નવી દિલ્હી : મહાકુંભ 2025 માટે પ્રયાગરાજ સંપુર્ણ રીતે તૈયાર છે. ઉત્તર પ્રદેશની આ ધાર્મિક નગરીમાં દેશ-વિદેશથી શ્રદ્ધાળુઓ એકત્ર થવા લાગ્યા છે. પોષ પુર્ણિમાના દિવસે મહાકુંભમાં દિવ્ય સ્નાનની પરંપરા શરૂ થઇ જશે. શક્યતા છે કે, આ વખતે 40 કરોડ કરતા વધારે શ્રદ્ધાળુઓ કુંભમાં ભાગ લેવા માટે પહોંચવાના છે. પુરાણ કથાઓ કહે છે કે, મહાકુંભનું આયોજન અમૃતની શોધનું પરિણામ છે, જો કે કથા માત્ર આટલી જ નથી.

આજે આપણે આ પવિત્ર અમૃત ધારામાં આધ્યાત્મની ડુબકી લગાવી રહ્યા છે. જેની પરંપરા બનવી સરળ નહોતી. હાલ જે આપણા માટે વરદાન સાબિત થઇ રહ્યું છે, ત્યાં એક શ્રાપનું પરિણામ હતું. એવો શ્રાપ જે દેવતાઓને મળ્યો હતો. જેમાં એક સમયે માનવતા જ ખતરામાં પડી ગઇ હતી, જો કે સમય સાથે આ જ શ્રાપ માનવો માટે વરદાન સાબિત થયું.

આ પરંપરા પાછળ એક ઋષીનો શ્રાપ છે જે આજે વરદાન સાબિત થઇ રહ્યો છે. દેવલોકથી નિકળેલી પરંપરાની ધારામાં માનવતાના પુણ્યનું વરદાન તો છે જ સાથે જ આ નીતિ અને નૈતિકતાના શિક્ષણનો આધાર પણ છે. સ્કંદપુરાણમાં આ કથાનું વર્ણન છે. જેના અનુસાર સ્વર્ગની રાજધાની અમરાવતી તમામ પ્રકારના સુખ અને ભોગોથી ભરેલી હતી. દેવતાઓ અનેક વર્ષો સુધી ચાલેલા દેવાસુર સંગ્રામને જીતી લીધી હતી અને તેના કારણે તેમને હવે શત્રુઓનો ભય નહોતો.

કૂલ સ્વર્ગમાં મનને પ્રસન્ન કરનારી હવા વહી રહી હતી, તેમાં ફુલોની સુગંધ ભળેલી હતી અને દરેક દિશામાંથી નવું સંગીત વાગી રહ્યું હતું. આ બધાનું સંયોજન એટલું ખુબસુરત હોય કે અનેકવાર ગંધર્વ પોતાના કામ છોડીને તેમનું સંગીત સાંભળવા લાગતા હતા. તેની અસર એ હતી કે હવે દેવતા પણ ધીરે ધીરે પોતાના કર્તવ્યોને છોડીને આમોદ પ્રમોદમાં લાગેલા રહેતા અને તેમના અધિપતિ ઇંદ્રને રાગ રંગમાં એવી રીતે ડુબી હતી કે હવે તેમને ખબર જ નહોતી કે સંસાર પ્રત્યે તેમનું કોઇ પણ જવાબદારી પણ હોય છે. તેઓ ગંધર્વોથી દિવસના આઠ પહેર નવા નવા રાગ સાંભળતા અને સોમરસના મદમાં ચુર રહેતા હતા. આમ તો આ સુખના ચિન્હો હતા પરંતુ અસલમાં તે એક વિપત્તીની નિશાની હતી.

આ બધા પાછળનું કારણ દેવતાઓ અને દાનવો વચ્ચેનું યુદ્ધ હતું. જેમાં દેવરાજ ઇન્દ્રનો વિજય થયો હતો. ભલે તેને ત્રિદેવો (બ્રહ્મા-વિષ્ણુ-મહેશ) ના કારણે વિજય મળ્યો હતો, પરંતુ વિજયને કારણે તે એટલા ઘમંડી બની ગયા કે તેણે વિચાર્યું કે હવે કોઈ હુમલો નહીં થાય. દેવગુરુ બૃહસ્પતિ પણ આ વાતથી ચિંતિત હતા. ભવિષ્યની આશંકાઓ વિશે તેને ખુબ જ ચિંતિત હતા. જો કે વર્તમાન સંકટ એ હતું કે ઇન્દ્રિય સુખોમાં ડૂબેલા દેવરાજ હવે ગ્રહમંડળની બેઠકો પણ આયોજીત નહોતા કરતા. જેના કારણે વિશ્વનું સંતુલન ફરી એકવાર બગડવા લાગ્યું હતું.

સાત ઋષિઓએ આ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી, પરંતુ તાજેતરના યુદ્ધને કારણે, તેઓ પણ ઇચ્છતા ન હતા કે આ શાંતિ ખલેલ ન પહોંચે. પણ ઘણી પાર્ટીઓ પસાર થયા પછી, તેને હવે ચિંતા થવા લાગી હતી. જો ગ્રહમંડળનું મિલન ન થયું હોત, તો તારાઓની સમગ્ર પ્રક્રિયા અટકી ગઈ હોત. સંતુલન ખોરવાઈ શક્યું હોત. આ ચિંતા દૂર કરવા માટે, સપ્તર્ષિઓના પ્રતિનિધિ તરીકે, દુર્વાસા ઋષિ દેવલોક તરફ આગળ વધ્યા અને દેવરાજ ઇન્દ્રને એક બેઠક બોલાવવા વિનંતી કરી.

દુર્વાસા ઋષિ ઇન્દ્રના અભિમાનથી વાકેફ હતા, છતાં તેમણે વિચાર્યું કે જો તેઓ તેમને સમસ્યા સમજાવશે તો તેઓ ચોક્કસ પરિસ્થિતિ સમજી શકશે. જ્યારે દુર્વાસા ઋષિ દેવરાજને મનાવવા ગયા, ત્યારે રસ્તામાં તેમને નારદ ઋષિ મળ્યા. દેવર્ષિ નારદના હાથમાં વૈજયંતી ફૂલોની માળા હતી, જેની સુગંધ ત્રણેય લોકમાં ફેલાઈ ગઈ હતી અને એટલી દિવ્ય હતી કે તે પહેરનાર વ્યક્તિ મંત્રમુગ્ધ થઈ ગઈ હતી. નારદ મુનિએ તેમના કાર્યને મહાન ગણાવ્યું અને તેમને માળા અર્પણ કરી. દુર્વાસાના ઋષિએ આ માળા રાખી અને વિચાર્યું કે તે દેવરાજ ઇન્દ્રને ભેટ આપશે.

ઋષિએ વિચાર્યું કે જો ઇન્દ્ર પોતાની વાત સમજી ન શકે, તો પણ આ દુર્લભ ભેટ ચોક્કસપણે તેમના પર પોતાની વાત સાંભળવાનું દબાણ કરશે. આ વાતો વિચારતા વિચારતા ઋષિ સ્વર્ગમાં પહોંચી ગયા. સ્વર્ગમાં પહોંચ્યા પછી, દુર્વાસા શરૂઆતથી જ અનિષ્ઠની આશંકા થવા લાગી હતી. તે ઇન્દ્રના મનમાં ઉદ્ભવતા ગર્વને સમજી ગયો હતો. દ્વારપાલે તેને જાણ કર્યા પછી પણ, તે સ્વાગત સાથે તેને સભામાં લઈ જવા માટે હજુ સુધી પહોંચ્યો ન હતો. ઋષિએ આ બાબતને ખૂબ જ નાની સમજી અને આવા વિચારોને દૂર કરી દીધા.

આ પછી, જ્યારે તે થોડી વાર પછી મીટિંગ હોલમાં પહોંચ્યો, ત્યારે ચારે બાજુ આનંદનો માહોલ હતો. દેવરાજે માત્ર ઔપચારિકતા તરીકે ઋષિ દુર્વાસા સમક્ષ પ્રણામ કર્યા. છતાં ઋષિએ આશીર્વાદમાં હાથ ઉંચો કર્યો અને તેમને લાવેલી માળા ભેટમાં આપી. ઇન્દ્ર હસ્યા અને માળાનાં ફૂલોની સુગંધ લેતા કહ્યું, શું ઋષિને અહીં સુગંધનો અભાવ લાગ્યો? આટલું કહીને, ઇન્દ્રએ ગર્વથી ઐરાવતના ગળામાં માળા પહેરાવી, અને ઐરાવત તેના ગળામાંથી તે માળા ઉતારી અને તેના પગ નીચે કચડી નાખ્યો. પોતાની ભેટનું અપમાન જોઈને મહર્ષિ દુર્વાસા ખૂબ ગુસ્સે થયા.

દુર્વાસા, જે ખૂબ જ ગુસ્સાવાળા ઋષિ તરીકે જાણીતા હતા, તે અત્યાર સુધી પોતાના ક્રોધને દબાવી રાખતા હતા, પરંતુ ઇન્દ્રના કાર્યો અને તેમની સતત ભૂલોને કારણે તેમના ક્રોધનો જ્વાળામુખી ફાટી નીકળ્યો. તેણે ગુસ્સામાં જોરથી ગર્જના કરી અને કહ્યું, વિજય, સમૃદ્ધિ અને સંપત્તિના ગર્વમાં, તમે નૈતિકતા ભૂલી ગયા છો. તે તમારી પાસેથી છીનવી લેવામાં આવશે. આ સ્વર્ગ પણ તમારી પાસેથી છીનવાઈ જશે અને તમે લક્ષ્મી વિના રહી જશો.

મહર્ષિ દુર્વાસાના શ્રાપને કારણે, ઇન્દ્રની તમામ સંપત્તિ નષ્ટ થઈ ગઈ. દેવી લક્ષ્મી દુનિયામાંથી અદ્રશ્ય થઈ ગઈ. તે સમુદ્રમાં અદ્રશ્ય થઈ ગઈ અને ત્રણેય લોકમાં ભયંકર ગરીબી અને દુઃખ ફેલાઈ ગયું. રાક્ષસોએ પોતાને સંગઠિત કર્યા અને ફરીથી લક્ષ્મીથી વંચિત ઇન્દ્ર પર હુમલો કર્યો. યુદ્ધમાં રાક્ષસોના રાજા બાલી દ્વારા ઇન્દ્રનો પરાજય થયો. આ સાથે, બધી દવાઓ પણ દુનિયામાંથી ગાયબ થઈ ગઈ.

રાજા બલિએ ત્રણેય લોક પર નિયંત્રણ મેળવ્યું. નિરાશ દેવતાઓને તેમની ભૂલનો અહેસાસ થયો અને તેઓ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે ગયા. પછી ભગવાન વિષ્ણુએ તેમને સમુદ્ર મંથનનો માર્ગ સૂચવ્યો અને આ મંથનમાંથી અમૃત (અમૃત) નીકળ્યું, જે મેળવવાની ખેંચતાણમાં કેટલાક ટીપા જમીન પર પડ્યાં. તે દેશના ચાર તીર્થ સ્થળોએ પડ્યા હતા.  પ્રયાગરાજ તેમાંથી એક છે, જ્યાં આ મહાકુંભ-2025 નું આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે.