દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણ સામે મોટું પગલું : 1 નવેમ્બરથી માત્ર BS-VI વાહનોને જ પ્રવેશ

• દિલ્હીમાં 1 નવેમ્બરથી BS-VI જ વાહનોને પ્રવેશ : જૂના ટ્રક-વાહનો પર પ્રતિબંધ, પ્રદૂષણ ઘટાડવાનો પ્લાન
• CAQMનો સખ્ત આદેશ : BS-IV ગુડ્સ વાહનોને 2026 સુધી છૂટ, પછી ફુલ સ્ટોપ
• દિલ્હી AQI 900 પાર : GRAP હેઠળ વાહન પ્રતિબંધ, CNG-ઇલેક્ટ્રિકને પ્રાથમિકતા
• ટ્રાન્સપોર્ટર્સની ચિંતા : BS-VI અપગ્રેડ માટે 1 વર્ષની મોહલત, ₹20,000 દંડની તલવાર
• પ્રદૂષણનો 38% હિસ્સો વાહનોનો : RFID સ્કેનિંગથી દિલ્હીમાં સ્વચ્છ હવાની તૈયારી

નવી દિલ્હી : રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીમાં વાયુ પ્રદૂષણ સામે લડવા માટે સરકારે મોટું પગલું ભર્યું છે. 1 નવેમ્બરથી હવે માત્ર BS-VI માનકવાળા કોમર્શિયલ ગુડ્સ વાહનો જ દિલ્હીમાં પ્રવેશ કરી શકશે. આ આદેશ વાયુ ગુણવત્તા વ્યવસ્થાપન આયોગ (CAQM) અને દિલ્હી પરિવહન વિભાગના સંયુક્ત નિર્દેશો હેઠળ જારી કરવામાં આવ્યો છે. આ નિર્ણયનો હેતુ શિયાળાની ઋતુમાં વધતા પ્રદૂષણને નિયંત્રિત કરવાનો છે.

CAQMએ પોતાના આદેશમાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે દિલ્હીમાં હવે BS-VIથી નીચે (જેમ કે BS-IV અથવા BS-III) માનકવાળા અન્ય રાજ્યના રજિસ્ટર્ડ કોમર્શિયલ ગુડ્સ વાહનોનો પ્રવેશ સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધિત રહેશે. આમાં લાઇટ, મીડિયમ અને હેવી ગુડ્સ વાહનો (LGV, MGV, HGV) સામેલ છે. આ પ્રતિબંધ પ્રદૂષણ ફેલાવતા જૂના વાહનોને રસ્તાઓ પરથી હટાવવાની દિશામાં મહત્વપૂર્ણ પગલું ગણાય છે.

જોકે, સરકારે ટ્રાન્સપોર્ટ ઉદ્યોગને થોડી રાહત આપતાં કહ્યું છે કે BS-IV એન્જિનવાળા કોમર્શિયલ વાહનોને 31 ઑક્ટોબર 2026 સુધી અસ્થાયી ધોરણે અનુમતિ આપવામાં આવશે. આ એક પ્રકારનો સંક્રમણકાળ છે, જેથી ટ્રાન્સપોર્ટ કંપનીઓ ધીમે-ધીમે પોતાના વાહનોને BS-VI માનકમાં અપગ્રેડ કરી શકે.

CAQMના નોટિફિકેશનમાં આ પણ સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે કે તમામ પ્રકારના વાહનો પર સમાન રીતે પ્રતિબંધ નહીં લાગુ થાય. કેટલીક શ્રેણીઓને છૂટ આપવામાં આવી છે-

દિલ્હીમાં રજિસ્ટર્ડ કોમર્શિયલ ગુડ્સ વાહનો

• BS-VI અનુપાલક પેટ્રોલ/ડીઝલ વાહનો
• BS-IV કોમર્શિયલ ગુડ્સ વાહનો (માત્ર 31 ઑક્ટોબર 2026 સુધી)
• CNG, LNG અને ઇલેક્ટ્રિક કોમર્શિયલ વાહનો

આ વાહનોને માત્ર પ્રવેશની અનુમતિ જ નહીં મળે પરંતુ તેમને પ્રાથમિકતા પણ આપવામાં આવશે, જેથી સ્વચ્છ ઇંધણ અને ઓછા ઉત્સર્જનવાળા વાહનોને પ્રોત્સાહન મળે.

નિજી અને પેસેન્જર વાહનો પર નિયમ લાગુ નહીં

નિજી વાહન ચાલકોને ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. હાલ નિજી વાહનો માટે કોઈ માર્ગદર્શિકા જારી કરવામાં આવી નથી. એટલે BS-VIથી નીચેવાળા વાહનોને હજુ દિલ્હીમાં પ્રવેશ મળતો રહેશે. આ ઉપરાંત કોમર્શિયલ પેસેન્જર વાહનો જેમ કે ટેક્સી, ઓલા-ઉબર વગેરે પર પણ કોઈ પ્રતિબંધ નથી લગાવવામાં આવ્યો.

દિલ્હીની હવા પર સંકટ, GRAP હેઠળ સખ્તી

દિલ્હીમાં ઑક્ટોબરના અંતિમ અઠવાડિયાથી જ હવાની ગુણવત્તા સતત ઘટી રહી છે. સફર (SAFAR) ઇન્ડિયાના આંકડા મુજબ, દિલ્હીનો AQI (Air Quality Index) અનેક વિસ્તારોમાં 400થી 900 વચ્ચે નોંધાયો છે જે ‘ગંભીર અને અત્યંત ખતરનાક શ્રેણી’માં આવે છે.

સૌથી વધુ પ્રદૂષિત વિસ્તારોમાં આનંદ વિહાર, ચાંદની ચોક, અશોક વિહાર અને ITO સામેલ છે. આવી સ્થિતિમાં CAQMએ GRAP (Graded Response Action Plan) હેઠળ આ સખ્ત પગલું ભર્યું છે, જેમાં વાહનોની અવરજવર, બાંધકામ પ્રવૃત્તિઓ અને ઔદ્યોગિક એકમો પર સખ્તીના પ્રાવધાનો સામેલ છે.

દિલ્હી સરકારના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું કે વાહનોમાંથી થતું પ્રદૂષણ રાજધાનીના કુલ વાયુ પ્રદૂષણનો આશરે 38 ટકા હિસ્સો છે. જૂના ડીઝલ ટ્રક અને બસોને રોકવું પ્રદૂષણ નિયંત્રણની દિશામાં નિર્ણાયક પગલું સાબિત થશે.

Starting tomorrow, there will be a ban on entry of all non-Delhi registered BS-III and below standard commercial goods vehicles into #Delhi.

For more details, kindly visit:https://t.co/Td3eFNB7yW pic.twitter.com/m9mIlmBgTZ

— Commission for Air Quality Management (@CAQM_Official) October 31, 2025

ટ્રાન્સપોર્ટર્સે વ્યક્ત કરી ચિંતા, પરંતુ રાહત પણ મળી

ઑલ ઇન્ડિયા મોટર ટ્રાન્સપોર્ટ કોંગ્રેસ (AIMTC)ના અધ્યક્ષ ભીમ વાધવાએ કહ્યું કે સરકારે જે એક વર્ષનો સંક્રમણકાળ આપ્યો છે, તે ઉદ્યોગ માટે રાહત છે. પરંતુ અમારે આ પણ જોવું પડશે કે નાના ઑપરેટરો પર તેનો બોજ કેટલો વધશે.

તો બીજી તરફ ઑલ ઇન્ડિયા મોટર એન્ડ ગુડ્સ ટ્રાન્સપોર્ટ એસોસિએશનના મહાસચિવ રાજેન્દ્ર કપૂરે કહ્યું, “અમે અધિકારીઓ સાથે મુલાકાત કરીને માંગ કરીશું કે આ નિયમને તબક્કાવાર રીતે અમલમાં મૂકવામાં આવે. જૂના વાહનોના માલિકોને સ્ક્રેપ પોલિસી હેઠળ યોગ્ય વળતર મળવું જોઈએ.”

ટ્રાન્સપોર્ટ એસોસિએશનો મુજબ, દિલ્હીમાં દરરોજ આશરે 60,000 કોમર્શિયલ વાહનો માલ લાવે છે, જેમાંથી આશરે 35 ટકા હજુ પણ BS-IV માનક પર ચાલે છે.

શું છે BS-VI માનક અને કેમ જરૂરી છે

BS-VI (ભારત સ્ટેજ VI) ભારત સરકારનો ઉત્સર્જન માનક છે, જેને 1 એપ્રિલ 2020થી અમલમાં મૂકવામાં આવ્યો છે. આ યુરો-VI સ્તરને સમાન ગણાય છે. આ માનકમાં એન્જિન અને ઇંધણ બંનેને આ પ્રમાણે ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યા છે કે વાહનમાંથી નીકળતા નાઇટ્રોજન ઑક્સાઇડ (NOx), પાર્ટિક્યુલેટ મેટર (PM) અને કાર્બન મોનોક્સાઇડ (CO)ની માત્રા અત્યંત ઓછી થાય.

BS-VI ડીઝલ વાહનોમાં અત્યાર સુધીની તુલનામાં 70-80% સુધી ઓછું પ્રદૂષણ ફેલાય છે, જેથી માત્ર હવા સ્વચ્છ રહે છે જ નહીં, પરંતુ એન્જિનની કાર્યક્ષમતા પણ વધે છે.

દિલ્હી સરકારની તૈયારી અને મોનિટરિંગ

દિલ્હી પરિવહન વિભાગે તમામ પ્રવેશ બિંદુઓ પર RFID (રેડિયો ફ્રિક્વન્સી આઇડેન્ટિફિકેશન) આધારિત સ્કેનિંગ સિસ્ટમ સક્રિય કરી દીધી છે. આનાથી ખાતરી થશે કે માત્ર માનક પૂરા કરનાર વાહનો જ પ્રવેશ કરી શકે. આ ઉપરાંત, પરિવહન વિભાગે કહ્યું છે કે જે વાહનો આ નિયમનું ઉલ્લંઘન કરશે, તેમના પર ₹20,000 સુધીનો દંડ લગાવવામાં આવશે અને વારંવાર કરવા પર પરમિટ રદ કરી શકાય છે.

આ પણ વાંચો- ડ્રોન, ડેટા અને ડિફેન્સ… India-Australia વચ્ચે નવી ડીલ, સાથે મળીને બનાવશે ઘાતક ડ્રોન સિસ્ટમ