UPSCની નવી પહેલ ‘પ્રતિભા સેતુ’: નિષ્ફળ ઉમેદવારો માટે ખાનગી નોકરીનો નવો રસ્તો

• UPSCની નવી પહેલ ‘પ્રતિભા સેતુ’: નિષ્ફળ ઉમેદવારો માટે ખાનગી નોકરીનો નવો રસ્તો
• UPSCએ સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષામાં અંતિમ પસંદગીથી ચૂકી જનારા ઉમેદવારો માટે ખાનગી નોકરીની તકો ખોલી

સંઘ લોકસેવા આયોગ (UPSC)એ સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષામાં અંતિમ પસંદગીથી ચૂકી જનારા ઉમેદવારો માટે એક નવી પહેલ શરૂ કરી છે. ‘પબ્લિક ડિસ્ક્લોઝર સ્કીમ’ (PDS) હેઠળ જે હવે ‘પ્રતિભા સેતુ’ તરીકે ઓળખાય છે, UPSCએ લેખિત પરીક્ષામાં પાસ થયેલા પરંતુ ઇન્ટરવ્યૂમાં અંતિમ પસંદગીમાં સ્થાન ન મેળવનારા ઉમેદવારોની માહિતી ખાનગી કંપનીઓ સાથે શેર કરવાનું શરૂ કર્યું છે. આ પગલું યોગ્ય અને મહેનતુ ઉમેદવારોને ખાનગી ક્ષેત્રમાં ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળી નોકરીઓ મેળવવામાં મદદ કરશે.

‘પ્રતિભા સેતુ’ યોજના શું છે?

UPSC દર વર્ષે 10 જુદી-જુદી નિયમિત પરીક્ષાઓ યોજે છે, જેમાંથી આશરે 6,400 ઉમેદવારોની વિવિધ સરકારી સેવાઓ માટે ભલામણ કરવામાં આવે છે. જોકે, લાખો ઉમેદવારો લેખિત પરીક્ષામાં સફળ થયા હોવા છતાં અંતિમ ચયનમાં સ્થાન નથી મેળવી શકતા. આવા ઉમેદવારો માટે UPSCએ 2025માં ‘પ્રતિભા સેતુ’ (Professional Resource And Talent Integration – Bridge for Hiring Aspirants) નામનું ડિજિટલ પોર્ટલ શરૂ કર્યું છે. આ પોર્ટલ પર 10,000થી વધુ એવા ઉમેદવારોની માહિતી ઉપલબ્ધ છે, જેઓએ UPSCની પરીક્ષાના તમામ તબક્કા (પ્રિલિમ્સ, મેન્સ, અને ઇન્ટરવ્યૂ) પાસ કર્યા પરંતુ અંતિમ મેરિટ લિસ્ટમાં સ્થાન મેળવી શક્યા નથી.

આ પોર્ટલ પર ઉમેદવારોની શૈક્ષણિક યોગ્યતા, પરીક્ષામાં મેળવેલા ગુણ, વિષય/વિશેષતા, અને સંપર્કની માહિતી જેવી વિગતો શેર કરવામાં આવે છે. સરકારી વિભાગો, જાહેર ક્ષેત્રની કંપનીઓ (PSUs)અને ખાનગી કંપનીઓ આ પોર્ટલનો ઉપયોગ કરીને યોગ્ય ઉમેદવારોની પસંદગી કરી શકે છે.

પોર્ટલ કેવી રીતે કામ કરે છે?

‘પ્રતિભા સેતુ’ પોર્ટલ એક સુરક્ષિત અને લોગિન-આધારિત ડિજિટલ પ્લેટફોર્મ છે, જે નીચેની રીતે કાર્ય કરે છે.

ઉમેદવારોની સંમતિ: ઉમેદવારોએ પોર્ટલ પર તેમની માહિતી શેર કરવા માટે સંમતિ આપવી જરૂરી છે. આ એક સ્વૈચ્છિક પ્રક્રિયા છે, અને ફક્ત સંમત ઉમેદવારોની વિગતો જ શેર થાય છે.

નોકરીદાતાઓની ઍક્સેસ: કેન્દ્રીય મંત્રાલયો, PSUs, સ્વાયત્ત સંસ્થાઓ, અને ખાનગી કંપનીઓ (કોર્પોરેટ આઈડેન્ટિટી નંબર (CIN) દ્વારા ચકાસાયેલી) લોગિન દ્વારા ઉમેદવારોની માહિતી મેળવી શકે છે.

શોધની સુવિધા: નોકરીદાતાઓ શૈક્ષણિક યોગ્યતા, વિષય, અથવા પરીક્ષામાં મેળવેલા ગુણના આધારે ઉમેદવારોની શોધ કરી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ઇન્જિનિયરિંગ અથવા અર્થશાસ્ત્રમાં માસ્ટર્સ ડિગ્રી ધરાવતા ઉમેદવારોની શોધ સરળતાથી થઈ શકે છે.

ગોપનીયતા: માહિતીનો ઉપયોગ ફક્ત નોકરીની યોગ્યતા તપાસવા માટે જ થઈ શકે છે અને UPSC આ માહિતીના દુરુપયોગને રોકવા નિયમિત દેખરેખ રાખે છે.

UPSC નિયમિત રીતે નોકરીદાતાઓ સાથે સંપર્ક કરીને પસંદગી પ્રક્રિયા અને નિમણૂક પત્રોની વિગતો અપડેટ કરે છે, જેથી યોજનાની સફળતા દરનું મૂલ્યાંકન થઈ શકે.

કોને ફાયદો થશે?

આ યોજનાનો સૌથી મોટો ફાયદો એવા ઉમેદવારોને થશે જેઓ UPSCની કઠિન પરીક્ષાઓ (જેમ કે સિવિલ સર્વિસ, ઇન્જિનિયરિંગ સર્વિસ)માં ઉચ્ચ ગુણ મેળવે છે પરંતુ ઇન્ટરવ્યૂમાં અંતિમ પસંદગીથી ચૂકી જાય છે. દ ઇન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ, 32 વર્ષના અરુણ કે.એ અનેક વખત સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ ફાઇનલમાં સિલેક્ટ ન થતાં તેમણે દિલ્હીની એક શાળામાં નાની નોકરી સ્વીકારી. ‘પ્રતિભા સેતુ’ યોજના હેઠળ, એક દિલ્હીની ખાનગી કંપનીએ તેમની શૈક્ષણિક યોગ્યતા અને પરીક્ષામાં પ્રદર્શન જોઈને તેમને મિડ-સિનિયર લેવલની નોકરી આપી જેમાં તેમનો પગાર પહેલા કરતાં ઘણો વધારે હતો.

આવા ઘણા ઉમેદવારો જેઓ વર્ષોની તૈયારી બાદ સરકારી નોકરી નથી મેળવી શકતા તેમના માટે આ યોજના નવી તકો ખોલે છે. આ ઉમેદવારો ઘણીવાર ઉચ્ચ શૈક્ષણિક યોગ્યતા ધરાવે છે, પરંતુ UPSCની તૈયારીમાં વિતાવેલા વર્ષોને કારણે તેમની પાસે વ્યવસાયિક અનુભવ ઓછો હોય છે, જે નોકરી મેળવવામાં અવરોધ બને છે.

યોજનામાં સામેલ પરીક્ષાઓ‘પ્રતિભા સેતુ’ યોજના UPSCની નીચેની પરીક્ષાઓ માટે લાગુ છે

• સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા (CSE)
• ઇન્જિનિયરિંગ સર્વિસ પરીક્ષા (ESE)
• ઇન્ડિયન ફોરેસ્ટ સર્વિસ (IFS)
• સેન્ટ્રલ આર્મ્ડ પોલીસ ફોર્સ (CAPF)
• કમ્બાઇન્ડ જીઓ-સાયન્ટિસ્ટ પરીક્ષા
• કમ્બાઇન્ડ મેડિકલ સર્વિસ પરીક્ષા
• ઇન્ડિયન ઇકોનોમિક સર્વિસ/ઇન્ડિયન સ્ટેટિસ્ટિકલ સર્વિસ (IES/ISS)
• કમ્બાઇન્ડ ડિફેન્સ સર્વિસ (CDS)
• નેશનલ ડિફેન્સ એકેડેમી અને નેવલ એકેડેમી (NDA/NA)

જોકે, સશસ્ત્ર દળોની ભરતી અને કેટલીક મર્યાદિત વિભાગીય પરીક્ષાઓ (જેમ કે CBI DSP LDCE, CISF AC LDCE)ના ઉમેદવારો આ યોજનામાં સામેલ નથી.

યોજનાની શરૂઆત અને ઇતિહાસ

‘પબ્લિક ડિસ્ક્લોઝર સ્કીમ’ની શરૂઆત 20 ઓગસ્ટ 2018માં થઈ હતી, જ્યારે UPSCએ કમ્બાઇન્ડ મેડિકલ સર્વિસ પરીક્ષા 2017ના નોન-રેકમેન્ડેડ ઉમેદવારોની માહિતી શેર કરવાનું શરૂ કર્યું. આ યોજના શરૂઆતમાં માત્ર સરકારી વિભાગો અને PSUs (જેમ કે કેબિનેટ સેક્રેટરીએટ, દિલ્હી જલ બોર્ડ, UIDAI) માટે હતી, પરંતુ તેની સફળતા મર્યાદિત રહી હતી. 2025માં યોજનાને ‘પ્રતિભા સેતુ’ તરીકે રિબ્રાન્ડ કરીને ખાનગી કંપનીઓને સામેલ કરવામાં આવી જેનાથી તેનો અવકાશ વધ્યો.

યોજના પર પ્રતિસાદ

ઉમેદવારો, કોચિંગ સંસ્થાઓ, અને શૈક્ષણિક નિષ્ણાતોએ આ પહેલની સરાહના કરી છે. X પરની પોસ્ટ્સ અનુસાર, ઘણા લોકો માને છે કે આ યોજના ઉમેદવારોની મહેનતને મૂલ્ય આપશે અને તેમના માટે નવી કારકિર્દીની તકો ખોલશે. એક ઉમેદવારે જણાવ્યું, “અમે વર્ષો સુધી મહેનત કરીએ છીએ પરંતુ ફાઈનલમાં સિલેક્ટ ન થતાં નિરાશા હાથ લાગે છે. આ યોજના અમારી યોગ્યતાને નવો રસ્તો આપશે.”

જોકે, કેટલાક લોકોનું માનવું છે કે ખાનગી કંપનીઓ ઇન્જિનિયરિંગ અથવા ટેકનિકલ પૃષ્ઠભૂમિના ઉમેદવારોને વધુ પ્રાધાન્ય આપી શકે છે, જેનાથી કલા, વાણિજ્ય, અથવા સામાજિક વિજ્ઞાનના ઉમેદવારોને ઓછી તકો મળે. આમ છતાં આ યોજનાને એક સકારાત્મક પગલું ગણવામાં આવે છે.

યોજનાની શરૂઆત અને ઇતિહાસ‘પબ્લિક ડિસ્ક્લોઝર સ્કીમ’ની શરૂઆત 20 ઓગસ્ટ, 2018માં થઈ હતી. જ્યારે UPSCએ કમ્બાઇન્ડ મેડિકલ સર્વિસ પરીક્ષા 2017ના નોન-રેકમેન્ડેડ ઉમેદવારોની માહિતી શેર કરવાનું શરૂ કર્યું. આ યોજના શરૂઆતમાં માત્ર સરકારી વિભાગો અને PSUs (જેમ કે કેબિનેટ સેક્રેટરીએટ, દિલ્હી જલ બોર્ડ, UIDAI) માટે હતી, પરંતુ તેની સફળતા મર્યાદિત રહી. 2025માં યોજનાને ‘પ્રતિભા સેતુ’ તરીકે રિબ્રાન્ડ કરીને ખાનગી કંપનીઓને સામેલ કરવામાં આવી, જેનાથી તેનો અવકાશ વધ્યો.

જોકે, કેટલાક લોકોનું માનવું છે કે ખાનગી કંપનીઓ ઇન્જિનિયરિંગ અથવા ટેકનિકલ પૃષ્ઠભૂમિના ઉમેદવારોને વધુ પ્રાધાન્ય આપી શકે છે, જેનાથી કલા, વાણિજ્ય, અથવા સામાજિક વિજ્ઞાનના ઉમેદવારોને ઓછી તકો મળે. આમ છતાં, આ યોજનાને એક સકારાત્મક પગલું ગણવામાં આવે છે.

આગળનું શું?

UPSCએ વિવિધ સરકારી વિભાગોને પત્રો લખીને આ પોર્ટલની માહિતી ખાનગી કંપનીઓ સુધી પહોંચાડવાનું કહ્યું છે. યોજના નવી હોવા છતાં શરૂઆતનો પ્રતિસાદ સકારાત્મક રહ્યો છે. ખાનગી કંપનીઓના સમાવેશથી ઉમેદવારોની રોજગારીની સંભાવનાઓ વધી છે. આગામી સમયમાં વધુ કંપનીઓ આ પોર્ટલનો ઉપયોગ કરી શકે છે, જેનાથી લાખો ઉમેદવારોને તેમની મહેનતનું યોગ્ય પરિણામ મળશે.

ભારતનું એક એવું ‘ધર્મસ્થળ’ જ્યાંથી મળ્યા અનેક હાડપિંજર, છાત્રા-મહિલાઓ સાથે ક્રૂરતા આર્ચ્યા બાદ કરાતી હતી હત્યા