•  RSS પ્રમુખનો મોટું નિવેદન: શિક્ષણ-આરોગ્ય બન્યું ટ્રિલિયન ડોલરનો વ્યવસાય
• મોહન ભાગવતની ચિંતા: મોંઘા શિક્ષણ-સારવારથી સામાન્ય લોકો પરેશાન
• શિક્ષણ-આરોગ્યનું વ્યાપારીકરણ: RSS પ્રમુખનો સરકાર પર પરોક્ષ પ્રહાર
• RSSનો સવાલ: શિક્ષણ-સારવાર સામાન્ય લોકોની પહોંચમાં કેમ નથી?

રાષ્ટ્રીય સ્વયંસેવક સંઘ (RSS)ના સરસંઘચાલક મોહન ભાગવતે રવિવારે, 10 ઓગસ્ટ, 2025ના રોજ ઈન્દોરમાં એક કેન્સર હોસ્પિટલના ઉદ્ઘાટન સમારોહમાં શિક્ષણ અને આરોગ્ય ક્ષેત્રની હાલની સ્થિતિ અંગે મહત્વનું નિવેદન આપ્યું. તેમણે જણાવ્યું કે દેશમાં શિક્ષણ અને આરોગ્ય સુવિધાઓ હવે સામાન્ય વ્યક્તિની પહોંચથી દૂર થઈ ગઈ છે. અગાઉ આ ક્ષેત્રોને સેવાનું માધ્યમ ગણવામાં આવતું હતું, પરંતુ હવે તેને વ્યાપારી (કોમર્શિયલ) સ્વરૂપ આપી દેવામાં આવ્યું છે.

શિક્ષણ સામાન્ય લોકોની પહોંચથી દૂર

ભાગવતે કહ્યું, “જ્ઞાનના યુગમાં શિક્ષણ અત્યંત જરૂરી છે. લોકો પોતાનું ઘર વેચી દે, પણ પોતાના બાળકોને સારું શિક્ષણ આપવા માંગે છે. એ જ રીતે, આરોગ્ય માટે પણ વ્યક્તિ પોતાની આખી જમા-પૂંજી ખર્ચવા તૈયાર હોય છે, જેથી સારી જગ્યાએ સારવાર મળી શકે.” તેમણે ઉમેર્યું કે સમાજને શિક્ષણ અને આરોગ્યની સૌથી વધુ જરૂર છે, પરંતુ દુર્ભાગ્યે આજે આ બંને સુવિધાઓ ન તો સસ્તી છે, ન તો સરળતાથી ઉપલબ્ધ.

આ પણ વાંચો-તમને પણ તક મળશે… ભારત-પાકિસ્તાન સિઝફાયર પછી PM મોદીએ નેવી ચીફને શું કહ્યું?

સેવા બની વ્યવસાય

સંઘ પ્રમુખે જણાવ્યું કે એવું નથી કે શાળાઓ અને હોસ્પિટલોની સંખ્યા વધી રહી નથી. ખરેખર, આ સંસ્થાઓની સંખ્યા સતત વધી રહી છે, પરંતુ સામાન્ય લોકોની પહોંચથી દૂર થઈ રહી છે, કારણ કે શિક્ષણ અને આરોગ્યને સેવાના બદલે વ્યવસાય બનાવી દેવામાં આવ્યા છે. તેમણે ચિંતા વ્યક્ત કરી કે જ્યારે આ ક્ષેત્રો વ્યવસાય બની જાય છે, ત્યારે તે સામાન્ય લોકોની આર્થિક ક્ષમતાથી બહાર થઈ જાય છે.

‘શિક્ષણ હવે ટ્રિલિયન ડોલરનો વ્યવસાય’

ભાગવતે જણાવ્યું કે તેમણે તાજેતરમાં એક રિપોર્ટ વાંચ્યો, જેમાં દર્શાવવામાં આવ્યું હતું કે ભારતની શિક્ષણ વ્યવસ્થા હવે ‘ટ્રિલિયન ડોલર’નો વ્યવસાય બની ગઈ છે. તેમણે કહ્યું, “જ્યારે કોઈ ક્ષેત્ર આટલો મોટો વ્યવસાય બની જાય છે, ત્યારે તે આપોઆપ સામાન્ય લોકોની પહોંચથી દૂર થઈ જાય છે.” આ નિવેદન એવા સમયે આવ્યું છે જ્યારે દેશભરમાં ખાનગી શાળાઓની ફી અને હોસ્પિટલોના મોંઘા ખર્ચ અંગે ચર્ચા ચાલી રહી છે.

શું કહે છે રિપોર્ટ્સ?

ભારતનું શિક્ષણ ક્ષેત્ર હાલમાં $117 બિલિયનનું બજાર છે, અને 2030 સુધીમાં તે $313 બિલિયન સુધી પહોંચવાની આશા છે, જેમાં ખાનગી શાળાઓ અને કોચિંગ સંસ્થાઓનો મોટો હિસ્સો છે. એ જ રીતે, આરોગ્ય ક્ષેત્રમાં ખાનગી હોસ્પિટલોના ખર્ચમાં 2018થી 2024 સુધી 12-15%નો વધારો થયો છે, જે ગરીબ અને મધ્યમ વર્ગ માટે અસહ્ય બની રહ્યો છે. યુનાઈટેડ નેશન્સના રિપોર્ટ અનુસાર, ભારતમાં 70% લોકો આરોગ્ય ખર્ચને કારણે આર્થિક કટોકટીનો સામનો કરે છે, અને 25% બાળકો ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણના અભાવે પાછળ રહી જાય છે.

આ પણ વાંચો-ઈરાનની ઈઝરાયેલને ધમકી: ગાઝા પર કબજો કરશો તો ભારે કિંમત ચૂકવવી પડશે