10 વર્ષમાં બેંકોના 12 લાખ કરોડ ડૂબ્યા! માર્ચ 2025 સુધી 1629 વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ પર 1.62 લાખ કરોડ બાકી

• 10 વર્ષમાં બેંકોના 12 લાખ કરોડ ડૂબ્યા! માર્ચ 2025 સુધી 1629 વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ પર 1.62 લાખ કરોડ બાકી
• 12 લાખ કરોડ રૂપિયા કેવી રીતે ડૂબ્યા?

નવી દિલ્હી: સરકારી બેંકોએ છેલ્લા 10 વર્ષમાં 12 લાખ કરોડ રૂપિયાના ખરાબ દેવાં (નોન-પરફોર્મિંગ એસેટ્સ - NPAs) રાઈટ ઓફ (હિસાબમાંથી બાદ) કર્યા છે, એટલે કે આ રકમ લગભગ ડૂબી ગઈ છે. આ ઉપરાંત, 31 માર્ચ 2025 સુધીમાં 1629 વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ (જાણીજોઈને દેવું ન ચૂકવનારા) પર 1.62 લાખ કરોડ રૂપિયાથી વધુનું બાકી દેવું છે. આ માહિતી નાણા રાજ્યમંત્રી પંકજ ચૌધરીએ રાજ્યસભામાં આપી છે.

જોકે, સારા સમાચાર એ છે કે બેંકોના એનપીએમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. 2018માં એનપીએ 9.11% હતા, જે માર્ચ 2025 સુધીમાં ઘટીને 2.58% થયા છે, જે બેંકોની આર્થિક સ્થિતિમાં સુધારો દર્શાવે છે. આ લેખમાં આપણે સમજીશું કે આ 12 લાખ કરોડ કેવી રીતે ડૂબ્યા, વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ કોણ છે, અને સરકાર-બેંકો શું પગલાં લઈ રહ્યા છે.

12 લાખ કરોડ રૂપિયા કેવી રીતે ડૂબ્યા?

જ્યારે બેંકો કોઈ દેવું રાઈટ ઓફ કરે છે, ત્યારે તે દેવું તેમની બેલેન્સ શીટમાંથી દૂર કરવામાં આવે છે, જેથી બેંકના હિસાબ સ્વચ્છ દેખાય. આનો અર્થ એ નથી કે દેવાદારને સંપૂર્ણ માફી મળી જાય. દેવાદારે હજુ પણ દેવું ચૂકવવાનું રહે છે, અને બેંકો કોર્ટ, ડેટ રિકવરી ટ્રિબ્યુનલ (DRT), અથવા ઈન્સોલ્વન્સી એન્ડ બેન્કરપ્સી કોડ (IBC) દ્વારા રકમ વસૂલવાનો પ્રયાસ કરે છે. જોકે, આવી વસૂલાતની રકમ ખૂબ જ ઓછી હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, છેલ્લા 10 વર્ષમાં રાઈટ ઓફ થયેલા 16.35 લાખ કરોડ રૂપિયાના દેવામાંથી માત્ર 18-20% જ વસૂલ થયા છે.

સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI)એ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં 1.14 લાખ કરોડ રૂપિયા રાઈટ ઓફ કર્યા, જે સૌથી વધુ છે. અન્ય બેંકો જેમ કે પંજાબ નેશનલ બેંક (81,243 કરોડ), યુનિયન બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (85,540 કરોડ), અને બેંક ઓફ બરોડા (70,061 કરોડ) પણ આ યાદીમાં છે.

1629 વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ કોણ છે?

વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ એવા લોકો કે કંપનીઓ છે, જેઓ દેવું ચૂકવવાની ક્ષમતા હોવા છતાં જાણીજોઈને દેવું નથી ચૂકવતા. 31 માર્ચ 2025 સુધીમાં આવા 1629 ડિફોલ્ટર્સ પર 1,62,961 કરોડ રૂપિયાનું બાકી દેવું છે. આ ડિફોલ્ટર્સના નામ CIBIL જેવી ક્રેડિટ ઈન્ફોર્મેશન કંપનીઓની વેબસાઈટ પર જાહેર કરવામાં આવે છે.

જોકે, 2025ની યાદીમાં ચોક્કસ નામો જાહેર નથી કરાયા, પરંતુ અગાઉના અહેવાલોમાં મેહુલ ચોક્સીની ગીતાંજલિ જેમ્સ (7,848 કરોડ), એરા ઈન્ફ્રા એન્જિનિયરિંગ (5,879 કરોડ), અને રી એગ્રો લિમિટેડ (4,803 કરોડ) જેવા મોટા ડિફોલ્ટર્સનો ઉલ્લેખ હતો. આ ઉપરાંત, વિજય માલ્યા (9,000 કરોડ), નીરવ મોદી અને મેહુલ ચોક્સી (13,000 કરોડ), અને અનિલ અંબાણી (55,000 કરોડ) જેવા નામો પણ X પર ચર્ચામાં રહ્યા છે.

જોકે, 2025ની યાદીમાં ચોક્કસ નામો જાહેર નથી કરાયા, પરંતુ અગાઉના અહેવાલોમાં મેહુલ ચોક્સીની ગીતાંજલિ જેમ્સ (7,848 કરોડ), એરા ઈન્ફ્રા એન્જિનિયરિંગ (5,879 કરોડ), અને રી એગ્રો લિમિટેડ (4,803 કરોડ) જેવા મોટા ડિફોલ્ટર્સનો ઉલ્લેખ હતો. આ ઉપરાંત, વિજય માલ્યા (9,000 કરોડ), નીરવ મોદી અને મેહુલ ચોક્સી (13,000 કરોડ), અને અનિલ અંબાણી (55,000 કરોડ) જેવા નામો પણ X પર ચર્ચામાં રહ્યા છે.

બેંકો અને સરકારની કાર્યવાહી

બેંકો અને સરકારે વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સ સામે નીચેના પગલાં લીધા છે:નવું દેવું નહીં: વિલફુલ ડિફોલ્ટર્સને એક વર્ષ સુધી નવું દેવું નહીં મળે.
નવા વ્યવસાય પર પ્રતિબંધ: આવા ડિફોલ્ટર્સ પાંચ વર્ષ સુધી નવો વ્યવસાય શરૂ નહીં કરી શકે.
કાનૂની કાર્યવાહી: બેંકોને ફોજદારી ફરિયાદ નોંધવાના આદેશ આપવામાં આવ્યા છે.

સંપત્તિ જપ્તી: એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED)એ 9 ભાગેડુ આર્થિક અપરાધીઓની 15,298 કરોડ રૂપિયાની સંપત્તિ PMLA હેઠળ અને 750 કરોડ રૂપિયાની સંપત્તિ FEOA હેઠળ જપ્ત કરી છે.

ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI)એ 2023માં નવા નિયમો બનાવ્યા, જેમાં વિલફુલ ડિફોલ્ટર તરીકે જાહેર કરતા પહેલા દેવાદારને પોતાનો પક્ષ રજૂ કરવાનો અધિકાર આપવો ફરજિયાત છે. આ ઉપરાંત, છ મહિનામાં ડિફોલ્ટરની ઓળખ કરવી જરૂરી છે.

ગુજરાતમાં પણ આવા મોટા ડિફોલ્ટર્સના કેસ સામે આવ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, ગીતાંજલિ જેમ્સના મેહુલ ચોક્સીનો કેસ ગુજરાત સાથે જોડાયેલો છે, કારણ કે તેની કંપનીનું મુખ્ય મથક અને વ્યવસાય ગુજરાતમાં હતું. X પર ગુજરાતના યૂઝર્સે આ મુદ્દે નારાજગી વ્યક્ત કરી છે. એક યૂઝરે લખ્યું, “ગુજરાતના ખેડૂતોને 50,000 રૂપિયાની લોન માટે દોડવું પડે છે, પણ મોટા ઉદ્યોગપતિઓ 50,000 કરોડ ડૂબાડીને બહાર નીકળી જાય છે.” આવી ઘટનાઓથી ગુજરાતના નાના ઉદ્યોગો અને ખેડૂતોમાં અસંતોષ વધી રહ્યો છે, કારણ કે તેઓ નાની લોન માટે પણ કડક નિયમોનો સામનો કરે છે.

12 લાખ કરોડ રૂપિયાનું રાઈટ ઓફ અને 1.62 લાખ કરોડ રૂપિયાનું બાકી દેવું બેંકિંગ સેક્ટરમાં હજુ પણ મોટી ચૂકો અને પડકારો દર્શાવે છે. એનપીએમાં ઘટાડો એક સકારાત્મક સંકેત છે, પરંતુ જનતાની મહેનતની કમાણીનો દુરુપયોગ રોકવા માટે સરકાર અને બેંકોએ વધુ કડક પગલાં લેવા જરૂરી છે. ગુજરાત જેવા રાજ્યોમાં, જ્યાં વ્યાપારી અને ઔદ્યોગિક પ્રવૃત્તિઓ મોટા પાયે થાય છે, બેંકોની લોન પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા અને જવાબદારી વધારવી જરૂરી છે. જનતા આશા રાખે છે કે આવા મોટા ડિફોલ્ટર્સ સામે કડક કાર્યવાહી થશે અને ભવિષ્યમાં આવી ઘટનાઓ રોકાશે.

આ પણ વાંચો- ગટર સફાઈ દરમિયાન 90%થી વધુ મજૂરો પાસે સુરક્ષા સાધનો નહોતા: સરકારી ઓડિટ