સંજીવકુમાર-અભિનયનો પર્યાય

દરેક અભિનેતાને પોતાના પાત્રોમાં દર્શકોની ઈચ્છા મુજબ પરફેક્શન ન લાવવાનો અફસોસ થાય છે, પરંતુ સંજીવ કુમાર એ હિન્દી સિનેમાનું નામ છે જે આમાં અપવાદ રહ્યું છે... ભૂમિકા નાની હોય કે મોટી! .....સંજીવ કુમાર અભિનયના વિવિધ રંગોથી સુશોભિત, આની ચિંતા કર્યા વિના ભૂમિકાઓને મેઘધનુષ્ય વિસ્તાર આપતા હતા.....

ઓલરાઉન્ડ અભિનેતા સંજીવ કુમાર ગુલઝાર સાહેબના પ્રિય અભિનેતા હતા.ગુલઝાર અને સંજીવ કુમારે એકસાથે અડધો ડઝનથી વધુ ફિલ્મો કરી હતી. તેમની મિત્રતા એક ઉદાહરણ હતી... તેઓ માત્ર તેમની પ્રોફેશનલ લાઈફમાં જ સાથે ન હતા, પરંતુ તેઓ તેમના અંગત જીવનમાં પણ ખૂબ સારા મિત્રો હતા... તેમની મિત્રતા ફિલ્મોમાં આવતા પહેલા શરૂ થઈ હતી. -સંજીવ કુમાર થીયેટર કરતા હતા ત્યારથી તેઓ એકબીજાને ઓળખતા હતા. ઈન્ડિયન પીપલ્સ થિયેટર એસોસિએશનમાંથી તાલીમ મેળવી અને ગુલઝાર ઈન્ડિયન નેશનલ થિયેટર સાથે સંકળાયેલા હતા.તે બંનેએ પહેલીવાર દિલીપ કુમારની ફિલ્મ 'સંઘર્ષ' (1968)માં સાથે કામ કર્યું હતું જેમાં સંજીવ કુમાર અભિનેતા હતા અને ગુલઝાર ફિલ્મની સ્ક્રિપ્ટ સાથે સંકળાયેલા હતા.

ગુલઝાર અને સંજીવ મિત્રો હતા પણ તેમની વ્યક્તિત્વ સાવ અલગ હતી...આખી ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રી જાણતી હતી કે અન્ય કલાકારો જે કંઈ આઠ કલાકમાં કરે છે, તે સંજીવ કુમાર માત્ર ચાર કલાકમાં કરી શકે છે. તે સેટ પર બધાને પોતાની સ્ટાઈલમાં હસાવતા હતા.સંજીવ કુમારની સેન્સ ઓફ હ્યુમર એટલી સ્વાભાવિક હતી કે તેની વાત સાંભળીને સાથી કલાકારો હસવાનું રોકી ન શક્યા. તેથી, સેટ પર તેમના આગમન પહેલા જે તણાવ પ્રવર્તતો હતો, તે સંજીવ કુમારના આવતાની સાથે જ દૂર થઈ ગયો. જ્યારે ગુલઝાર ગંભીર હતા, ત્યારે તેમને માત્ર કામના સમયે જ કામ પસંદ હતું...

સંજીવ કુમાર વર્કિંગ સિચ્યુએશનને ખૂબ જ હળવા બનાવતા અને સૌથી મુશ્કેલ સીન પણ એવી રીતે ફિલ્માવતા કે એવું ન લાગે કે સીન શૂટ કરવામાં આવ્યો છે. ......તે કોઈ પણ સીન માત્ર એક જ વાર વાંચતો, એક વાર તેનું રિહર્સલ કરતો અને પછી શૂટિંગ શરૂ કરતો. ગુલઝાર સંજીવની આ સ્ટાઈલના મોટા ચાહક હતા...... સંજીવ કુમારે ગુલઝાર કર્યું. આશીર્વાદ, અનુભવ, પરિચય, કોશિશ. , આંધી, મૌસમ, નમકીન, દેવતા, ગૃહ પ્રવેશ, અંગૂર, તેમણે નવ કરતાં વધુ ફિલ્મોમાં અભિનય કર્યો હતો, જેમાંથી કેટલીકમાં ગુલઝારે માત્ર સંવાદો અને વાર્તા લખી હતી, જ્યારે કેટલીક ફિલ્મોનું નિર્દેશન પણ કર્યું હતું.

આ વાર્તા પરથી તમને ખબર પડશે કે સંજીવ કુમાર અને ગુલઝાર વચ્ચે કેવી મિત્રતા હતી... ગુલઝાર દિગ્દર્શિત ફિલ્મ 'પરિચય' (1972) નું શૂટિંગ ચાલી રહ્યું હતું. આ ફિલ્મમાં સંજીવ કુમારનો એક નાનો પણ દમદાર રોલ હતો. જયા. 'બીટી ના બધે રૈના' ગીત સંજીવ કુમાર પર જયા ભાદુરી સાથે શૂટ થવાનું હતું. ગીતની વચ્ચે સંજીવ કુમારની એન્ટ્રી થઈ હતી. ગીતોની વચ્ચે તેને ઉધરસનો તીવ્ર હુમલો પણ આવ્યો હતો... સંજીવ કુમારે તેનો ભાગ પૂરો કર્યો હતો. શૂટ એક જ ટેકમાં અને તે પણ ખૂબ જ કુદરતી શૈલીમાં…

સંજીવ કુમારની આ સ્ટાઈલ જોઈને ગુલઝાર એ દિવસે એટલા ખુશ થયા કે તેમણે કહ્યું:...

"તને શું જોઈએ છે તે કહો, આજે તમે જે માંગશો તે હું તમને આપીશ." ,

સંજીવ કુમારે પૂછ્યું...

ખરેખર?'

ગુલઝારને લાગ્યું કે સંજીવ આવું જ કંઈક કહેશે...'હવે બહુ થઈ ગયું, મારે રજા જોઈએ છે.. સંજીવ કુમાર અને શર્મિલા ટાગોર ઘણી વાર ફિલ્મોના શૂટિંગ પછી ફિલ્મો જોવાની યોજના બનાવતા, પણ ગુલઝારની વિચારસરણીથી વિપરીત, સંજીવ કુમારે કહ્યું. ..

''દોસ્ત, તું પાન છોડી દે.''

ગુલઝાર માટે આ આશ્ચર્યજનક બાબત હતી. ....ગુલઝારને પાન ખૂબ જ ગમતું હતું અને તે દિવસ-રાત પાન ચાવતો હતો.તેને ખબર ન હતી કે સંજીવ કુમારને તેની આ આદત પસંદ નથી.ગુલઝારે થોડું વિચાર્યું પણ તે દિવસ પછી તેણે પાન ખાવાનું છોડી દીધું... .

ગુલઝાર અને સંજીવ કુમાર ખૂબ જ સારી રીતે જોડાયા, ફિલ્મ 'પરિચય'થી શરૂ થયેલા તેમના સહયોગ પછી, આ જોડીએ 'મૌસમ, આંધી અને નમકીન' જેવી શ્રેષ્ઠ ફિલ્મો આપી. ગુલઝારે એમ પણ લખ્યું છે કે સંજીવ કુમારના મૃત્યુ બાદ શત્રુઘ્ન સિંહા 48 કલાક સુધી કોઈ લાગણી વગર ત્યાં બેઠા રહ્યા.ગુલઝારે એમ પણ કહ્યું છે કે

સંજીવ કુમારના અવસાનને કારણે તેણે ફિલ્મો બનાવવાનો રસ ગુમાવી દીધો હતો. તેમના જેવો સમર્પિત કલાકાર ફરી ક્યારેય આવ્યો નથી.