આધારમાં ગેરરીતિઓ, UIDAIની કામગીરી પર સંસદીય સમિતિના સવાલો, તપાસની માંગ

• આધારમાં ગેરરીતિઓ, UIDAIની કામગીરી પર સંસદીય સમિતિના સવાલો, તપાસની માંગ
• આધારની બાયોમેટ્રિક વેરિફિકેશન નિષ્ફળતા અને ડેટા સુરક્ષા પર લોક લેખા સમિતિની ચિંતા

લોક લેખા સમિતિ (PAC)એ યૂનિક આઇડેન્ટિફિકેશન ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા (UIDAI)ની કામગીરીની સમીક્ષાની માંગ કરી છે. સમિતિએ આધાર કાર્ડના બાયોમેટ્રિક વેરિફિકેશનમાં વારંવાર નિષ્ફળતા અને તેના કારણે પાત્ર લોકો સરકારી યોજનાઓના લાભથી વંચિત રહેવા અંગે ગંભીર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. કોંગ્રેસના સાંસદ કે.સી. વેણુગોપાલની અધ્યક્ષતાવાળી આ સમિતિએ 17 જુલાઈ, 2025ની બેઠકમાં આધાર સંબંધિત સમસ્યાઓની ઊંડાણપૂર્વક તપાસની જરૂરિયાત દર્શાવી છે.

બાયોમેટ્રિક વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતા

સમિતિએ નોંધ્યું કે આધારના બાયોમેટ્રિક વેરિફિકેશન (ફિંગરપ્રિન્ટ અને આઇરિસ સ્કેનિંગ)માં વારંવાર નિષ્ફળતા જોવા મળે છે, જેની સૌથી મોટી અસર ગરીબ અને મજૂર વર્ગ પર પડે છે. આ સમસ્યાને કારણે ગરીબ લોકોને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે.

સરકારી યોજનાઓથી વંચિત લોકો: જાહેર વિતરણ પ્રણાલી (PDS) અને મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજના (MGNREGA) જેવી યોજનાઓના લાભાર્થીઓ રાશન અને રોજગારથી વંચિત રહે છે, કારણ કે મજૂરોના ફિંગરપ્રિન્ટ ઘસાઈ જવાથી મશીનોમાં વેરિફિકેશન નિષ્ફળ જાય છે.

ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સમસ્યા: ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં, જ્યાં મશીનોની ગુણવત્તા નબળી હોય અથવા ફિંગરપ્રિન્ટ ઘસાયેલા હોય, ત્યાં આધાર વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતાનો દર વધુ છે. 2018માં UIDAIએ સુપ્રીમ કોર્ટમાં સ્વીકાર્યું હતું કે આધાર વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતા દર 12% છે, અને આ સમસ્યા હજુ પણ યથાવત છે.

કે.સી. વેણુગોપાલે જણાવ્યું, “આ સામાન્ય નાગરિકનો મુદ્દો છે. અમે અનેક સમસ્યાઓ ઉજાગર કરી છે અને UIDAI પાસેથી જવાબ માંગ્યા છે. અમે આ મામલે ઊંડાણપૂર્વક તપાસ કરીશું.”

ડેટા સુરક્ષા અને ડુપ્લિકેશનની ચિંતા

PACએ આધાર ડેટાબેસમાં ડુપ્લિકેશન અને ડેટા સુરક્ષા અંગે પણ ગંભીર સવાલો ઉઠાવ્યા

ડુપ્લિકેશનની આશંકા: સાંસદોએ ચિંતા વ્યક્ત કરી કે આધાર કાર્ડની સંખ્યા દેશની કુલ વસ્તી કરતાં વધુ હોઈ શકે છે, જે ડુપ્લિકેટ આધાર કાર્ડની શક્યતા દર્શાવે છે.

મૃત વ્યક્તિઓના આધાર: મૃત વ્યક્તિઓના આધાર કાર્ડ નિષ્ક્રિય કરવામાં વિલંબ થાય છે. UIDAIએ જણાવ્યું કે આ પ્રક્રિયા સ્વૈચ્છિક છે, પરંતુ PACએ આધાર ડેટાબેસને સક્રિય રીતે સાફ કરવાનો આદેશ આપ્યો.

ડેટા લીકની ચિંતા: મીડિયા અહેવાલોમાં ડાર્ક વેબ પર આધાર ડેટા લીક થવાની ખબરો પર સમિતિએ ચિંતા વ્યક્ત કરી. UIDAIએ દાવો કર્યો કે તેમનો સેન્ટ્રલ ડેટાબેસ સંપૂર્ણ સુરક્ષિત છે, પરંતુ PACએ ડેટા સુરક્ષા મજબૂત કરવા અને લીકની તપાસ કરવા આદેશ આપ્યો.

ગેરકાયદેસર પ્રવાસીઓને આધારનો મુદ્દો

ભાજપના સાંસદોએ બેઠકમાં ચિંતા વ્યક્ત કરી કે ગેરકાયદેસર પ્રવાસીઓ અથવા બિન-પાત્ર વ્યક્તિઓને આધાર કાર્ડ આપવામાં આવી રહ્યા છે, જેનો ઉપયોગ તેઓ મતદાર ઓળખપત્ર અને સરકારી યોજનાઓના લાભ મેળવવા માટે કરે છે. તેમણે જણાવ્યું કે આધાર નાગરિકત્વનો પુરાવો નથી, પરંતુ નિવાસનો પુરાવો છે, જેના કારણે ગેરકાયદેસર લોકો તેનો દુરુપયોગ કરી શકે છે. PACએ UIDAIને આધાર ડેટાબેસનું વૈજ્ઞાનિક ઓડિટ કરવા અને ફક્ત પાત્ર ભારતીય નાગરિકોને આધાર આપવાની પ્રક્રિયા સુનિશ્ચિત કરવા જણાવ્યું.

CAG રિપોર્ટ 2021ની ચર્ચા PACની બેઠકમાં 2021ના નિયંત્રક અને મહાલેખા પરીક્ષક (CAG)ના રિપોર્ટ પર પણ ચર્ચા થઈ, જેમાં UIDAIની કામગીરી પર સવાલો ઉઠાવવામાં આવ્યા હતા. આ રિપોર્ટમાં આધાર વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતા, ડેટા સુરક્ષા, અને ખોટી માહિતીના કારણે લોકોને થતી મુશ્કેલીઓનો ઉલ્લેખ હતો. સમિતિએ ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રાલય તેમજ UIDAI પાસેથી આ અંગે સ્પષ્ટ જવાબ માંગ્યો.

આધારની અન્ય સમસ્યાઓ

સાંસદોએ આધાર સંબંધિત ફરિયાદોના નિવારણમાં વિલંબનો મુદ્દો પણ ઉઠાવ્યો. આધારમાં નામ, જન્મતારીખ, અથવા અન્ય માહિતીમાં ભૂલોના કારણે લોકો સરકારી યોજનાઓના લાભથી વંચિત રહે છે. PACએ UIDAIને આધાર નોંધણી પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા અને જરૂરી દસ્તાવેજોની માહિતી આપવા જાહેર પરિપત્ર જારી કરવા આદેશ આપ્યો.

UIDAIએ જણાવ્યું કે તેઓએ આધાર અરજી પ્રક્રિયાને કડક કરી છે અને રાજ્ય સરકારોને આ અંગે પત્રો લખ્યા છે. આ ઉપરાંત, આધાર ધારકોને તેમની બાયોમેટ્રિક માહિતી લોક કરવાની સુવિધા આપવામાં આવી છે, જેથી દુરુપયોગ રોકી શકાય.

લોકો પર શું અસર થઈ રહી છે?

આધાર કાર્ડ આજે ભારતમાં બેંક ખાતું ખોલવું, રાશન મેળવવું, મોબાઇલ સિમ લેવું, અને અન્ય સરકારી-ખાનગી સેવાઓ માટે અનિવાર્ય બન્યું છે. પરંતુ બાયોમેટ્રિક વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતાને કારણે ઘણા લોકો આ સેવાઓથી વંચિત રહે છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં, જ્યાં મજૂરોના ફિંગરપ્રિન્ટ ઘસાઈ જાય છે અથવા મશીનો ખરાબ હોય છે, ત્યાં આ સમસ્યા વધુ ગંભીર છે. 2018ના UIDAIના સુપ્રીમ કોર્ટમાં આપેલા નિવેદન મુજબ, સરકારી સેવાઓ માટે આધાર વેરિફિકેશનની નિષ્ફળતા દર 12% હતો, અને આ સમસ્યા હજુ યથાવત છે.

આગળ શું?

PACએ UIDAIને નીચેના પગલાં લેવા આદેશ આપ્યો છે:

ડેટાબેસની સફાઈ: આધાર ડેટાબેસમાંથી ડુપ્લિકેટ અને મૃત વ્યક્તિઓના આધાર નિષ્ક્રિય કરવા.
બાયોમેટ્રિક સુધારણા: વેરિફિકેશન પ્રક્રિયાને સરળ અને વધુ અસરકારક બનાવવી.
ડેટા સુરક્ષા: ડેટા લીકની શક્યતાઓની તપાસ અને સુરક્ષા મજબૂત કરવી.
ફરિયાદ નિવારણ: આધાર સંબંધિત ફરિયાદોના ઝડપી નિવારણ માટે સરળ તંત્ર બનાવવું.

આ મુદ્દો હવે સંસદના મોનસૂન સત્ર (21 જુલાઈથી 21 ઓગસ્ટ, 2025)માં ચર્ચાનો વિષય બની શકે છે. ગુજરાતમાં પણ જ્યાં આધારનો ઉપયોગ રાશન, પેન્શન, અને અન્ય યોજનાઓ માટે વ્યાપક છે, આ સમસ્યાઓની અસર નોંધપાત્ર હોઈ શકે છે. ખાસ કરીને ગ્રામીણ અને આદિવાસી વિસ્તારોમાં, જ્યાં બાયોમેટ્રિક નિષ્ફળતા વધુ છે, લોકોને યોજનાઓના લાભથી વંચિત રહેવું પડે છે.

આ પણ વાંચો-શું ભારત પર સૌથી ઓછું ટેરિફ લગાવશે અમેરિકા? અંતિમ તબક્કામાં ડીલ, ટ્રમ્પ બોલ્યા- બધુ ઠિક છે!