• દેશવ્યાપી SIR ઓક્ટોબરથી: બિહારની જેમ મતદાર યાદી અપડેટ, પારદર્શિતા માટે ECIની તૈયારી
• ચૂંટણી પંચનો મોટો નિર્ણય: ઓક્ટોબર 2025થી દેશભરમાં SIR, બિહાર મોડલ લાગુ
• SIR 2025 : મતદાર યાદીનું ગહન પુનરીક્ષણ, નોટિસ વિના નામ નહીં કપાય - ECI
• બિહાર પછી હવે દેશભરમાં SIR : મતદાર યાદી અપડેટ માટે ઓક્ટોબરથી ઝુંબેશ
• ECIની દેશવ્યાપી SIR યોજના: રાજ્યોને 30 સપ્ટેમ્બર સુધી તૈયારીનો આદેશ, બિહાર મોડલનો અમલ

SIR 2025 : ભારતના ચૂંટણી પંચ (ECI) દ્વારા ઓક્ટોબર 2025થી દેશભરમાં મતદાર યાદીનું વિશેષ ગહન પુનરીક્ષણ (Special Intensive Revision - SIR) શરૂ કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. બિહારમાં સફળતાપૂર્વક અમલમાં મૂકાયેલી આ પ્રક્રિયાને હવે દેશના તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં લાગુ કરવા માટે ECIએ તમામ રાજ્યોના મુખ્ય ચૂંટણી અધિકારીઓ (CEOs) સાથે બેઠક યોજી, જેમાં આ યોજના પર સહમતિ બની છે.

દેશવ્યાપી SIR ની ઘોષણા અને તૈયારીઓ

ચૂંટણી પંચે તમામ રાજ્યોના CEOsને 30 સપ્ટેમ્બર, 2025 સુધીમાં કાગળી કાર્યવાહી અને જરૂરી તૈયારીઓ પૂર્ણ કરવા આદેશ આપ્યો છે. મોટાભાગના રાજ્યોએ સપ્ટેમ્બરના અંત સુધીમાં તૈયારીઓ પૂર્ણ કરવાનો ભરોસો આપ્યો છે. બિહાર વિધાનસભા ચૂંટણી પૂર્ણ થાય તે પહેલાં દેશવ્યાપી SIRની ઔપચારિક ઘોષણા થઈ શકે છે, પરંતુ અંતિમ તારીખો CEOsની પ્રોગ્રેસ રિપોર્ટના આધારે નક્કી થશે. આ પ્રક્રિયા 1 જાન્યુઆરી, 2026ની લાયકાત તારીખના સંદર્ભમાં વાર્ષિક સારાંશ પુનરીક્ષણ સાથે જોડાશે.

આ પણ વાંચો-નેપાળમાં તખ્તાપલટ પર ચીનનું પ્રથમ નિવેદન : ‘મિત્ર’ ઓલીના રાજીનામા પર મૌન

SIR નો હેતુ અને મહત્ત્વ

ચૂંટણી પંચનું માનવું છે કે SIR દ્વારા મતદાર યાદીને અપડેટ કરવામાં આવશે, જેનાથી ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં પારદર્શિતા અને વિશ્વાસ વધશે. SIRનો ઉદ્દેશ નવા લાયક મતદારોની નોંધણી, અયોગ્ય અથવા ડુપ્લિકેટ એન્ટ્રીઓ દૂર કરવી અને શહેરીકરણ, સ્થળાંતર, અને મૃત્યુ જેવા કારણોસર થયેલી અચોક્કસતાઓને સુધારવી છે. આ પ્રક્રિયા ભારતના બંધારણની કલમ 326 અને રિપ્રેઝન્ટેશન ઓફ ધ પીપલ એક્ટ, 1950ની કલમ 16નું પાલન કરે છે, જે માત્ર ભારતીય નાગરિકોને મતદાર તરીકે નોંધણીનો અધિકાર આપે છે.

રાજ્યો અનુસાર દસ્તાવેજોની માંગણી

SIR હેઠળ મતદારોની ઓળખ અને નિવાસસ્થાનની ચકાસણી માટે રાજ્યોના સ્થાનિક સ્તરે માન્ય દસ્તાવેજોની યાદી તૈયાર કરવામાં આવશે. આ દસ્તાવેજો આદિવાસી બહુલ રાજ્યો, ઉત્તર-પૂર્વી રાજ્યો, અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારોમાં અલગ-અલગ હોઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કેટલાક વિસ્તારોમાં પ્રાદેશિક સ્વાયત્ત બોર્ડ અથવા સ્થાનિક સંસ્થાઓ દ્વારા જારી કરાયેલા પ્રમાણપત્રો પણ માન્ય થશે. બિહારમાં આધાર મતદાર આઈડી, અને રેશન કાર્ડ જેવા દસ્તાવેજોને માન્ય ગણવાની સુપ્રીમ કોર્ટની સલાહને પંચે સ્વીકારી છે.

આ પણ વાંચો- Advisory: ભારત-નેપાળની સરહદ સીલ, ભારતીય નાગરિકોને નેપાળની મુસાફરી મુલતવી રાખવાની કરાઇ અપીલ

બિહારમાં SIR ની પ્રક્રિયા અને પરિણામો

બિહારમાં SIRની શરૂઆત 24 જૂન, 2025થી થઈ જેમાં બૂથ લેવલ ઓફિસર્સ (BLOs) દ્વારા 25 જુલાઈ સુધી ઘરે-ઘરે મતદારોની વિગતોની ચકાસણી કરવામાં આવી છે. 1 ઓગસ્ટે પ્રકાશિત મસૌદા મતદાર યાદીમાં 7.24 કરોડ નામો હતા, જે અગાઉની યાદી કરતાં 65 લાખ ઓછા હતા. 1 ઓગસ્ટથી 1 સપ્ટેમ્બર સુધી દાવા અને વાંધાઓની સમયમર્યાદા દરમિયાન 16,56,886 લોકોએ નવા નામ ઉમેરવા અને 2,17,049એ નામ હટાવવા સહિત 36,475એ યાદીમાં સુધારા માટે અરજીઓ કરી હતી. 2 સપ્ટેમ્બરથી નવી અરજીઓની પ્રક્રિયા ચાલુ છે. અંતિમ યાદી 30 સપ્ટેમ્બર 2025 સુધીમાં પ્રકાશિત થશે. બિહારમાં આ પ્રક્રિયામાં 77,895 BLOsએ ઘરે-ઘરે ફોર્મ ભરાવવામાં મદદ કરી હતી.

નામ કાપવા પર ECIની સ્પષ્ટતા

ચૂંટણી પંચે બિહારમાં સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે કોઈ પણ મતદારનું નામ નોટિસ આપ્યા વિના અથવા તેમનો પક્ષ સાંભળ્યા વિના કાપવામાં નહીં આવે. ઇલેક્ટોરલ રજિસ્ટ્રેશન ઓફિસર (ERO) દ્વારા કોઈ અંતિમ નિર્ણય લેતા પહેલાં મતદારોને તક આપવામાં આવશે. ECIએ ખાતરી આપી છે કે કોઈ વૈધ મતદારનું નામ યાદીમાંથી હટાવવામાં નહીં આવે. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ આ પ્રક્રિયાને મંજૂરી આપી પરંતુ આધાર, મતદાર આઈડી, અને રેશન કાર્ડ જેવા દસ્તાવેજોને માન્ય ગણવાની સલાહ આપી છે.

ચૂંટણી પંચની ચિંતાઓ અને વિરોધ

બિહારમાં SIR દરમિયાન વિપક્ષી પાર્ટીઓએ દાવો કર્યો હતો કે આ પ્રક્રિયા દ્વારા 2 કરોડથી વધુ મતદારોના નામ કાપવામાં આવી શકે છે, ખાસ કરીને સ્થળાંતરિત કામદારો અને ગરીબોને અસર થઈ શકે છે. ECIએ આ ચિંતાઓનો જવાબ આપતાં કહ્યું કે પ્રક્રિયા પારદર્શક રહેશે અને દસ્તાવેજોની માંગણી રાજ્યોની સ્થાનિક પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને કરવામાં આવશે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં મતદારોમાં દસ્તાવેજોની નવી આવશ્યકતાઓ અંગે મૂંઝવણ જોવા મળી જેના પર ECIએ જનજાગૃતિ અભિયાન ચલાવવાનું વચન આપ્યું.

દેશવ્યાપી SIRનું આયોજન

દેશવ્યાપી SIRની પ્રક્રિયા ઓક્ટોબરમાં શરૂ થશે, જેમાં ઘરે-ઘરે ચકાસણી, ગણતરી ફોર્મ ભરવા, અને દાવા-વાંધાઓનો સમયગાળો સામેલ રહેશે. ડ્રાફ્ટ યાદી પ્રકાશન પછી એક મહિનાનો સમય દાવા-વાંધાઓ માટે આપવામાં આવશે, અને અંતિમ યાદી જાન્યુઆરી 2026ની શરૂઆતમાં પ્રકાશિત થશે. આ પ્રક્રિયા અસમ, કેરળ, તમિલનાડુ, અને પુડુચેરી જેવા રાજ્યોમાં 2026ની ચૂંટણીઓ પહેલાં ખાસ મહત્ત્વ ધરાવે છે.

આ પણ વાંચો- નેપાળમાં તખ્તાપલટ પર ચીનનું પ્રથમ નિવેદન : ‘મિત્ર’ ઓલીના રાજીનામા પર મૌન