આજની તા. 12 જાન્યુઆરી જ્ઞાન પરબ અને ઈતિહાસ, જાણો આજના દિવસનો શું છે ઈતિહાસ

આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલાક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલો છે.

 ૧૭૦૫ - મરાઠા સામ્રાજ્યની રાજધાની સતારા ખસેડવામાં આવી.

ડેક્કન પર પ્રથમ મુસ્લિમ આક્રમણ ૧૨૯૬માં થયું હતું. ૧૬૩૬માં, નિઝામ શાહી વંશનો અંત આવ્યો હતો. ૧૬૬૩ માં, છત્રપતિ શિવાજીએ પરલી અને સતારા કિલ્લા પર વિજય મેળવ્યો. શિવાજીના મૃત્યુ પછી, શાહુ શિવાજી, મરાઠા સામ્રાજ્યના દેખીતા વારસદાર હતા, જ્યારે તેઓ માત્ર સાત વર્ષના હતા ત્યારે મુઘલો દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યા હતા, તેઓ ૧૭૦૦ માં તેમના પિતાના મૃત્યુ સુધી તેમના કેદી રહ્યા હતા. દૌગર મહારાણી તારાબાઈએ તેમના નાના સાવકા ભાઈને જાહેર કર્યું હતું, અને તેમના પુત્ર, શાહુ સંભાજી તેમના શાસન હેઠળ છત્રપતિ મહારાજ તરીકે. મુઘલોએ ૧૭૦૭ માં કેટલીક પૂર્વશરતો હેઠળ શાહુને મુક્ત કર્યો, જેથી મરાઠાઓને સિંહાસન માટે આંતરિક યુદ્ધનો સામનો કરવો પડે. શાહુ મરાઠા સામ્રાજ્યમાં પાછા ફર્યા અને તેમના વારસાનો દાવો કર્યો. ઔરંગઝેબના પુત્ર મુહમ્મદ આઝમ શાહે ૬ મહિનાના ઘેરા પછી સતારા કિલ્લો અજિંક્યતારા પર વિજય મેળવ્યો, બાદમાં ૧૭૦૬માં પરશુરામ પ્રતિનિધિએ જીતી લીધો. ૧૭૦૮માં, છત્રપતિ સંભાજીના પુત્ર છત્રપતિ શાહુને સતારા કિલ્લામાં તાજ પહેરાવવામાં આવ્યો. છત્રપતિ શિવાજીના સીધા વંશજો સાતારામાં રહે છે. છત્રપતિ ઉદયનરાજે ભોંસલે શિવાજીના ૧૩ મા વંશજ છે.

 ૧૮૬૬ - લંડનમાં રોયલ એરોનોટિકલ સોસાયટીની રચના થઈ..

રોયલ એરોનોટિકલ સોસાયટી, જેને RAeS તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે વૈશ્વિક એરોસ્પેસ સમુદાયને સમર્પિત બ્રિટિશ બહુ-શિસ્ત વ્યાવસાયિક સંસ્થા છે. 1866 માં સ્થપાયેલ, તે વિશ્વની સૌથી જૂની એરોનોટિકલ સોસાયટી છે. સમાજના સભ્યો, ફેલો અને સાથીદારો અનુક્રમે MRAeS, FRAeS અથવા CRAeS પોસ્ટ-નોમિનલ અક્ષરોનો ઉપયોગ કરી શકે છે.

ધ રોયલ એરોનોટિકલ સોસાયટીના ઉદ્દેશ્યોમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: એરોસ્પેસ શાખાઓમાં ઉચ્ચ વ્યાવસાયિક ધોરણોને ટેકો આપવા અને જાળવવા; નિષ્ણાત માહિતીનો અનન્ય સ્ત્રોત અને વિચારોના આદાન-પ્રદાન માટે સ્થાનિક ફોરમ પ્રદાન કરવા માટે; અને યુનિવર્સિટીઓ સહિત જાહેર અને ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રોમાં એરોસ્પેસના હિતમાં પ્રભાવ પાડવો.

રોયલ એરોનોટિકલ સોસાયટી ૬૭ શાખાઓના આંતરરાષ્ટ્રીય નેટવર્ક સાથે વિશ્વવ્યાપી સોસાયટી છે. એરોસ્પેસ વિદ્યાશાખાના ઘણા પ્રેક્ટિશનરો સોસાયટીના નિયુક્ત પોસ્ટ-નોમિનલનો ઉપયોગ કરે છે જેમ કે FRAeS, CRAeS, MRAeS, AMRAeS અને ARAeS (ભૂતપૂર્વ ગ્રેજ્યુએટ ગ્રેડ, GradRAeSનો સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે.

 ૧૯૨૪ - ગોપીનાથ સાહાએ ભૂલથી એક માણસને કોલકાતાના પોલીસ કમિશનર ચાર્લ્સ ઓગસ્ટસ ટેગાર્ટ સમજીને મારી નાખ્યો. આ પછી તેની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.

પશ્ચિમ બંગાળ (ભારત) ના ક્રાંતિકારી જેમણે કોલકાતા પોલીસ કમિશનર ચાર્લ્સ ઓગસ્ટસ ટેગાર્ટની હત્યા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. ૧૨ જાન્યુઆરી,૧૯૨૪ ના રોજ કરવામાં આવેલા આ પ્રયાસમાં, તે પોલીસ કમિશનરને ઓળખવામાં નિષ્ફળ ગયો. પરિણામે અન્ય અંગ્રેજ માર્યા ગયા. આ પછી ગોપીનાથ સાહાની ધરપકડ કરીને ફાંસી આપવામાં આવી હતી.

 ૧૯૯૭- સામાજિક કાર્યકર ગંગુતાઈ પટવર્ધનને મહર્ષિ કર્વે મહિલા શિક્ષણ સંસ્થા દ્વારા પ્રથમ બાયા કર્વે પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો

કર્વે મહિલા શિક્ષણ સંસ્થાએ મહિલા શિક્ષણ સાથે સંકળાયેલી ભારતીય શિક્ષણ સંસ્થા છે. તેની સ્થાપના ધોંડો કેશવ કર્વે દ્વારા ૧૮૯૬માં હિંગણે સ્ત્રી શિક્ષણ સંસ્થા તરીકે કરવામાં આવી હતી.

ગંગુતાઈ પટવર્ધન મરાઠી શિક્ષણવિદ હતા. તે SNDT યુનિવર્સિટીના વાઇસ ચાન્સેલર હતા.પટવર્ધનનો જન્મ રાયગઢ જિલ્લાના મહાડમાં થયો હતો. જ્યારે તેમના લગ્ન બાર વર્ષની ઉંમરે નક્કી કરવામાં આવ્યા હતા, ત્યારે તેમણે તેનો ઇનકાર કર્યો હતો અને પુણેની હુજુરપાગા શાળામાં પોતાને દાખલ કરવાનો આગ્રહ કર્યો હતો.

તેમના સાળા બાપુસાહેબ ચિપલુણકરે તેમને ટેકો આપ્યો હતો. પટવર્ધનને હિંગણેની મહિલા શિક્ષણ સંસ્થામાં મોકલવામાં આવ્યા હતા. ત્યાં તેમનું શિક્ષણ પૂર્ણ કર્યા પછી, પટવર્ધન વડોદરાની ભારત વર્ષીય મહિલા યુનિવર્સિટી (હવે SNDT, વડોદરા) માં જોડાયા. ત્યારબાદ તે મોન્ટેસરી શિક્ષણ પ્રણાલીનો અભ્યાસ કરવા ઈંગ્લેન્ડ ગઈ હતી.

ઈંગ્લેન્ડથી પાછા ફર્યા પછી, તેણીએ નારાયણ મહાદેવ પટવર્ધન સાથે લગ્ન કર્યા. ચિપલુંકરના મૃત્યુ પછી, ગંગુતાઈ વડોદરાની ટ્રેનિંગ કૉલેજના વાઇસ-પ્રિન્સિપાલ બન્યા. તેણી પોતાની કારકિર્દીના છેલ્લા ૧૦ વર્ષોમાં SNDT યુનિવર્સિટીના વાઇસ ચાન્સેલર હતા. પટવર્ધનને બાયા કર્વે એવોર્ડ, ફી ફાઉન્ડેશન એવોર્ડ અને દીનાનાથ મંગેશકર એવોર્ડ સહિત ઘણા પુરસ્કારો અને સન્માનો મળ્યા હતા. તેમણે આ આત્મકથા બે ભાગમાં લખી છે.

 ૧૯૮૬ - સ્પેસ શટલ પ્રોગ્રામ: NASA એડમિનિસ્ટ્રેટર બિલ નેલ્સન પેલોડ નિષ્ણાત તરીકે STS-61-C મિશન પર કોલંબિયા પર કેનેડી સ્પેસ સેન્ટરથી ઉપડ્યા.

 ૧૯૯૦ - અઝરબૈજાનના બાકુની આર્મેનિયન નાગરિક વસ્તી સામે સાત દિવસનો પોગ્રોમ ફાટી નીકળ્યો, જે દરમિયાન આર્મેનિયનોને માર મારવામાં આવ્યો, ત્રાસ આપવામાં આવ્યો, હત્યા કરવામાં આવી અને શહેરમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા.

બાકુ પોગ્રોમ એ બાકુ, અઝરબૈજાન SSR ના વંશીય આર્મેનિયન રહેવાસીઓ(આર્મેનિયન એ પશ્ચિમ એશિયાના આર્મેનિયન હાઇલેન્ડઝના મૂળ વંશીય જૂથ છે. આર્મેનિયનો આર્મેનિયાની મુખ્ય વસ્તી અને ડી ફેક્ટો સ્વતંત્ર આર્ટસખ છે. આધુનિક આર્મેનિયાની બહાર રહેતા સંપૂર્ણ અથવા આંશિક આર્મેનિયન વંશના લગભગ 50 લાખ લોકોનો વિશાળ ડાયસ્પોરા છે. સૌથી વધુ આર્મેનિયન વસ્તી આજે રશિયા, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, ફ્રાન્સ, જ્યોર્જિયા, ઈરાન, જર્મની, યુક્રેન, લેબનોન, બ્રાઝિલ અને સીરિયામાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. ઈરાન અને ભૂતપૂર્વ સોવિયેત રાજ્યોના અપવાદો સાથે, હાલના આર્મેનિયન ડાયસ્પોરાની રચના મુખ્યત્વે આર્મેનિયન નરસંહારના પરિણામે થઈ હતી.) વિરુદ્ધ નિર્દેશિત પોગ્રોમ હતો. ૧૨ જાન્યુઆરી, ૧૯૯૦ થી, બાકુમાં આર્મેનિયન નાગરિક વસ્તી સામે સાત દિવસનો પોગ્રોમ ફાટી નીકળ્યો, જે દરમિયાન આર્મેનિયનોને માર મારવામાં આવ્યા, તેમની હત્યા કરવામાં આવી અને શહેરમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા. એપાર્ટમેન્ટ્સ પર ઘણા દરોડા, લૂંટ અને આગચંપી પણ કરવામાં આવી હતી. હ્યુમન રાઇટ્સ વોચના રિપોર્ટર રોબર્ટ કુશેનના ​​જણાવ્યા અનુસાર, "આ કાર્યવાહી સંપૂર્ણપણે (અથવા કદાચ બિલકુલ નહીં) સ્વયંસ્ફુરિત ન હતી, કારણ કે હુમલાખોરો પાસે આર્મેનિયન અને તેમના સરનામાંઓની સૂચિ હતી". બાકુમાં આર્મેનિયનોનું પોગ્રોમ એ પ્રથમ નાગોર્નો-કારાબાખ યુદ્ધના સંદર્ભમાં વંશીય હિંસાના કૃત્યો પૈકીનું એક હતું, જે નાગોર્નો-કારાબાખ આર્મેનિયનોની અઝરબૈજાનથી અલગ થવાની અને આર્મેનિયા સાથે એક થવાની માંગ સામે નિર્દેશિત હતું.

બાકુમાં આર્મેનિયનોની પોગ્રોમ સ્વયંસ્ફુરિત અને એક વખતની ઘટના ન હતી પરંતુ પ્રથમ નાગોર્નો-કારાબાખ યુદ્ધ દરમિયાન અઝરબૈજાનીઓ દ્વારા આર્મેનિયન વસ્તી સામે વંશીય હિંસાની શ્રેણીમાંની એક હતી.૧૯૮૮માં નાગોર્નો-કારાબાખના આર્મેનિયનોએ, જે ઓબ્લાસ્ટની 3/4 વસ્તી ધરાવે છે, તેમણે આર્મેનિયા સાથે એન્ક્લેવના એકીકરણ માટેની તેમની માંગણીઓ ઉઠાવવાનું શરૂ કર્યું. ૨૦ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૮૮ના રોજ કારાબાખમાં સોવિયેત ઓફ પીપલ્સ ડેપ્યુટીઓએ આ પ્રદેશને આર્મેનિયામાં સ્થાનાંતરિત કરવાની વિનંતી કરવા માટે મત આપ્યો. આ પ્રક્રિયા નવી આર્થિક અને રાજકીય નીતિઓના પ્રકાશમાં થઈ હતી, પેરેસ્ટ્રોઈકા અને ગ્લાસનોસ્ટ, જે સોવિયેત યુનિયનના નવા જનરલ સેક્રેટરી મિખાઈલ ગોર્બાચેવ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવી હતી, જેઓ ૧૦ માર્ચ, ૧૯૮૫ના રોજ સત્તામાં આવ્યા હતા. પ્રાદેશિક સોવિયેત દ્વારા આ અભૂતપૂર્વ કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી. સ્ટેપાનાકર્ટ અને યેરેવાન બંનેમાં હજારો દેખાવો થયા, પરંતુ મોસ્કોએ આર્મેનિયનોની માંગને નકારી કાઢી હતી અને તેમને "રાષ્ટ્રવાદી" અને "ઉગ્રવાદી" તરીકે લેબલ કરી દીધા હતા. બીજા દિવસે અઝરબૈજાનીઓ દ્વારા બાકુ અને અઝરબૈજાનના અન્ય શહેરોમાં કારાબાખના આર્મેનિયા સાથેના એકીકરણ સામે દેખાવો યોજવામાં આવ્યા હતા, જે દરમિયાન આર્મેનિયન વિરોધી લાગણીઓનો અવાજ ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો, સામાન્ય સૂત્રો હતા: 'આર્મેનીયનોને મૃત્યુ', 'અઝરબૈજાનમાંથી આર્મેનિયનો બહાર નીકળો. '

 અવતરણ:-

 ૧૮૬૩ - સ્વામી વિવેકાનંદ, રામકૃષ્ણ મિશનનાં સ્થાપક. (અ. ૧૯૦૨)

સ્વામી વિવેકાનંદ, જન્મે નરેન્દ્રનાથ દત્ત ૧૯મી સદીના ગુઢવાદી સંત રામકૃષ્ણના પરમ શિષ્ય રામકૃષ્ણ મિશનના સ્થાપક છે. યુરોપ અને અમેરિકામાં વેદાંત અને યોગના જન્મદાતા ગણવામાં આવે છે અને તેમને પરસ્પરની આસ્થા ઉભી કરવાનો તથા ૧૯મી સદીના અંતે હિન્દુ ધર્મને વિશ્વકક્ષાએ માન્યતા અપાવવાનો શ્રેય આપવામાં આવે છે. આધુનિક ભારતમાં હિન્દુ ધર્મના પુનરોદ્ધારમાં વિવેકાનંદને મુખ્ય પરિબળ સમા ગણવામાં આવે છે. તેઓ "અમેરિકાના ભાઈઓ તથા બહેનો" સંબોધન સાથેના તેમના પ્રવચનથી વધુ જાણીતા બન્યા છે તે ભાષણ દ્વારા તેમણે શિકાગો ખાતે વિશ્વ ધર્મ પરિષદમાં સન ૧૮૯૩માં હિન્દુ ધર્મનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યુ હતું.

સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ સન ૧૮૬૩માં કલકત્તા ખાતે ભદ્ર કાયસ્થ પરીવારમાં થયો હતો.તેમના માતાપિતાએ સ્વામીની વિચારસરણી પર અસર પાડી - પિતાએ તેમના બૌધ્ધિક દિમાગથી તથા માતાએ તેમના ધાર્મિક સ્વભાવથી. બાળપણથી જ તેમનામાં આધ્યામિકતા તથા ઇશ્વર સાક્ષાત્કાર માટે લગાવ દેખાતો હતો. ઇશ્વરનો સાક્ષાત્કાર કરાવી શકે તેવા વ્યક્તિની શોધમાં તેઓ રામકૃષ્ણને મળ્યા અને તેમના શિષ્ય બની ગયા.રામકૃષ્ણએ તેમને એક ગુરૂ તરીકે અદ્વૈત વેદાંત અને બધા જ ધર્મો સાચા છે તથા માનવ સેવા એજ સાચી પ્રભુપ્રાર્થના છે તેવુ શીખવ્યું હતું.ગુરૂના અવસાન બાદ પરિવ્રાજક બની તેમણે સમગ્ર ભારત ખંડમાં પરિભ્રમણ કર્યુ અને ભારતની સ્થિતિનો તાગ મેળવ્યો.

સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ મકરસંક્રાંતિના તહેવારની પૂર્વસંધ્યાએ સોમવાર તા. ૧૨મી જાન્યુઆરી ૧૮૬૩ના રોજ કલકત્તા ખાતે શિમલા પાલ્લીમાં થયો હતો અને તેમનું નામ નરેન્દ્રનાથ દત્ત પાડવામાં આવ્યુ હતું.  તેમના પિતા વિશ્વનાથ દત્ત કલકત્તા હાઈકોર્ટમાં એટર્ની હતા. તેમની ગણના એક ઉદાર વ્યક્તિ તરીકે થતી હતી અને સામાજિક તથા ધાર્મિક બાબતોમાં તેમની છાપ એક પ્રગતિશીલ વ્યક્તિની હતી. તેમની માતા ભુવનેશ્વરી દેવી પવિત્ર સ્ત્રી હતા તથા સંયમ પાળતા હતા અને પોતાને એક પુત્ર આપવા માટે તેઓ વારાણસીના વિરેશ્વર (શિવ)ની આરાધના કરતા હતા. જાણવા મળ્યા મુજબ તેણીને એક સ્વપ્ન આવ્યુ હતું જેમાં તેમને એવું દેખાયુ હતું કે શિવ ભગવાને ધ્યાનમાંથી ઉઠીને કહ્યું કે તેઓ તેના પેટે પુત્ર તરીકે જન્મ લેશે.

તેમના માતાપિતાએ સ્વામીની વિચારસરણી પર અસર પાડી - પિતાએ તેમના બૌધ્ધિક દિમાગથી તથા માતાએ તેમના ધાર્મિક સ્વભાવથી. તેમની યુવાનીના વર્ષો દરમિયાન તેઓ પાશ્ચાત્ય તત્વજ્ઞાન અને વિજ્ઞાનના પરિચયમાં આવ્યા હતાં અને તેઓ કોઇ પણ વાતને બૌધિક પુરાવા અને વ્યવહારિક ચકાસણી વિના માનવાનો ઇન્કાર કરતા હતાં. તેમના મનનો બીજો હિસ્સો ધ્યાનના આધ્યાત્મિક આદર્શો અને અનાસક્તિ તરફ આકર્ષાતો હતો.

તેમને વિવિધ વિષયોમાં રસ હતો અને તેઓ તત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, વિનયન, સહિત્ય અને અન્ય વિષયોમાં વિદ્વતા ધરાવતા હતા તેમણે વેદ , ઉપનિષદો , ભગવદ્દગીતા , રામાયણ , મહાભારત અને પુરાણો માં ઉંડો રસ દાખવ્યો હતો. તેઓ શાસ્ત્રિય સંગીતમાં, ગાયકી વાદ્ય એમ બન્નેમાં જાણકાર હતા. બાળપણથી જ તેમ્ણે શારીરિક કસરત, રમતગમત અને અન્ય સંગઠનલક્ષી પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રસ લીધો હતો.  તેઓ જ્યારે ખુબ જ યુવાન હતા ત્યારે પણ તેમણે પાખંડી રીત રિવાજો અને જ્ઞાતિ અને ધર્મ આધારીત ભેદભાવો સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.

૧૮૯૨મા ક્રિસમસની પૂર્વસંધ્યાએ પગે ચાલીને કન્યાકુમારી પહોંચ્યા.  કન્યાકુમારી ખાતે સ્વામીએ ‘‘છેલ્લા ભારતીય ખડક’’ પર બેસીને ત્રણ દિવસ ધ્યાન ધર્યું હોવાનું કહેવાય છે. આ ખડક પાછળથી વિવેકાનંદ ખડક સ્મારક તરીકે જાણીતો થયો. 

મદ્રાસના તેમના ભક્તો, મૈસુર, રામનદ, ખેત્રીના રાજાઓ, દિવાનો અને અન્ય અનુયાયીઓ એકઠા કરેલા ભંડોળની મદદથી વિવેકાનંદ ૩૧મી મે, ૧૮૯૩એ મુંબઈથી ખેત્રીના મહારાજાએ સૂચવેલું વિવેકાનંદ નામ ધારણ કરીને શિકાગો જવા નીકળ્યા.

અમેરિકાનો એમનો પ્રવાસ ચીન, જાપાન, કેનેડા થઇને પૂરો થયો અને તેઓ જુલાઈ ૧૮૯૩માં શિકાગો આવ્યા.

૧૧ સપ્ટેમ્બર ૧૮૯૩ના રોજ શિકાગોના આર્ટ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ખાતે ધર્મ સંસદની શરૂઆત થઈ.. આ દિવસે વિવેકાનંદે પોતાનું પ્રથમ ટૂંકુ વક્તવ્ય આપ્યું. તેમણે ભારત અને હિન્દુ ધર્મ વિશે વાત કરી. શરૂઆતમાં થોડો ગભરાટ અનુભવતા હોવા છતાં તેમણે વિદ્યાના દેવી સરસ્વતી ને પ્રણામ કરીને પોતાનું વ્યકતવ્ય "અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો!" સાથે શરૂ કર્યુ. આ શબ્દો માટે સાત હજારની મેદનીએ ઉભા થઈને તાળીઓ પાડીને તેમનું સન્માન કર્યુ અને બે મિનિટ સુધી આ સન્માન ચાલ્યુ. ફરી જ્યારે શાંતિ સ્થપાઈ ત્યારે તેમણે પોતાનું વક્તવ્ય શરૂ કર્યુ. 

૧૬ ડિસેમ્બર ૧૮૯૬ના રોજ વિવેકાનંદ ઈંગ્લેન્ડ છોડીને ભારત આવવા નીકળ્યા અને તેમની સાથે અનુયાયીઓમાં કેપ્ટન અને શ્રીમતી સેવિઅર,અને જે.જે.ગુડવિન હતા. રસ્તામાં તેમણે ફ્રાંસ, ઈટાલીની મુલાકાત લીધી.

વિવેકાનંદ ૧૫ જાન્યુઆરી, ૧૮૯૭ના રોજ કોલંબો આવ્યા અને તેમનું ભવ્ય સ્વાગત થયું. 

તેમના દ્વારા બે મઠની સ્થાપના થઈ, એક કલકત્તા પાસે બેલુર ખાતે કે જે રામકૃષ્ણ મઠનું વડુમથક બન્યો અને અદ્વૈત આશ્રમ તરીકે ઓળખાતો બીજો મઠ હિમાલય પર માયાવતી ખાતે અલમોરા પાસે અને બાદમાં ત્રીજો મઠ મદ્રાસ ખાતે સ્થપાયો. 

કથળતા સ્વાસ્થ્યની વચ્ચે જૂન ૧૮૯૯માં તેઓ ફરી એક વાર પશ્ચિમ જવા નીકળ્યા 

અમેરિકન ભક્તની ૧૬૦ એકરની ઉદાર ભેટ દ્વારા તેમણે કેલિફોર્નિયા ખાતે "શાંતિ આશ્રમ "ની પણ સ્થાપના કરી. બાદમાં તેમણે ૧૯૦૦માં પેરિસની ધર્મ સભામાં હાજરી આપી.

ઓક્ટોબર ૨૪, ૧૯૦૦ના રોજ પેરિસ છોડ્યુ અને ડિસેમ્બર ૯, ૧૯૦૦માં બેલુર મઠ આવ્યા.

અવસાનના ત્રણ દિવસ પહેલા તેમણે અંતિમક્રિયાનું સ્થળ જણાવ્યું હતું અને આ સ્થળે આજે તેમની યાદમાં બનાવેલ મંદિર ઉભુ છે. તેમણે ઘણા લોકો સમક્ષ નોંધ્યુ હતું કે તેઓ ચાળીસ વર્ષ સુધી નહિ જીવે.

જુલાઈ ૪, ૧૯૦૨ના રોજ નવ વાગીને દસ મિનિટે ધ્યાનાવસ્થામાં વિવેકાનંદનું અવસાન થયું હતું. તેમના અનુયાયીઓના મતે આ મહાસમાધિ હતી.

તહેવાર/ઉજવણી

રાષ્ટ્રીય યુવક દિવસ..

રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ, જેને વિવેકાનંદ જયંતિ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ૧૨ જાન્યુઆરીએ સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મદિવસ હોવાથી ઉજવવામાં આવે છે. ૧૯૮૪ માં ભારત સરકારે આ દિવસને રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ તરીકે જાહેર કર્યો અને ૧૯૮૫ થી દર વર્ષે આ પ્રસંગ ભારતમાં ઉજવવામાં આવે છે.

ભારત સરકાર દ્વારા ૧૯૮૪ માં મહાન સ્વામી વિવેકાનંદના જન્મદિવસ એટલે કે ૧૨ જાન્યુઆરીને રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ તરીકે ઉજવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. ભારત સરકારે ટાંક્યું કે 'સ્વામીજીની ફિલસૂફી અને જે આદર્શો માટે તેઓ જીવ્યા અને કામ કર્યું તે ભારતીય યુવા દિવસ માટે પ્રેરણાનો મહાન સ્ત્રોત બની શકે છે.' તા.૧૨ જાન્યુઆરી ૨૦૧૩ ના રોજ, ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહે સ્વામી વિવેકાનંદની ૧૫૦મી જન્મજયંતિની ચાર વર્ષ લાંબી ઉજવણીના કારયક્રમનુ ઉદ્ઘાટન કર્યું હતું.