RBIનો માસ્ટર સ્ટ્રોક: 280 ટન સોનું સ્વદેશ પરત, ડૉલરનું વર્ચસ્વ ઘટાડવાની મોટી પહેલ
- RBIનો મોટો નિર્ણય, વિદેશથી 280 ટન સોનું ભારત પરત લવાયુ (RBI Gold Repatriation)
- RBIએ ડૉલર પરની નિર્ભરતા ઘટાડવા 280 ટન સોનું સ્વદેશ મંગાવ્યું
- RBIના કુલ સોનાના રિઝર્વનો 65% હિસ્સો હવે ભારતમાં સુરક્ષિત
- આ પગલું રશિયાના રિઝર્વ ફ્રીઝ થયા બાદ ભૂ-રાજકીય જોખમ સામે લેવાયું
- આ નિર્ણય 'સુવર્ણ સુરક્ષા નીતિ' અને આર્થિક આત્મનિર્ભરતા દર્શાવે છે
RBI Gold Repatriation : અમેરિકી ડૉલર પરની આર્થિક નિર્ભરતા ઘટાડવાના એક મોટા વ્યૂહાત્મક ભાગરૂપે, રિઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI)એ વિદેશોમાં સુરક્ષિત રાખેલા તેના સોનાના ભંડારનો નોંધપાત્ર હિસ્સો પાછો ભારતની તિજોરીમાં મંગાવી લીધો છે. RBI દ્વારા લેવાયેલો આ પગલું ભારતની નાણાકીય આત્મનિર્ભરતાની દિશામાં એક મહત્ત્વપૂર્ણ સંકેત છે.
ભારતમાં સોનાનો ભંડાર બમણો થયો – India’s Gold Holdings
આ નિર્ણયથી RBIના કુલ ગોલ્ડ રિઝર્વનો આશરે 65% ભાગ હવે ભારતમાં સુરક્ષિત થઈ ગયો છે. આ ટકાવારી માત્ર ચાર વર્ષ પહેલાંના 38%ની સરખામણીમાં લગભગ બમણી છે. સપ્ટેમ્બર 2025 સુધીના આંકડા મુજબ, RBI પાસે કુલ 880 ટન સોનું છે, જેમાંથી 576 ટન જેટલો જથ્થો હવે સ્વદેશમાં સંગ્રહિત છે. આનો અર્થ એ છે કે RBIએ છેલ્લા ચાર વર્ષમાં લગભગ 280 ટન સોનું પરત મંગાવીને એક નવીન ઇતિહાસ રચ્યો છે.
વૈશ્વિક જોખમો સામે 'ગોલ્ડ કવચ' – Geopolitical Risk Management
RBIનો આ નિર્ણય માત્ર આર્થિક જ નહીં, પણ ભૂ-રાજકીય દ્રષ્ટિકોણથી પણ ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. આ પગલાં પાછળનું મુખ્ય પ્રેરકબળ 2022માં અમેરિકા અને યુરોપિયન દેશો દ્વારા રશિયાના વિદેશી ભંડોળને સ્થગિત કરી દેવાની ઘટના છે. આ ઘટનાએ વિશ્વના અનેક દેશોને એવો અહેસાસ કરાવ્યો કે, આંતરરાષ્ટ્રીય અસ્થિરતાના સમયમાં પોતાનું સોનું દેશની સરહદોમાં રાખવું જ સૌથી વધુ સુરક્ષિત છે.
અગાઉ RBIનું સોનું બેંક ઓફ ઈંગ્લેન્ડ અને બેંક ફોર ઈન્ટરનેશનલ સેટલમેન્ટ્સ (BIS) જેવી વૈશ્વિક સંસ્થાઓ પાસે રાખવામાં આવતું હતું. ઇન્ડસઇન્ડ બેંકના ચીફ ઇકોનોમિસ્ટ ગૌરવ કપૂરના મતે, “જ્યારે દેશમાં સુરક્ષિત સંગ્રહની પૂરતી વ્યવસ્થા છે, ત્યારે સોનાને વિદેશમાં રાખવાનું કોઈ કારણ રહેતું નથી.” RBIનો આ નિર્ણય ભૂ-રાજકીય જોખમોના સંચાલન માટે સમયસર લેવાયેલું એક 'સાવધાનીનું પગલું' (Pre-emptive Move) છે.
ડૉલર પરની પકડ ઢીલી કરવાની વ્યૂહરચના – De-dollarization Strategy
સોનાને સ્વદેશ પરત લાવવાની RBIની આ પહેલનો મૂળભૂત હેતુ અમેરિકી ડૉલર અને યુએસ ટ્રેઝરી એસેટ્સ પરની નિર્ભરતાને ક્રમશઃ ઘટાડવાનો છે. રસપ્રદ તથ્ય એ છે કે, RBIએ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ દ્વારા 50% ટેરિફ લગાવ્યા બાદ જ અમેરિકી ટ્રેઝરીમાં રોકાણ ઓછું કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. આનાથી સ્પષ્ટપણે જણાય છે કે ભારત હવે તેની ફોરેક્સ રિઝર્વ વ્યૂહરચનામાં સંપૂર્ણપણે સ્વ-નિર્ભરતા અને જાગૃતિ દર્શાવી રહ્યું છે.
ભારત વિશ્વના અગ્રણી સોનાના ખરીદદારોમાં – Central Bank Gold Buying
RBI માત્ર જૂનું સોનું પાછું નથી લાવી રહ્યું, પરંતુ વિશ્વની ટોચની સેન્ટ્રલ બેંક ગોલ્ડ ખરીદદારોની યાદીમાં પણ સતત પોતાનું સ્થાન મજબૂત કરી રહ્યું છે. ચાલુ નાણાકીય વર્ષ (એપ્રિલ-સપ્ટેમ્બર 2025)માં જ 64 ટન સોનું સ્વદેશ પરત આવ્યું છે. આ કારણે, સોનું હવે RBIના કુલ વિદેશી મુદ્રા ભંડોળનો 13.92% હિસ્સો બની ગયું છે, જે માર્ચમાં 11.7% હતું.
આ પણ વાંચો : ITR Deadline Extended: ઇન્કમ ટેક્સ ભરનારાઓને મળી મોટી રાહત!