેટે ત્રણ કુકી બળવાખોર જૂથો સાથેના ઓપરેશન કરારને સ્થગિત કરવાનો નિર્ણય લીધો. 10 માર્ચ, 2023ના રોજ, મણિપુર સરકારે કુકી નેશનલ આર્મી અને ઝોમી રિવોલ્યુશનરી ફ્રન્ટ સાથેના સસ્પેન્શન ઓફ ઓપરેશન્સ એગ્રીમેન્ટમાંથી પીછેહઠ કરી.

20 એપ્રિલ, 2023: મણિપુર હાઈકોર્ટના એક ન્યાયાધીશે રાજ્ય સરકારને "અનુસૂચિત જનજાતિ (ST) યાદીમાં મેઈતેઈ સમુદાયને સામેલ કરવાની વિનંતી પર વિચાર કરવાનો" નિર્દેશ આપ્યો.

3 મે, 2023: મણિપુરમાં મેઈતેઈ લોકો અને કુકી-જો આદિવાસી સમુદાય વચ્ચે વંશીય હિંસા ફાટી નીકળી, જેના કારણે મૃત્યુ અને વિસ્થાપન થયું. મેઈતેઈ લોકો માટે ST દરજ્જાની માંગના વિરોધમાં ઓલ ટ્રાઇબલ સ્ટુડન્ટ્સ યુનિયન મણિપુર (ATSUM) દ્વારા "આદિવાસી એકતા માર્ચ"નું આયોજન કરવામાં આવ્યું ત્યારે હિંસા શરૂ થઈ હતી.

મે 2023: 3 મે, 2023ના રોજ મણિપુરમાં મેતેઈ અને કુકી સમુદાયો વચ્ચે વંશીય હિંસા ફાટી નીકળી, જેમાં ઓછામાં ઓછા 221 લોકો માર્યા ગયા અને 60,000 લોકો વિસ્થાપિત થયા. આ હિંસામાં આગચંપી, તોડફોડ, રમખાણો, હત્યા અને સામૂહિક બળાત્કારની ઘટનાઓ જોવા મળી. કાંગપોક્પી જિલ્લાના સૈકુલમાં ઓછામાં ઓછા 11 નાગરિકો ઘાયલ થયા હતા, અને બે અન્ય લોકોના ગોળીબારથી મોત થયા હતા.

આ પણ વાંચો: મણિપુરના મુખ્યમંત્રી એન બિરેન સિંહે રાજીનામું આપ્યું, આજે અમિત શાહ અને જેપી નડ્ડા સાથે મુલાકાત કરી હતી