પેલેસ્ટાઈનને દેશ તરીકે માન્યતા આપવાની તૈયારીમાં અનેક દેશ : શું ગાઝા યુદ્ધથી Israel 'દક્ષિણ આફ્રિકા' જેવી સ્થિતિમાં પહોંચી જશે?

• ગાઝા યુદ્ધથી Israel ની વિશ્વના દેશોથી દૂરી : ઘણા દેશો પેલેસ્ટાઈનને માન્યતા આપવા તૈયાર 
• ઇઝરાયેલ ની વૈશ્વિક એકલતા : પેલેસ્ટાઈનને 147થી વધારે દેશોની માન્યતા 
• ગાઝા યુદ્ધથી ઇઝરાયેલનું અલગ-થલગ : બેલ્જિયમ-સ્પેન જેવા દેશો પ્રતિબંધો લગાવ્યા
•  પેલેસ્ટાઈન ને માન્યતા : 147 UN દેશો સાથે યુરોપના 10થી વધારે દેશો તૈયાર
• ઇઝરાયેલનો ગાઝા યુદ્ધથી બહિષ્કાર, પેલેસ્ટાઈન ને માન્યતા આપવા અનેક દેશ તૈયાર

Israel નો ગાઝા યુદ્ધથી બહિષ્કાર, : ગાઝા યુદ્ધ ખુબ જ લાંબા સમયથી ચાલી રહ્યું છે. તેના કારણે એવું લાગે છે કે ઇઝરાયેલ ( Israel ) આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે અલગ-થલગ પડવાની તરફ ઝડપથી વધી રહ્યું છે. શું ઇઝરાયેલ 'દક્ષિણ આફ્રિકા'ના તે સમય તરફ વધી રહ્યું છે, જ્યારે ત્યાં રંગભેદ હતો? તે સમયે રાજકીય દબાણ સાથે આર્થિક, રમત અને સંસ્કૃતિના મંચો પર દક્ષિણ આફ્રિકાના બહિષ્કારે તેને આ નીતિ છોડવા મજબૂર કરી હતી. કે પછી ઇઝરાયેલના વડાપ્રધાન બેન્જામિન નેતન્યાહુની દક્ષિણપંથીય સરકાર પોતાના દેશના આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થાનને કાયમી નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના આ કૂટનીતિક તોફાનને સહન કરી શકશે, જેથી તે ગાઝા અને વેસ્ટ બેંકમાં પોતાના લક્ષ્યો પૂરા કરવા માટે આઝાદ રહે? બે પૂર્વ વડાપ્રધાનો એહુદ બરાક અને એહુદ ઓલ્મર્ટે પહેલેથી જ આરોપ લગાવ્યો છે કે નેતન્યાહુ ઇઝરાયલને આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે 'અછૂત' બનાવી રહ્યા છે.

ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટના વોરંટથી નેતન્યાહુની મુલાકાતો મર્યાદિત

ઇન્ટરનેશનલ ક્રિમિનલ કોર્ટ (ICC) દ્વારા જારી કરાયેલા વોરંટને કારણે નેતન્યાહુ હવે ગિરફ્તારીના ડર વિના જે દેશોમાં જઈ શકે છે, તેમની સંખ્યા ઘટી ગઈ છે. યુનાઈટેડ નેશન્સમાં બ્રિટન, ફ્રાન્સ, ઓસ્ટ્રેલિયા, બેલ્જિયમ અને કેનેડા સહિત ઘણા દેશોએ કહ્યું છે કે તેઓ આગામી અઠવાડિયે ,પેલેસ્ટાઈનને એક દેશ તરીકે માન્યતા આપવાની યોજના બનાવી રહ્યા છે. ખાડીના દેશ કતારમાં છેલ્લા મંગળવારે હમાસ નેતાઓ પર થયેલા ઇઝરાયલી હુમલાથી નારાજ થઈને દોહામાં એકઠા થયા અને તેના પર ચર્ચા કરી હતી. આમાંથી કેટલાક દેશો ઇઝરાયલ સાથે સંબંધ ધરાવતા દેશોને અપીલ કરી રહ્યા છે કે તેઓ આ સંબંધ પર ફરી વિચાર કરે.

આ પણ વાંચો- ઇટાલીના PM Giorgia Meloni એ PM મોદીને જન્મદિવસની શુભેચ્છા પાઠવી,સોશિયલ મીડિયા પર તસવીર શેર કરીને લખ્યો ખાસ સંદેશ!

બેલ્જિયમે Israel વિરુદ્ધ પગલાં લીધાં

આ મહિનાની શરૂઆતમાં બેલ્જિયમે અનેક પ્રતિબંધોની જાહેરાત કરી છે. આમાં વેસ્ટ બેંકમાં અયોગ્ય જૂદી વસ્તીઓમાંથી આયાત પર રોક, ઇઝરાયેલી કંપનીઓ સાથે સરકારી ખરીદીની નીતિની સમીક્ષા અને વસ્તીઓમાં રહેતા બેલ્જિયમના નાગરિકોને કોન્સ્યુલર મદદ પર રોક સામેલ છે. બેલ્જિયમે ઇઝરાયલના બે કટ્ટરપંથી મંત્રીઓ ઇતમાર બેન-ગવિર અને બેઝલેલ સ્મોત્રીચને અનિચ્છિત જાહેર કર્યા છે, જે વેસ્ટ બેંકમાં ,પેલેસ્ટાઈનીઓ વિરુદ્ધ હિંસા કરતા જૂદીઓને સાથે છે. બ્રિટન અને ફ્રાન્સ સહિત કેટલાક દેશો પહેલેથી જ આવા પગલાં લીધા છે. પરંતુ ગયા વર્ષ બાઈડન સરકારે વેસ્ટ બેંકમાં વસતા અને હિંસા કરતા જૂદીઓ પર પ્રતિબંધો લગાવ્યા હતા, જેને ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે વ્હાઈટ હાઉસમાં પરત આવતા પહેલા જ દૂર કરી દીધા હતા.

સ્પેને Israel વિરુદ્ધ પગલાં લીધાં

બેલ્જિયમના પગલાં પછી સ્પેને પોતાના પગલાંની જાહેરાત કરી છે. આમાં વર્તમાન વાસ્તવિક હથિયાર પ્રતિબંધને કાયદાનું સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું છે. આંશિક આયાત પ્રતિબંધ, ગાઝામાં નરસંહાર અથવા યુદ્ધ અપરાધોમાં સામેલ કોઈપણ વ્યક્તિને સ્પેનની સીમામાં પ્રવેશ પર રોક જેવા પગલાં સામેલ છે. ઇઝરાયેલ માટે હથિયાર લઈ જતા જહાજો અને વિમાનોને સ્પેનના બંદર અને હવાઈ વિસ્તારમાં આવવાથી રોક જેવા પગલાં પણ લેવામાં આવ્યા છે. ઇઝરાયલેના આક્રમક વિદેશમંત્રી ગીડોન સારે સ્પેને "જૂદી-વિરોધી નીતિઓ આગળ વધારવાનો" આરોપ લગાવ્યો અને કહ્યું કે હથિયાર વેપાર પર પ્રતિબંધથી ઇઝરાયેલ કરતાં સ્પેને વધુ નુકસાન થશે.

Israel  માટે ચિંતાજનક સંકેતો

તે ઉપરાંત પણ પરંતુ ઇઝરાયેલ માટે વધુ ચિંતાજનક સંકેતો સામે આવી રહ્યા છે. ઓગસ્ટમાં નોર્વેના 2 ટ્રિલિયન ડોલરના સોવર્ઇન વેલ્થ ફંડે જાહેરાત કરી કે તે ઇઝરાયેલમાં લિસ્ટેડ કંપનીઓમાંથી વિનિવેશ કરશે. આ મહિનાના મધ્ય સુધીમાં 23 કંપનીઓ હટાવી દેવામાં આવી અને વિદેશમંત્રી જેન્સ સ્ટોલ્ટેનબર્ગે કહ્યું કે આગળ વધુ કંપનીઓ હટાવી શકાય છે. ઇઝરાયેલના સૌથી મોટા વેપારી સાથી યુરોપિયન યુનિયન (EU) દક્ષિણપંથી મંત્રીઓ પર પ્રતિબંધ લગાવવા અને ઇઝરાયેલ સાથે તેના કેટલાક વેપારી પાસાઓને આંશિક રીતે રદ કરવાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. 10 સપ્ટેમ્બરે 'સ્ટેટ ઓફ ધ યુનિયન' ભાષણમાં EUના અધ્યક્ષ ઉર્સુલા વોન ડેર લેયને કહ્યું કે ગાઝાની ઘટનાઓએ "વિશ્વના જમીરને હલાવી દીધો છે." તેના બીજા દિવસે 314 પૂર્વ યુરોપિયન રાજનયિકો અને અધિકારીઓએ વોન ડેર લેયન અને EUના વિદેશ નીતિ અધિકારી કાયા કલાસને પત્ર લખીને કડક પગલાં લેવાની અપીલ કરી છે, જેમાં એસોસિએશન એગ્રીમેન્ટને સંપૂર્ણપણે રદ કરવું પણ સામેલ છે.

આ પણ વાંચો- શું હવે BJP માં 75 વર્ષે રિટાયરમેન્ટની ચર્ચા પર મૂકાશે પૂર્ણવિરામ ?

1960ના દાયકાથી 1990 સુધી દક્ષિણ આફ્રિકા પર પ્રતિબંધો

1960ના દાયકાથી 1990માં રંગભેદ સમાપ્ત થવા સુધી દક્ષિણ આફ્રિકા પર લગાવેલા પ્રતિબંધોની એક મુખ્ય વિશેષતા સાંસ્કૃતિક અને રમતગમતના બહિષ્કાર હતો. આવા સંકેતો હવે ઇઝરાયેલ માટે પણ દેખાવા લાગ્યા છે. યુરોવિઝન સોંગ કોન્ટેસ્ટમાં ઇઝરાયલનો ઊંડો સંબંધ છે, જે 1973થી અત્યાર સુધીમાં 4 વખત જીત્યું છે. પરંતુ આયર્લેન્ડ, સ્પેન, નેધરલેન્ડ્સ અને સ્લોવેનિયાએ કહ્યું કે જો 2026માં ઇઝરાયલને આમાં જગ્યા મળે તો તેઓ આ પ્રતિયોગિતામાંથી હટી જશે. આ પર અંતિમ નિર્ણય ડિસેમ્બરમાં થશે.

બહિષ્કારની અપીલ

હોલીવુડમાં એક પત્રમાં ઇઝરાયેલી પ્રોડક્શન કંપનીઓ, ફેસ્ટિવલ અને બ્રોડકાસ્ટર્સના બહિષ્કારની અપીલ કરવામાં આવી છે. તેમને ,પેલેસ્ટાઈનીઓ વિરુદ્ધ 'નરસંહાર અને રંગભેદમાં સામેલ' ગણાવ્યા છે. આ પત્રે માત્ર એક અઠવાડિયામાં 4,000થી વધુ હસ્તાક્ષર મેળવ્યા છે, જેમાં એમ્મા સ્ટોન અને જેવિયર બાર્ડેમ જેવા મશહૂર નામો છે. ઇઝરાયેલી ફિલ્મ અને TV પ્રોડ્યુસર્સ એસોસિએશનના CEO ઝ્વિકા ગોટ્લિબે આ યાચિકાને "સંપૂર્ણપણે ગુમરાહ કરનાર" ગણાવી છે. તેમણે કહ્યું, "ડાયવર્સિટી વાળી કહાનીઓને અવાજ આપનાર અને સંવાદ વધારનારા અમારા જેવા ક્રિએટર્સ પર નિશાન સાધીને આ હસ્તાક્ષર કરનારાઓએ પોતાની જ વાતોને કમજોર કરી છે અને અમને ચૂપ કરાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે."

રમતગમતની દુનિયામાં પણ વિરોધ

વુએલ્ટા ડે એસ્પાના સાયક્લિંગ રેસમાં વારંવાર પ્રદર્શનકારીઓએ બાધા નાંખી હતી. જે ઇઝરાયલ-પ્રીમિયર ટીમની હાજરીનો વિરોધ કરતા હતા. આના કારણે શનિવારે પ્રતિયોગિતાનો સમય પહેલાં અને અવ્યવસ્થિત અંત થયો અને પોડિયમ સમારોહ રદ્દ કરવો પડ્યો હતો. સ્પેનના વડાપ્રધાન પેડ્રો સાન્ચેઝે આ પ્રદર્શનોને 'ગૌરવાન્વિત' ગણાવ્યા હતા. પરંતુ વિપક્ષી નેતાઓએ કહ્યું કે સરકારના પગલાંથી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે શરમમાં મૂકાવવું પડ્યું છે. આવી જ રીતે સ્પેનમાં 7 ઇઝરાયલી શતરંજ ખેલાડીઓએ પ્રતિયોગિતામાંથી નામ પાછું ખેંચી લીધું કારણ કે તેમને કહેવામાં આવ્યું કે તેઓ પોતાના ઝંડા હેઠળ રમી શકતા નથી.

કૂટનીતિક 'સૂનામી'નો ઇઝરાયેલી સરકારનો વિરોધ

આ 'ડિપ્લોમેટિક સૂનામી' (મીડિયાએ આ નામ આપ્યું છે)નો ઇઝરાયેલી સરકાર વિરોધ કરે છે. નેતન્યાહુએ સ્પેન પર "જૂદી-વિરોધી નીતિઓ આગળ વધારવાનો" આરોપ લગાવ્યો છે. બેલ્જિયમના પગલાં પછી વિદેશમંત્રી ગીડોન સારે X પ્લેટફોર્મ પર લખ્યું, "જ્યારે ઇઝરાયેલ પોતાના અસ્તિત્વ પર મંડરાતા જોખમ સામે લડી રહ્યું છે, જે ખુદ યુરોપ માટે અત્યંત મહત્વનું છે, ત્યારે પણ કેટલાક જૂદી-વિરોધી લોકો પોતાની દિવાનગી છોડી શકતા નથી."

આ પણ વાંચો- PM Modi ની માતા પર બનેલો AI વીડિયો તાત્કાલિક કોંગ્રેસ તેના સોશિયલ મીડિયા પેજ પરથી હટાવે: Patna High Court

કૂટનીતિક નબળાઈઓ?

પરંતુ જે લોકો વિદેશમાં ઇઝરાયેલનું પ્રતિનિધિત્વ કરી ચૂક્યા છે, તેમાં ગહન ચિંતા છે. 2017થી 2021 સુધી જર્મનીમાં ઇઝરાયલના રાજદૂત રહેલા જેરમી ઇસાખારોફે કહ્યું કે તેમને યાદ નથી કે ઇઝરાયલની આંતરરાષ્ટ્રીય સ્થિતિ ક્યારેય આટલી 'નબળી' રહી હોય. તેમણે કહ્યું કે ઘણા પગલાં 'અફસોસજનક' છે કારણ કે તેને બધા ઇઝરાયેલીઓને નિશાના બનાવવા તરીકે જોવામાં આવે છે. તેમણે કહ્યું, "સરકારની નીતિઓને અલગ કરીને નિશાન બનાવવાને બદલે આ ઘણા ઇઝરાયેલીઓને દૂર ધકેલી રહ્યું છે." તેમનું માનવું છે કે કેટલાક પગલાં જેમ કે, પેલેસ્ટાઈનને દેશ તરીકે માન્યતા આપવી ઉલટી અસર કરી શકે છે કારણ કે તે 'સ્મોત્રીચ અને બેન-ગવિર' જેવા લોકોને વધુ મજબૂત કરશે, અને વેસ્ટ બેંકને જોડવાના તર્કને પણ મજબૂત કરશે.

Israel ને અમેરિકાનો મજબૂત સમર્થન

બરુખે કહ્યું, "મને તો લાગે છે કે ઇઝરાયેલ પર દબાણ બનાવવા માટે યુરોપિયન દેશો પાસે જેટલા પણ તરીકા છે, તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. આવા તરીકાઓનું સ્વાગત થવું જોઈએ." તેમણે કહ્યું, "જરૂર પડે તો વીઝા નિયમોમાં ફેરફાર અને સાંસ્કૃતિક બહિષ્કાર પણ સામેલ થવું જોઈએ. હું તે તકલીફ માટે તૈયાર છું." પરંતુ ગુસ્સો અને દબાણની તમામ વાતો હોવા છતાં કેટલાક અનુભવી નિરીક્ષકોને શંકા છે કે ઇઝરાયેલ કોઈ મોટા કૂટનીતિક સંકટના દરવાજે ઉભો છે.

પૂર્વ ઇઝરાયેલી શાંતિ વાર્તાકાર ડેનિયલ લેવીએ કહ્યું, "સ્પેન જેવા પગલાં હજુ અપવાદ છે." તેમણે કહ્યું કે EUમાં સામૂહિક કાર્યવાહીના પ્રયાસો પૂરતો સમર્થન નથી મેળવી શકતા. આવા પગલાંમાં એસોસિએશન એગ્રીમેન્ટના પ્રાવધાનોને રદ કરવું અથવા જેમ કે સૂચવામાં આવ્યું છે. સાથે જ ઇઝરાયલને EUની હોરાઈઝન રિસર્ચ અને ઇનોવેશન પ્રોગ્રામમાંથી બહાર રાખવા જેવા પગલાં પણ સામેલ છે. કારણ કે જર્મની, ઇટલી અને હંગેરી જેવા સભ્ય દેશો આવા પગલાંનો વિરોધ કરી રહ્યા છે.

ઇઝરાયેલને હજુ પણ અમેરિકાનો મજબૂત સમર્થન છે. વિદેશમંત્રી માર્કો રુબીઓએ અધિકૃત મુલાકાત પર નીકળતા કહ્યું કે અમેરિકા-ઇઝરાયેલ સંબંધ મજબૂત રહેશે. લેવી હજુ પણ માને છે કે ઇઝરાયેલનું આંતરરાષ્ટ્રીય અલગથલગ થવું નિશ્ચિત છે. ટ્રમ્પ વહીવટનો સતત સમર્થન હોવાના કારણે હાલાત હજુ તે સ્તરે પહોંચ્યા નથી કે ગાઝામાં ઘટનાઓની દિશા બદલાઈ શકે. લેવીએ કહ્યું, "નેતન્યાહુ પાસે આગળ વધવાના સ્કોપ ખતમ થતા જાઈ રહ્યા છે. પરંતુ અમે હજુ સડકના છેલ્લા છેડા પર પહોંચ્યા નથી."

આ પણ વાંચો- ગોંડલમાં SRP જવાન અપહરણ કેસમાં વધુ પાંચ આરોપી ઝડપાયા, એક આરોપી હજુ પણ ફરાર

એક અન્ય પૂર્વ રાજનયિક ઇલાન બરુખે મને કહ્યું, "અમારે વિશ્વમાં પોતાની જગ્યા ફરી બનાવવી પડશે. અમારે પોતાની સમજદારીના દિવસોમાં પરત આવવું પડશે." બરુખ, જે રંગભેદ સમાપ્ત થયા પછી 10 વર્ષ દક્ષિણ આફ્રિકામાં ઇઝરાયેલના રાજદૂત રહ્યા હતા, તેમણે 2011માં રાજનયિક સેવામાંથી રાજીનામું આપ્યું હતું. તેઓ કહે છે કે હવે તેઓ કબજાનો બચાવ કરી શકતા નથી. રિટાયરમેન્ટ પછી તેઓ સરકારના કડક આલોચક અને બે-રાષ્ટ્ર સમાધાનના સમર્થક રહ્યા છે. તેમનું માનવું છે કે તાજા પ્રતિબંધો જરૂરી છે.

તેમણે કહ્યું, "યથાર્થમાં આ તરીકો હતો જેનાથી દક્ષિણ આફ્રિકાને વાળવામાં આવ્યો હતો."બરુખે કહ્યું, "મને તો લાગે છે કે ઇઝરાયેલ પર દબાણ બનાવવા માટે યુરોપિયન દેશો પાસે જેટલા પણ તરીકા છે, તેનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. આવા તરીકાઓનું સ્વાગત થવું જોઈએ." તેમણે કહ્યું, "જરૂર પડે તો વીઝા નિયમોમાં ફેરફાર અને સાંસ્કૃતિક બહિષ્કાર પણ સામેલ થવું જોઈએ. હું તે તકલીફ માટે તૈયાર છું."

અમેરિકાની માત્ર ફાંકા ફોજદારી અને Israel ની મનમાની

ઉલ્લેખનિય છે કે, વિશ્વમાં રશિયા દ્વારા યુક્રેન ઉપર તો ઇઝરાયેલ દ્વારા ગાઝા ઉપર કરવામાં આવી રહેલા હુમલાઓમાં અત્યાર સુધીમાં હજારો લોકોના મોત થયા છે. યુક્રેન ઉપર હુમલાઓને અમેરિકા બંધ કરાવી શક્યું નથી, તો ગાઝા ઉપર અમેરિકા હુમલા બંધ કરાવી રહ્યું નથી. આમ જગત જમાદાર માત્ર મીડલ ઈસ્ટના દેશોને લડાવીને પોતાની સ્થિતિને મજબૂત કરવામાં લાગ્યું છે.

અમેરિકાનું પ્યાદા તરીકે કામ કરતાં ઇઝરાયેલને પડદા પાછળથી તમામ શક્તિ અમેરિકા પૂરી પાડી રહ્યું છે. પરંતુ હવે વિશ્વના તમામ દેશો ,પેલેસ્ટાઈન સાથે આવી રહ્યાં છે, તો ઇઝરાયેલ ઉપર પ્રતિબંધો લગાવી રહ્યાં છે. તેથી હવે તો અમેરિકાની પણ મુશ્કેલીઓ વધી શકે છે. અમેરિકા વિશ્વમાં યુદ્ધ જેવી સ્થિતિ ઉભી કરીને તેમાંથી કેવી રીતે ફાયદો ઉઠાવવો તેમાં વધારે રસ લઈ રહ્યું છે.

અમેરિકાએ ગાઝા યુદ્ધને રોકવા માટે ક્યારેય યોગ્ય પગલાં ભર્યા નથી. યુક્રેન કરતાં પણ વધારે લોકોના મોત ગાઝામાં થયા હોવા છતાં પણ અમેરિકાએ યોગ્ય રીતે મધ્યસ્થી કરીને યુદ્ધને સમાપ્ત કરાવ્યું નથી. ઇઝરાયેલના હુમલામાં ,પેલેસ્ટાઈનની નિર્દોષ જનતામાં મહિલાઓ, વૃદ્ધો, બાળકોના મોટા પ્રમાણમાં મોત થયા છે. લાખોની સંખ્યામાં લોકો હિજરત કરવા મજબૂર બન્યા છે.

આ પણ વાંચો-PM Modi એ પાકિસ્તાન પર કર્યા આકરા પ્રહાર, ‘આ નવું ભારત છે પાકિસ્તાનને ઘરમાં ઘૂસીને મારે છે’