• Waqf સંશોધન કાયદા મુદ્દે સુપ્રીમનો મોટો ચુકાદો
• કેટલીક જોગવાઈ પર સુપ્રીમ કોર્ટે લગાવી રોક
• સંપૂર્ણ કાયદા પર પ્રતિબંધનો આધાર નથીઃ SC
• કલેક્ટર વક્ફ જમીન વિવાદનો ઉકેલ નહીં લાવી શકેઃ SC
• ઈસ્લામના અનુયાયીવાળા નિયમ પર પણ રોક

ભારતમાં Waqf સંપત્તિને લગતા વિવાદો અને કાયદાકીય મુદ્દાઓ હંમેશા ચર્ચાનો વિષય રહ્યા છે. તાજેતરમાં, Waqf સુધારા કાયદા 2025 પર સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા એક મહત્વપૂર્ણ વચગાળાનો આદેશ જારી કરવામાં આવ્યો છે, જેણે આ કાયદાની કેટલીક મુખ્ય જોગવાઈઓ પર રોક લગાવી છે. સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય Waqf કાયદાની અમુક જોગવાઈઓની બંધારણીયતા પર સવાલ ઉઠાવતી અરજીઓ બાદ આવ્યો છે.

વકફ કાયદાની કઈ જોગવાઈઓ પર સ્ટે મૂકવામાં આવ્યો?

સુપ્રીમ કોર્ટે Waqf કાયદાની બે મુખ્ય જોગવાઈઓ પર સ્ટે આપ્યો છે, જે સીધા જ વકફની વ્યાખ્યા અને તેના સંચાલન સાથે સંબંધિત છે:

• ઇસ્લામના અનુયાયી હોવાની શરત: આ કાયદાની સૌથી વિવાદાસ્પદ જોગવાઈઓમાંની એક એવી હતી કે વકફ મિલકત જાહેર કરવા માટે, તે મિલકત આપનાર વ્યક્તિ છેલ્લા 5 વર્ષથી ઇસ્લામનો અનુયાયી હોવો ફરજિયાત હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે આ જોગવાઈ પર તાત્કાલિક અસરથી સ્ટે આપ્યો છે. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે આ પ્રતિબંધ ત્યાં સુધી ચાલુ રહેશે જ્યાં સુધી રાજ્ય સરકારો આ પ્રકારની શરત લાગુ કરવા માટે સ્પષ્ટ નિયમો ન બનાવે. આ નિર્ણય વ્યક્તિની ધાર્મિક સ્વતંત્રતા અને કાયદાની સમાનતાના સિદ્ધાંતોને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવ્યો છે.
• કલેક્ટરની સત્તા પર રોક: અન્ય એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયમાં, સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે વકફ સંપત્તિને લગતા વિવાદોનું નિવારણ લાવવા માટે કલેક્ટર પાસે સત્તા રહેશે નહીં. આ જોગવાઈને પણ કોર્ટે પડકારી છે, કારણ કે આવા વિવાદોને ઉકેલવા માટે કાયદાકીય પ્રક્રિયા અને યોગ્ય ટ્રિબ્યુનલની જરૂર હોય છે. કલેક્ટર જેવા વહીવટી અધિકારીને આવા જટિલ મુદ્દાઓમાં સત્તા આપવી કાયદાના શાસનનું ઉલ્લંઘન ગણી શકાય છે.

Waqf કાયદા પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ શા માટે નહીં?

અરજદારોએ સમગ્ર વકફ સુધારા કાયદા પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માગણી કરી હતી, પરંતુ સુપ્રીમ કોર્ટે આ માગણીનો અસ્વીકાર કર્યો છે. કોર્ટે જણાવ્યું કે, "સમગ્ર કાયદા પર સ્ટે આપવાનો કોઈ આધાર નથી." આનો અર્થ એ થયો કે કાયદાની જે જોગવાઈઓ પર વાંધો ઉઠાવવામાં આવ્યો નથી, તે યથાવત રહેશે અને કાયદો અમલમાં રહેશે.

વકફ બોર્ડના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી : મુસ્લિમ કે બિન-મુસ્લિમ?

અરજીમાં એક અન્ય મુદ્દો પણ ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો કે નવા કાયદા મુજબ બિન-મુસ્લિમ વ્યક્તિ પણ વકફ બોર્ડના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી બની શકે છે. અરજદારોએ આ જોગવાઈ પર પણ પ્રતિબંધની માગણી કરી હતી. જોકે, સુપ્રીમ કોર્ટે આ માગણીનો અસ્વીકાર કર્યો છે. કોર્ટે નિર્દેશ આપ્યો કે "શક્ય હોય ત્યાં સુધી, વકફ બોર્ડના મુખ્ય કાર્યકારી અધિકારી મુસ્લિમ હોવા જોઈએ." પરંતુ, આ જોગવાઈ પર કોઈ સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂક્યો નથી. આનો અર્થ એ થયો કે જો કોઈ લાયક મુસ્લિમ દાવેદાર ઉપલબ્ધ ન હોય, તો બિન-મુસ્લિમ વ્યક્તિ પણ આ પદ સંભાળી શકે છે. આ નિર્ણય વકફ બોર્ડના સંચાલનમાં લાયકાતને ધાર્મિક પાસાઓ પર પ્રાધાન્ય આપવાનો પ્રયાસ કરે છે.

આ પણ વાંચો :  કાયદો Waqfને બચાવવા નહીં પણ તેને હડપ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે - SCમાં સિબ્બલની દલીલ