બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીની ઘમાસાણ વચ્ચે ચૂંટણી પંચની પ્રેસ કોન્ફ્રન્સ, યાજ્ઞેશ કુમારે શું કહ્યું?

• બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી : ચૂંટણી પંચની પ્રેસ કોન્ફરન્સ, જાણો મોટી વાતો
• 7.42 કરોડ મતદાતાઓ સાથે બિહાર ચૂંટણીની તૈયારી : ચૂંટણી પંચે SIR આંકડા જાહેર કર્યા
• બિહારમાં નવેમ્બર સુધી ચૂંટણીની શક્યતા : નીતિશ કુમારની NDAમાં વાપસીથી રાજકીય હલચલ
• આધાર કાર્ડ પર ચૂંટણી પંચનો સ્પષ્ટ જવાબ : 'નાગરિકતા કે જન્મનો પુરાવો નથી'
• બિહારમાં NDA વિરુદ્ધ મહાગઠબંધન: પ્રશાંત કિશોર અને તેજ પ્રતાપની નવી પાર્ટીએ વધારી રોમાંચ

ચૂંટણી પંચની પ્રેસ કોન્ફ્રન્સ : બિહારમાં વિધાનસભા ચૂંટણીની તૈયારીઓ ઝડપી થઈ રહી છે. પાર્ટીઓ વચ્ચે બેઠકોના સમીકરણો સાધવામાં આવી રહ્યા છે ત્યારે ભારતીય ચૂંટણી પંચે SIR એટલે કે ગહન મતદાતા પુનરીક્ષણના આંકડા પણ જાહેર કરી દીધા છે. આ મુજબ, બિહારમાં હવે 7.42 કરોડ મતદાતાઓ છે.

રવિવારે મુખ્ય ચૂંટણી કમિશ્નર જ્ઞાનેશ કુમારની પટનામાં પ્રેસ કોન્ફરન્સ કરી હતી. પ્રેસ કોન્ફ્રન્સની શરૂઆતમાં મુખ્ય ચૂંટણી આયુક્ત (CEC) જ્ઞાનેશ કુમારે જણાવ્યું કે બિહારમાં સફળતાપૂર્વક SIRની પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ છે.

બિહારમાં વિધાનસભા ચૂંટણીથી થોડા મહિના પહેલા ચૂંટણી પંચે SIR શરૂ કર્યું હતું. આની ટાઇમિંગને લઈને વિપક્ષી દળોએ ઘણા સવાલો ઉઠાવ્યા હતા, જ્યારે ચૂંટણી પંચે તેને મતદાતા યાદીને સુધારવાની પ્રક્રિયા ગણાવી હતી.

બિહારમાં ચૂંટણી ક્યારે થશે?

હવે એવું માનવામાં આવે છે કે ચૂંટણી પંચ ટૂંક સમયમાં ચૂંટણીની તારીખોની જાહેરાત કરશે અને તેની સાથે જ રાજ્યમાં આચાર સંહિતા લાગુ થઈ જશે. બિહાર વિધાનસભાનો વર્તમાન કાર્યકાળ 22 નવેમ્બર 2025ના રોજ સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં રાજ્યમાં ચૂંટણી નવેમ્બર સુધી થવાની છે.

આ પણ વાંચો- સુપ્રીમ કોર્ટમાં વકીલે CJI તરફ બૂટ ઉછાળવાનો પ્રયાસ કર્યો, ‘સનાતનનું અપમાન નહીં સહીએ’ના નારા લગાવ્યા

પાછલી વિધાનસભા ચૂંટણી (2020) કોરોના મહામારીની છાયામાં ત્રણ તબક્કામાં 28 ઓક્ટોબરથી 7 નવેમ્બરની વચ્ચે યોજાઈ હતી. ભારતમાં કોરોના મહામારી દરમિયાન આ પ્રથમ મોટી ચૂંટણી હતી અને તેને લઈને અનેક પ્રકારના દિશાનિર્દેશો જારી કરવામાં આવ્યા હતા.

ચૂંટણી પંચની પ્રેસ કોન્ફ્રન્સમાં આધાર કાર્ડ પર મુખ્ય ચૂંટણી આયુક્તે શું કહ્યું?

આધાર કાર્ડ સાથે જોડાયેલા એક પ્રશ્નના જવાબમાં મુખ્ય ચૂંટણી આયુક્ત જ્ઞાનેશ કુમારે જણાવ્યું, "સુપ્રીમ કોર્ટના ઘણા આદેશો મુજબ, આધાર એક્ટ હેઠળ ન તો તેને જન્મતારીખનો પુરાવો ગણી શકાય, ન નિવાસનો અને ન તો નાગરિકતાનો. આધાર ફક્ત ઓળખનો પુરાવો છે, નાગરિકતા કે જન્મનો નહીં."

તેમણે કહ્યું, "સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે અમે માનીએ છીએ કે આધાર કાર્ડનો ઉપયોગ ઓળખ માટે કરી શકાય છે, પરંતુ તેને નાગરિકતા કે જન્મતારીખના પુરાવા તરીકે ગણી શકાય નહીં. આધાર એક્ટની કલમ 9માં પણ સ્પષ્ટ લખેલું છે કે આધાર કોઈ વ્યક્તિની નાગરિકતા કે નિવાસનો પુરાવો નથી."

"આથી જે લોકો 18 વર્ષથી વધુ ઉંમરનો પુરાવો આપવા માટે ફક્ત આધાર કાર્ડ બતાવે છે, તેમના માટે આ પૂરતું નહીં હોય. સુપ્રીમ કોર્ટના આદેશો હેઠળ આધાર કાર્ડને ઓળખપત્ર તરીકે સ્વીકારી શકાય છે, પરંતુ પાત્રતા કે ઉંમર સાથે જોડાયેલી પુષ્ટિ માટે અન્ય દસ્તાવેજોની પણ જરૂર પડશે."

2020 પછીની બિહારની રાજનીતિમાં શું થયું?

રાજ્યમાં 2020ની ચૂંટણી પછી NDAની સરકાર બની પરંતુ ઓગસ્ટ 2022માં ભાજપ સાથે સંબંધ તોડીને નીતિશ કુમારે મહાગઠબંધનનો હાથ પકડી લીધો.

ભાજપ અને JDUના સંબંધો એટલા તીખા થઈ ગયા હતા કે નીતિશ કુમારે તો એવું નિવેદન પણ આપ્યું કે તેઓ મરવાનું પસંદ કરશે પરંતુ ભાજપ સાથે ક્યારેય નહીં જાય.

બીજી તરફ કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે પણ કહ્યું હતું કે નીતિશ કુમાર માટે NDAના દરવાજા હંમેશા માટે બંધ થઈ ગયા છે. પરંતુ જેમ કે રાજનીતિમાં કંઈ પણ અંતિમ સત્ય હોતું નથી, તે જ ક્રમમાં બાબતો ફરી એકવાર બદલાઈ ગઈ.

2024ની લોકસભા ચૂંટણી પહેલા ઈન્ડિયા ગઠબંધન તૈયાર કરવાની કોશિશમાં જોડાયેલા ચહેરાઓમાં નીતિશ કુમાર અગ્રણી નેતા ગણાતા હતા. પરંતુ જાન્યુઆરી, 2024માં તેઓ ફરી એકવાર NDAમાં સામેલ થઈ ગયા અને RJDથી પોતાના રસ્તા અલગ કરી લીધા.

વર્ષ 2015ની વિધાનસભા ચૂંટણી JDU અને રાષ્ટ્રીય જનતા દળે મળીને લડી હતી અને બહુમતી મેળવીને સરકાર બનાવી હતી. ત્યારે આ ગઠજોડ 2017માં તૂટી ગયું હતું.

બિહાર વિધાનસભાની સ્થિતિ શું છે?

બિહારમાં વિધાનસભાની કુલ 243 બેઠકો છે અને સરકાર બનાવવા માટે કોઈ પણ દળ કે ગઠબંધન પાસે 122 બેઠકો હોવી જરૂરી છે. બિહારમાં હાલમાં JDU અને ભારતીય જનતા પાર્ટી (ભાજપ)ના ઘટક દળોવાળી NDA સરકાર છે અને RJDના તેજસ્વી યાદવ બિહાર વિધાનસભામાં વિપક્ષના નેતા છે.

બિહાર વિધાનસભામાં હાલમાં ભાજપના 80 ધારાસભ્યો છે, RJDના 77, JDUના 45 અને કોંગ્રેસના 19 ધારાસભ્યો છે. કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા (માર્ક્સસિસ્ટ-લેનિનિસ્ટ) (લિબરેશન)ના 11, હિન્દુસ્તાની આવામ મોરચા (સેક્યુલર)ના 4, કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયા (માર્ક્સવાદી)ના 2, કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયાના 2, ઓલ ઈન્ડિયા મજલિસ-એ-ઈત્તેહાદુલ મુસ્લિમીનના 1 અને 2 અપક્ષ ધારાસભ્યો છે.

કયા-કયા ગઠબંધન મેદાનમાં છે?

રાજ્યમાં આ વખતે પણ મુખ્ય મુકાબલો NDA વિરુદ્ધ મહાગઠબંધન વચ્ચે માનવામાં આવી રહ્યો છે. NDAમાં JDU, ભાજપ, LJP (રામવિલાસ), જીતનરામ માંઝીની હમ (સેક્યુલર) અને ઉપેન્દ્ર કુશવાહાની રાષ્ટ્રીય લોક મોરચા જેવા દળો છે.

જ્યારે મહાગઠબંધનમાં RJD, કોંગ્રેસ, CPI, CPM, CPI (માલે), વિકાસશીલ ઈન્સાન પાર્ટી (VIP), JMM અને રાષ્ટ્રીય LJP શામેલ છે.

અસદુદ્દીન ઓવૈસીની પાર્ટી AIMIM આ બંને ગઠબંધનમાંથી કોઈનો ભાગ નથી. 2020ની ચૂંટણીમાં તેમની પાર્ટી પાંચ બેઠકો પર ચૂંટણી જીતવામાં સફળ રહી હતી, પરંતુ બાદમાં તેમની પાર્ટીના ચાર ધારાસભ્યો RJDમાં શામેલ થઈ ગયા હતા.

બેઠક વહેંચણી અને નવા ખેલાડીઓ કોણ છે?

અત્યાર સુધી ન તો NDAએ કે ન તો મહાગઠબંધને બેઠક વહેંચણીના આંકડા જાહેર કર્યા છે. બંને મુખ્ય ગઠબંધનોમાં બેઠક વહેંચણી પર અડચણો દેખાઈ રહી છે.

બેઠક વહેંચણીને લઈને ઘણા રાઉન્ડની વાતચીત થઈ ચૂકી છે, પરંતુ અત્યાર સુધી કોઈ નક્કર પરિણામ આવ્યું નથી. બંને ગઠબંધનોમાં શામેલ નાના દળો 'સન્માનજનક બેઠકો' માટે પોતાનો દાવો રજૂ કરી રહ્યા છે.

નીતિશ કુમારની ખરાબ તબિયતના સમાચાર, JDUમાં ઉત્તરાધિકારી પરની અટકળો અને પ્રશાંત કિશોરની એન્ટ્રી તેમજ ચિરાગ પાસવાનની ચૂંટણી લડવાની વારંવારની ખબરોથી ચૂંટણી વધુ રોમાંચક બની રહી છે.

નીતિશ કુમારથી અલગ થઈને પોતાની પાર્ટી બનાવનાર પ્રશાંત કિશોરે એક ઇન્ટરવ્યૂમાં પૂછવામાં આવ્યું કે તેમને કેટલી બેઠકો પર જીતનો ભરોસો છે, તો તેમનું કહેવું હતું કે કાં તો તેમની પાર્ટી અર્શ (આકાશ) પર હશે કે પછી ફર્શ (જમીન) પર.

તેમની પાર્ટી તમામ 243 બેઠકો પર પોતાના ઉમેદવાર ઉતારશે અને તેઓ બેરોજગારી, સ્થળાંતર અને શિક્ષણના મુદ્દે ચૂંટણી લડશે.

આ ઉપરાંત બિહારમાં એક અન્ય નવી પાર્ટીનો ઉદય થયો છે. ત્રણ મહિના પહેલા RJD અધ્યક્ષ લાલુ પ્રસાદ યાદવે પોતાના મોટા પુત્ર તેજ પ્રતાપ યાદવને તેમની એક ફેસબુક પોસ્ટ બાદ પાર્ટીમાંથી કાઢી મૂક્યા હતા. હવે તેમણે પોતાની એક નવી પાર્ટી બનાવી છે અને તેનું નામ રાખ્યું છે જનશક્તિ જનતા દળ.

ચૂંટણીના મુખ્ય મુદ્દા શું છે?

બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણીમાં NDA એમ કહીને મેદાનમાં ઉતરી રહી છે કે તેણે રાજ્યનો દરેક પ્રકારે વિકાસ કર્યો છે અને યુવાનોને રોજગાર આપવાની સાથે-સાથે છોકરીઓ-મહિલાઓ માટે ઘણી યોજનાઓ શરૂ કરી છે.

જ્યારે, મહાગઠબંધન રોજગાર, પેપર લીક સહિત SIRને લઈને NDAને ઘેરી રહ્યું છે અને યુવાનોને સરકારી નોકરીઓ તેમજ રોજગાર સર્જન સહિત ઘણા વચનો આપી રહ્યું છે.

રાજ્યમાં તેજસ્વી યાદવ સાથે 'વોટ અધિકાર યાત્રા' કરતાં રાહુલ ગાંધીએ સતત SIR અને 'વોટ ચોરી'નો મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે.

જોકે, ભાજપ અને JDU તેને વિપક્ષી દળોની હતાશાવાળી રાજનીતિ ગણાવી રહ્યા છે અને તેમનો આરોપ છે કે જો મહાગઠબંધનની સરકાર બનશે તો રાજ્યનો વિકાસ અટકી જશે.

અત્યાર સુધી કેટલી વિધાનસભા ચૂંટણીઓ થઈ ચૂકી છે?

1952થી બિહારમાં વિધાનસભા ચૂંટણીની શરૂઆત થઈ હતી. તે પછીથી 2020 સુધી બિહારમાં 17 વખત વિધાનસભા ચૂંટણીઓ થઈ ચૂકી છે. વર્ષ 2005ની ફેબ્રુઆરીમાં થયેલી ચૂંટણીમાં સરકાર ન બની શકવાને કારણે ઓક્ટોબરમાં ફરીથી ચૂંટણીઓ યોજવી પડી હતી.

આઝાદી પછીની પહેલી ચૂંટણીમાં શું થયું હતું?

આઝાદી પછી પહેલી વખત થયેલી 1951ની ચૂંટણીમાં ઘણી પાર્ટીઓએ ભાગ લીધો હતો, પરંતુ કોંગ્રેસ તે સમયે સૌથી મોટી પાર્ટી હતી. આ ચૂંટણીઓમાં કોંગ્રેસને 322માંથી 239 બેઠકો મળી હતી.

1957ની ચૂંટણીમાં પણ કોંગ્રેસ જ સૌથી મોટી પાર્ટી બની. તેને 312માંથી 210 બેઠકો મળી હતી. 1962ની ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને 318માંથી 185 બેઠકો સાથે બહુમતી મળી હતી. તે પછી સ્વતંત્ર પાર્ટીને સૌથી વધુ 50 બેઠકો મળી હતી. શ્રી કૃષ્ણ સિંહ બિહારના પ્રથમ મુખ્યમંત્રી બન્યા હતા.

આ પણ વાંચો- TALIBAN સરકારના વિદેશ મંત્રી મુત્તકીની ભારત યાત્રા બંને દેશો માટે કેટલી ફાયદાકારક?