• બિહાર SIR વોટ ચોરી: મતદાર યાદીમાં મોટી ગડબડ, 2.92 લાખ મતદારોનું સરનામું ‘0’
• બિહાર મતદાર યાદીમાં હેરફેર? 2.92 લાખ મતદારોનું સરનામું ‘0’!
  
• સુપ્રીમ કોર્ટમાં બિહાર SIR: 65 લાખ મતદારોની બાદબાકી પર ચર્ચા
  

ન્યૂઝલોન્ડ્રીની એક વિશેષ તપાસમાં બિહારની મતદાર યાદીમાં ચોંકાવનારી ખામીઓ સામે આવી છે. 1 ઓગસ્ટ, 2025ના રોજ ભારત ચૂંટણી પંચ (ECI)ની વેબસાઈટ પર પ્રકાશિત થયેલી ડ્રાફ્ટ મતદાર યાદીમાં 2,92,048 મતદારોનું સરનામું ‘0’, ‘00’ અથવા ‘000’ તરીકે નોંધાયેલું છે. આ યાદી વિશેષ ગહન સંશોધન (Special Intensive Revision - SIR) પ્રક્રિયા બાદ તૈયાર કરવામાં આવી હતી, જેનો હેતુ મતદાર યાદીને શુદ્ધ કરવાનો હતો.

બિહારના CEOનું નિવેદન

બિહારના ઉપ મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારી અશોક પ્રિયદર્શીએ સ્વીકાર્યું છે કે મતદાર યાદીમાં આવી ભૂલો થઈ શકે છે. તેમણે જણાવ્યું, “કેટલીક વખત મતદારો પોતાનું ઘરનું નંબર ફોર્મમાં ભરતા નથી. ECIની વેબસાઈટ આવી અરજીઓને સ્વીકારી લે છે અને ડિફોલ્ટમાં ઘરનું નંબર ‘0’ દેખાય છે. અમે આ ભૂલો સુધારવાનો પ્રયાસ કરીશું.”

ECIએ બદલ્યું યાદીનું ફોર્મેટ

ન્યૂઝલોન્ડ્રીએ બિહારના 243માંથી 235 વિધાનસભા ક્ષેત્રોના 87,898 મતદાન કેન્દ્રો પર 7 કરોડથી વધુ મતદારોની યાદીનું વિશ્લેષણ કર્યું. જોકે, 8 વિધાનસભા બેઠકોના 2,184 મતદાન કેન્દ્રોનું વિશ્લેષણ ન થઈ શક્યું, કારણ કે રાહુલ ગાંધીએ 7 ઓગસ્ટ, 2025ના રોજ ‘વોટ ચોરી’ના આરોપો લગાવ્યા બાદ ECIએ મતદાર યાદીનું ડિજિટલ (મશીન-રીડેબલ) ફોર્મેટ બદલીને સ્કેન કોપીમાં ફેરવી દીધું. આનાથી મતદારોની તસવીરો અને અન્ય માહિતી કાઢવી અશક્ય બની ગઈ.

આ પણ વાંચો-કર્ણાટકના CEOએ Rahul Gandhiને મોકલી નોટિસ: ડબલ વોટિંગના આરોપો અંગે જણાવ્યું સત્ય

‘0’ સરનામાંવાળા મતદારોની સંખ્યા

તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે મગધ અને પટના વિસ્તારોમાં સૌથી વધુ મતદારો ‘0’ સરનામે નોંધાયેલા છે.

• ઓબરા (ઔરંગાબાદ): 6,637 મતદારો
• ફુલવારી: 5,905 મતદારો
• મનેર: 4,602 મતદારો
• ફોર્બ્સગંજ: 4,155 મતદારો
• દાનાપુર: 4,063 મતદારો
• ગોપાલગંજ: 3,957 મતદારો
• પટના સાહિબ: 3,806 મતદારો
• હાજીપુર: 3,802 મતદારો
• દરભંગા: 3,634 મતદારો
• ગયા ટાઉન: 3,561 મતદારો

આમાંથી સાત વિસ્તારો (ફોર્બ્સગંજ, હાજીપુર અને દરભંગા સિવાય) પટના વિસ્તારમાં આવે છે, જે બિહારનો સૌથી વિકસિત હિસ્સો છે.

વિપક્ષના આરોપો અને SIRની ટીકા

વિપક્ષી દળો ખાસ કરીને કોંગ્રેસ અને મહાગઠબંધને SIR પ્રક્રિયાને “સંસ્થાકીય ચોરી” ગણાવીને ટીકા કરી છે. રાહુલ ગાંધીએ આરોપ લગાવ્યો છે કે ECI, BJP સાથે મળીને મતદાર યાદીમાં હેરફેર કરી રહ્યું છે, જેનાથી ગરીબ, દલિત અને લઘુમતી સમુદાયોના મતાધિકાર છીનવાઈ રહ્યા છે. તેમણે દાવો કર્યો કે બિહારમાં નામ હટાવેલા અને નવા ઉમેરાયેલા મતદારો BJPની તરફેણમાં છે.

પ્રારંભિક મતદાર યાદીમાંથી 65 લાખ મતદારો હટાવવામાં આવ્યા, જેમાં: 22 લાખ મૃત, 36 લાખ સ્થળાંતરિત અથવા ગેરહાજર, 7 લાખ ડુપ્લિકેટ નોંધણીઓનો સમાવેશ થાય છે.

વિપક્ષનું કહેવું છે કે આ પ્રક્રિયા NDAને ફાયદો પહોંચાડવા માટે કરવામાં આવી રહી છે. કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ ECI પર ગરીબ, દલિત અને લઘુમતીઓને મતદાર યાદીમાંથી હટાવવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.

આ પણ વાંચો-પાક સેના પ્રમુખનો બે મહિનામાં બીજો અમેરિકા પ્રવાસ: ટોચના જનરલ્સ સાથે મુલાકાત

ECIનો દાવો અને પ્રક્રિયા

ECIએ 24 જૂન, 2025ની પ્રેસ રિલીઝમાં જણાવ્યું હતું કે SIRનો હેતુ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે કોઈ પાત્ર મતદાર બાકાત ન રહે અને કોઈ અપાત્ર મતદાર યાદીમાં ન રહે. આ માટે **બૂથ લેવલ ઓફિસર્સ (BLO)એ ઘરે-ઘરે જઈને ગણના પત્ર એકત્ર કરવાના હતા. જેઓ ગણના પત્ર ભરવામાં સફળ રહ્યા, તેઓને પ્રારંભિક યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા, પરંતુ હવે તેમણે 1 સપ્ટેમ્બર, 2025 સુધી સહાયક દસ્તાવેજો રજૂ કરીને પોતાની નાગરિકતા સાબિત કરવાની રહેશે.

ECIએ સ્પષ્ટ કર્યું કે આ પ્રારંભિક યાદી અંતિમ નથી, અને દાવા-વાંધાઓ માટે 1 સપ્ટેમ્બર સુધી સમય છે. જોકે, વિપક્ષે આ પ્રક્રિયાને “સામૂહિક મતાધિકાર છીનવો” ગણાવી છે અને દાવો કર્યો છે કે તે ગરીબ અને નબળા વર્ગોને નિશાન બનાવે છે.

સુપ્રીમ કોર્ટનો હસ્તક્ષેપ

સુપ્રીમ કોર્ટએ આ મામલે દખલ કરીને ECI પાસેથી 65 લાખ હટાવેલા મતદારોની વિગતો માંગી છે. એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ (ADR) અને અન્ય યાચિકાકર્તાઓએ SIR પ્રક્રિયાને પડકારી છે. આ મામલે 12 અને 13 ઓગસ્ટ, 2025ના રોજ સુનાવણી થવાની છે. કોર્ટે ECIને એ પણ પૂછ્યું છે કે આધારને ઓળખના પુરાવા તરીકે શા માટે સ્વીકારવામાં નથી આવી રહ્યું.

બિહારની મતદાર યાદીમાં 2.92 લાખ ‘0’ સરનામાં અને 65 લાખ મતદારોની બાદબાકીએ ECIની પારદર્શિતા અને નિષ્પક્ષતા પર ગંભીર સવાલો ઉભા કર્યા છે. વિપક્ષનો દાવો છે કે આ પ્રક્રિયા NDAને ફાયદો પહોંચાડવા માટે છે, જ્યારે ECI તેને નિયમિત શુદ્ધિકરણ પ્રક્રિયા ગણાવે છે. સુપ્રીમ કોર્ટની સુનાવણી અને વિપક્ષનું અભિયાન આ વિવાદને આગામી બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલાં વધુ ગરમ કરી શકે છે.

બિહાર SIR અને “બાંગ્લાદેશી ઘૂસણખોરી”નો દાવો

BJP અને કેટલાક મીડિયા સમૂહોએ દાવો કર્યો હતો કે SIRનો હેતુ બાંગ્લાદેશી ઘૂસણખોરોને મતદાર યાદીમાંથી હટાવવાનો છે. જોકે, ECIના 789 પાનાના હલફનામામાં સુપ્રીમ કોર્ટને જણાવાયું કે બિહારમાં એકપણ વિદેશી નાગરિક મતદાર યાદીમાં મળ્યું નથી. યોગેન્દ્ર યાદવ જેવા નિષ્ણાતોએ આ દાવાને “મુસ્લિમ-વિરોધી પ્રચાર” ગણાવીને નકારી કાઢ્યો છે.

આ પણ વાંચો-મની લોન્ડરિંગ કેસમાં રોબર્ટ વાડ્રા પર EDનો શિકંજો: બે કંપનીઓ દ્વારા ₹58 કરોડની ગેરકાયદે કમાણીનો આરોપ