E20 Petrol : ફાયદા, નુકસાન, નીતિન ગડકરીના નિવેદનો અને વર્તમાન ગાડીઓ પર શું કરે છે અસર

• ભારતમાં E20 Petrolને લઈને લોકોમાં નારાજગી
• ગાડીઓના સેકન્ડ હેન્ડ માર્કેટ ઉપર નકારાત્મક અસર થવી ચોક્કસ
• લાંબા ગાળે ઈ20 પેટ્રોલથી થશે ફાયદા, પરંતુ હાલમાં ઉઠાવવા પડી શકે છે મસમોટા નુકશાન

E20 Petrol : ભારતમાં ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલ (Ethanol Blended Petrol - EBP) એ એક મહત્વપૂર્ણ પહેલ છે, જેનો હેતુ દેશની ઈંધણ આયાત પરની નિર્ભરતા ઘટાડવી, પર્યાવરણને અનુકૂળ ઈંધણ પ્રદાન કરવું અને કૃષિ ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવું છે. આ લેખમાં આપણે ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલના ફાયદા, નુકસાન, નીતિન ગડકરીના નિવેદનો અને તેની સાથે જોડાયેલા વિવાદો, તેમજ વર્તમાન અને ભવિષ્યની ગાડીઓ (ખાસ કરીને E20-સુસંગત ગાડીઓ) પર તેની અસરોનું વિસ્તૃત વિશ્લેષણ કરીશું.

Ethanol શું છે અને તે પેટ્રોલમાં કેમ ઉમેરવામાં આવે છે?

ઈથેનોલ એ એક જૈવિક ઈંધણ (Biofuel) છે, જે મુખ્યત્વે શેરડી, મકાઈ, અને અન્ય ખેતી પેદાશોમાંથી બનાવવામાં આવે છે. ભારતમાં, શેરડીનો ઉપયોગ ઈથેનોલ ઉત્પાદન માટે મુખ્ય સ્ત્રોત છે. E20 પેટ્રોલ એટલે 20% ઈથેનોલ અને 80% પેટ્રોલનું મિશ્રણ. ભારત સરકારે 2025 સુધીમાં દેશભરના તમામ પેટ્રોલ પંપો પર E20 પેટ્રોલ ઉપલબ્ધ કરાવવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, જે ઈથેનોલ બ્લેન્ડિંગ પ્રોગ્રામ (EBP)નો એક ભાગ છે.

ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલનો ઉપયોગ ઘણા દેશોમાં, ખાસ કરીને બ્રાઝિલ અને અમેરિકામાં, દાયકાઓથી થઈ રહ્યો છે. ભારતમાં આ પહેલનો હેતુ ક્રૂડ ઓઈલની આયાત ઘટાડવી, પર્યાવરણીય પ્રદૂષણ ઘટાડવું અને ખેડૂતોને આર્થિક લાભ આપવો છે.

આ પણ વાંચો- ભારતમાં Tata Winger Plus લોન્ચ, 9 સીટરમાં મળશે દમદાર ફિચર્સ

ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલના ફાયદા  (E20 Petrol)

1. પર્યાવરણીય લાભ

ઈથેનોલ એ પેટ્રોલની તુલનામાં વધુ સ્વચ્છ બળતણ છે. તેનાથી કાર્બન મોનોક્સાઈડ અને હાઈડ્રોકાર્બન જેવા પ્રદૂષકોનું ઉત્સર્જન 35% સુધી ઘટે છે. આ ઉપરાંત, સલ્ફર ડાયોક્સાઈડનું ઉત્સર્જન પણ ઓછું થાય છે, જે હવાની ગુણવત્તા સુધારવામાં મદદ કરે છે.

ઈથેનોલ બાયોમાસમાંથી બને છે, જે નવીનીકરણીય સ્ત્રોત છે, જ્યારે પેટ્રોલ અશ્મિભૂત ઈંધણ છે, જે મર્યાદિત છે.

2. આર્થિક લાભ

ઈથેનોલની કિંમત પેટ્રોલની તુલનામાં ઓછી છે (લગભગ 65.60 રૂપિયા પ્રતિ લીટર). E20 પેટ્રોલના ઉપયોગથી ગ્રાહકોને પ્રતિ લીટર 3.50 રૂપિયા સુધીની બચત થઈ શકે છે.

ભારત દર વર્ષે 22 લાખ કરોડ રૂપિયાનું ક્રૂડ ઓઈલ આયાત કરે છે. E20 યોજના દ્વારા આયાતમાં ઘટાડો થશે, જેનાથી સરકારી તિજોરીમાં વાર્ષિક 33,000 કરોડ રૂપિયાની બચત થઈ શકે છે.

3. કૃષિ ક્ષેત્રને ફાયદો

ઈથેનોલ શેરડી, મકાઈ અને અન્ય ખેતી પેદાશોમાંથી બને છે, જેનાથી ખેડૂતોની આવકમાં વધારો થશે. ઉદાહરણ તરીકે, ઉત્તર પ્રદેશના ગોંડામાં એશિયાનો સૌથી મોટો ઈથેનોલ પ્લાન્ટ બની રહ્યો છે, જે દરરોજ 50,000 ક્વિન્ટલ શેરડીની જરૂરિયાત ધરાવે છે, જે 60,000 થી વધુ ખેડૂતોને ફાયદો આપશે.

4. રોજગારની તકો

ઈથેનોલ પ્લાન્ટ્સની સ્થાપના અને ફ્લેક્સ-ફ્યૂઅલ વાહનોના ઉત્પાદનથી ઓટોમોબાઈલ અને સંલગ્ન ઉદ્યોગોમાં નવી રોજગારની તકો ઊભી થશે.

ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલના નુકસાન

જોકે ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલના ફાયદા ઘણા છે, તેની સાથે કેટલીક સમસ્યાઓ પણ જોડાયેલી છે, ખાસ કરીને જૂની ગાડીઓ અને ભેજવાળા વિસ્તારોમાં વધારે નુકશાન થાય છે.

1. જૂની ગાડીઓ પર અસર

E20 પેટ્રોલની એનર્જી ડેન્સિટી શુદ્ધ પેટ્રોલ કરતાં ઓછી હોય છે, જેનાથી વાહનોનું માઈલેજ ઘટે છે. ખાસ કરીને જૂની ગાડીઓ, જે E20 માટે ડિઝાઈન કરવામાં આવી નથી, તેમાં એન્જિનના ભાગો (જેમ કે પાઈપ્સ અને પ્લાસ્ટિકના ઘટકો) ખરાબ થવાની શક્યતા છે.

ઈથેનોલનો હાઈગ્રોસ્કોપિક ગુણધર્મ (પાણી શોષવાની ક્ષમતા) એન્જિનના ધાતુના ભાગોમાં કાટ લાગવાનું જોખમ વધારે છે, જેનાથી જૂની ગાડીઓમાં લાંબા ગાળે નુકસાન થઈ શકે છે.

2. ભેજવાળા વિસ્તારોમાં સમસ્યા

ઈથેનોલ ઓક્સિજનના સંપર્કમાં આવતાં પાણીમાં ફેરવાઈ જાય છે, ખાસ કરીને દરિયાકાંઠાના ભેજવાળા વિસ્તારોમાં. આનાથી પેટ્રોલ પંપોની ટાંકીઓમાં ઈથેનોલ પાણી બની જાય છે, જેનાથી વાહનોમાં સમસ્યાઓ (જેમ કે એન્જિનનું જામ થવું) થઈ શકે છે. આ મુદ્દે ગ્રાહકો અને પેટ્રોલ પંપ સંચાલકો વચ્ચે વિવાદો પણ થયા છે.

3. માઈલેજમાં ઘટાડો

ઈથેનોલની ઓછી એનર્જી ડેન્સિટીને કારણે વાહનોનું માઈલેજ 5-10% સુધી ઘટી શકે છે, જે ખાસ કરીને જૂની ગાડીઓમાં વધુ સ્પષ્ટ જોવા મળે છે. આનાથી ગ્રાહકોને ઈંધણ ખર્ચમાં વધારો થઈ શકે છે.

4. જૂની ગાડીઓનું નુકસાન

ભારતમાં કરોડો જૂની ગાડીઓ છે, જે E10 (10% ઈથેનોલ) અથવા E20 માટે ડિઝાઈન કરવામાં આવી નથી. આવી ગાડીઓમાં ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલનો ઉપયોગ એન્જિનના ભાગોને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. આ માટે એન્જિનના પાઈપ્સ અને પ્લાસ્ટિકના ભાગો બદલવાની જરૂર પડી શકે છે, જે ખર્ચાળ હોઈ શકે છે.

તેથી આગામી સમયમાં જૂની ગાડીઓનું માર્કેટ પડી ભાગે છે. ભારતમાં સેકન્ડ હેન્ડ ગાડીઓનું માર્કેટ અબજો રૂપિયાનું છે. જોકે, હવે આગામી સમયમાં સેકન્ડ હેન્ડ માર્કેટ ઉપર ખતરાના વાદળો છવાઈ ગયા છે. હજારો નહીં પરંતુ લાખો લોકોને વિવિધ રીતની નકારાત્મક અસરો થઈ શકે છે.

નીતિન ગડકરી અને ઈથેનોલ બનાવતી કંપનીઓનો વિવાદ

કેન્દ્રીય માર્ગ પરિવહન અને ધોરીમાર્ગ મંત્રી નીતિન ગડકરી ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલ અને ફ્લેક્સ-ફ્યૂઅલ વાહનોના મજબૂત હિમાયતી રહ્યા છે. તેમણે દાવો કર્યો છે કે E20 પેટ્રોલથી વાહનોને કોઈ નુકસાન થતું નથી અને આવા દાવાઓ "પેટ્રોલ લોબી" દ્વારા ફેલાવવામાં આવે છે. ગડકરીએ એક "ઓપન ચેલેન્જ" આપીને કહ્યું હતું કે, "વિશ્વમાં ક્યાંય પણ એવો દાખલો બતાવો કે E20 પેટ્રોલથી વાહનોને નુકસાન થયું હોય".

જોકે, ગડકરીના નિવેદનો પર વિવાદ પણ થયો છે. કેટલાક લોકોનો દાવો છે કે ઈથેનોલ બનાવતી કંપનીઓમાં ગડકરીના બે પુત્રો દ્વારા પણ ચલાવવામાં આવી રહી છે, જેના કારણે તેઓ ઈથેનોલ બ્લેન્ડિંગને આક્રમક રીતે પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે. આ મુદ્દે વધુ પારદર્શિતાની જરૂર છે, કારણ કે આવા આરોપો ઈથેનોલ બ્લેન્ડિંગ પ્રોગ્રામની વિશ્વસનીયતા પર પ્રશ્નો ઉભા કરે છે.

ઈથેનોલ બનાવતી કંપનીઓ

ભારતમાં ઈથેનોલ ઉત્પાદનમાં ઘણી મોટી કંપનીઓ સક્રિય છે, જેમાં ખાનગી અને સરકારી ક્ષેત્રનો સમાવેશ થાય છે. કેટલીક મુખ્ય કંપનીઓ નીચે મુજબ છે:

ઈન્ડિયન ઓઈલ કોર્પોરેશન (IOC), હિન્દુસ્તાન પેટ્રોલિયમ (HPCL), અને ભારત પેટ્રોલિયમ (BPCL): આ સરકારી તેલ કંપનીઓ ઈથેનોલ બ્લેન્ડિંગ અને વિતરણમાં મોટો ભાગ ભજવે છે.

બાજરંગ ઈથેનોલ, શ્રી રેણુકા શુગર્સ, અને બલરામપુર ચીની મીલ્સ: આ ખાનગી કંપનીઓ શેરડી આધારિત ઈથેનોલ ઉત્પાદનમાં અગ્રેસર છે.

ગોંડા ઈથેનોલ પ્લાન્ટ (ઉત્તર પ્રદેશ): આ એશિયાનો સૌથી મોટો ઈથેનોલ પ્લાન્ટ છે, જે 65 એકરમાં ફેલાયેલો છે અને ખેડૂતોને સીધો લાભ આપે છે.

આ ઉપરાંત સરકારે દેશભરમાં 199 ઈથેનોલ પ્લાન્ટ્સ સ્થાપવાની મંજૂરી આપી છે, જેનાથી ઈથેનોલ ઉત્પાદનમાં વધારો થશે.

E20 ગાડીઓ અને ભવિષ્યની સમસ્યાઓ

સરકારે ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદકોને 2025 સુધીમાં E20 પેટ્રોલ સાથે સુસંગત એન્જિન બનાવવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. ટાટા મોટર્સ, સુઝુકી, બજાજ ઓટો, ટીવીએસ, અને હીરો મોટોકોર્પ જેવી કંપનીઓ ફ્લેક્સ-ફ્યૂઅલ એન્જિન પર કામ કરી રહી છે, જે 100% ઈથેનોલ અથવા E20 પેટ્રોલ પર ચાલી શકે છે. ટોયોટાએ 2023માં ભારતમાં પ્રથમ ઈલેક્ટ્રિક ફ્લેક્સ-ફ્યૂઅલ કાર (ઈનોવા હાઈક્રોસ) લોન્ચ કરી, જે 100% ઈથેનોલ પર ચાલી શકે છે.

જોકે, વર્તમાનમાં બની રહેલી E20-સુસંગત ગાડીઓ પણ ભવિષ્યમાં ઈથેનોલનું પ્રમાણ વધે (જેમ કે E100 તરફની યોજના) તો નુકસાનનો સામનો કરી શકે છે. આ માટે એન્જિન ડિઝાઈનમાં વધુ ફેરફારોની જરૂર પડશે, જેમાં પ્લાસ્ટિક અને રબરના ઘટકોનો વધુ ઉપયોગ થશે. આ ફેરફારો ખર્ચાળ હોઈ શકે છે, અને જો યોગ્ય રીતે અમલ ન થાય તો નવી ગાડીઓમાં પણ એન્જિનની સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે.

નીતિન ગડકરીનું ભવિષ્યનું વિઝન

ગડકરીએ દાવો કર્યો છે કે ભવિષ્યમાં ભારત 100% ઈથેનોલથી ચાલતી કાર અને ટુ-વ્હીલર્સનું ઉત્પાદન કરશે. તેમણે ખેડૂતોને ઈથેનોલ પંપ સ્થાપવાની હિમાયત કરી છે, જેનાથી ગ્રામીણ અર્થતંત્રને બળ મળશે. જોકે, આ યોજનાને સફળ બનાવવા માટે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, ટેકનોલોજી, અને ગ્રાહક જાગૃતિમાં નોંધપાત્ર રોકાણની જરૂર પડશે.

ઈથેનોલ-મિશ્રિત પેટ્રોલ ભારત માટે એક આશાસ્પદ પહેલ છે, જે પર્યાવરણ, અર્થતંત્ર અને કૃષિ ક્ષેત્રને લાભ આપી શકે છે. જોકે, જૂની ગાડીઓ પર તેની નકારાત્મક અસરો, ભેજવાળા વિસ્તારોમાં પાણી બનવાની સમસ્યા અને માઈલેજમાં ઘટાડો જેવા પડકારોને નજરઅંદાજ ન કરી શકાય. નીતિન ગડકરીના નિવેદનો અને ઈથેનોલ કંપનીઓ સાથેના તેમના કથિત સંબંધોના આરોપો પર વધુ પારદર્શિતાની જરૂર છે.

ભવિષ્યમાં E20 અને E100 જેવા ઈંધણોનો ઉપયોગ વધારવા માટે સરકારે ઓટોમોબાઈલ ઉત્પાદકો, પેટ્રોલ પંપ સંચાલકો, અને ગ્રાહકોને વધુ જાગૃત અને સજ્જ કરવાની જરૂર છે. આ યોજના સફળ થશે તો ભારત ઈંધણ આયાતમાં ઘટાડો, પર્યાવરણ સુધારણા, અને ખેડૂતોની આવકમાં વધારો જેવા બહુવિધ લાભો મેળવી શકશે.

આ પણ વાંચો-PM MODI Japan Visit : ચંદ્રયાન 5 મિશનમાં સહયોગ, 10 ટ્રિલિયન યેનનું રોકાણ, PM મોદીએ જણાવ્યો 10 વર્ષનો રોડમેપ