આજની તા. 14 જાન્યુઆરી જ્ઞાન પરબ અને ઈતિહાસ, જાણો આજના દિવસનો શું છે ઈતિહાસ

આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલાક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલો છે.

 ૧૭૫૮- ઇંગ્લેન્ડના રાજાએ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને ભારતમાં યુદ્ધમાં જીતેલી સંપત્તિ રાખવાનો અધિકાર આપ્યો.

બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપનીની સ્થાપના ૩૧ ડિસેમ્બર ૧૬૦૦માં કરવામાં આવી હતી. તે ક્યારેક જ્હોન કંપની તરીકે પણ જાણીતી હતી. બ્રિટનની રાણીએ તેને ભારત સાથે વેપાર કરવા માટે ૨૧ વર્ષ સુધીની છૂટ આપી હતી. પાછળથી, કંપનીએ ભારતના લગભગ તમામ પ્રદેશો પર તેની લશ્કરી અને વહીવટી સત્તા સ્થાપિત કરી. તે ૧૮૫૮ માં વિલીન થઈ ગયું. તે પછી બ્રિટિશ રાજે ભારત પર શાસન કર્યું.

કંપની આખરે ભારતના મોટા વિસ્તારો પર શાસન કરવા આવી, લશ્કરી શક્તિનો ઉપયોગ કરીને અને વહીવટી કાર્યો સંભાળી. ભારતમાં કંપની શાસન અસરકારક રીતે ૧૭૫૭માં પ્લાસીના યુદ્ધ પછી શરૂ થયું અને ૧૮૫૮ સુધી ચાલ્યું.

કંપનીની શક્તિના વિસ્તરણમાં મુખ્યત્વે બે સ્વરૂપો હતા. આમાંનું પ્રથમ ભારતીય રાજ્યોનું સંપૂર્ણ જોડાણ હતું અને ત્યારબાદ અંતર્ગત પ્રદેશોનું પ્રત્યક્ષ શાસન હતું, જે સામૂહિક રીતે બ્રિટિશ ભારતનો સમાવેશ કરવા માટે આવ્યા હતા. જોડાણ કરાયેલા પ્રદેશોમાં ઉત્તર-પશ્ચિમ પ્રાંતો (રોહિલખંડ, ગોરખપુર અને દોઆબનો સમાવેશ થાય છે) (૧૮૦૧), દિલ્હી (૧૮૦૩), આસામ (અહોમ કિંગડમ ૧૮૨૮), અને સિંધ (૧૮૪૩)નો સમાવેશ થાય છે. પંજાબ, ઉત્તર-પશ્ચિમ સરહદી પ્રાંત, અને કાશ્મીર, ૧૮૪૯-૧૮૫૬ (ડેલહાઉસી ગવર્નર જનરલના માર્ક્વેસના કાર્યકાળનો સમયગાળો) માં એંગ્લો-શીખ યુદ્ધો પછી જોડાણ કરવામાં આવ્યું હતું; જો કે, કાશ્મીરને તરત જ અમૃતસરની સંધિ (૧૮૫૦) હેઠળ જમ્મુના ડોગરા વંશને વેચી દેવામાં આવ્યું, અને ત્યાંથી રજવાડું બન્યું. ૧૮૫૪ માં બેરારનું જોડાણ કરવામાં આવ્યું.

 ૧૭૬૧ - પાણીપતનું ત્રીજું યુદ્ધ ભારતમાં અહમદ શાહ દુર્રાની અને મરાઠાઓ હેઠળ અફઘાન વચ્ચે લડવામાં આવ્યું.

પાણીપતનું ત્રીજું યુદ્ધ ૧૪ જાન્યુઆરી ૧૭૬૧ના રોજ મરાઠા સામ્રાજ્ય અને દુર્રાની સામ્રાજ્યની આક્રમણકારી સેના વચ્ચે થયું હતું. આ યુદ્ધ દિલ્હીના ઉત્તરમાં આશરે ૯૭ કિલોમીટર (૬૦ માઇલ) દૂર પાણીપત શહેરમાં અને તેની આસપાસ થયું હતું. અફઘાનોને ભારતમાં ચાર મુખ્ય સાથીઓએ ટેકો આપ્યો હતો: નજીબ અદ-દૌલાના કમાન્ડ હેઠળના પશ્તુન રોહિલાઓ, કલાતના બલોચ ખાનતે અને શુજા-ઉદ-દૌલા હેઠળના અવધ રાજ્ય તેમજ ઘટતા મુઘલ સામ્રાજ્યના તત્વો. મરાઠા સેનાનું નેતૃત્વ સદાશિવરાવ ભાઉ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું, જેઓ છત્રપતિ અને પેશવા પછી મરાઠા સામ્રાજ્યના ત્રીજા-સૌથી ઉચ્ચ સત્તાવાળા હતા. મરાઠા સેનાનો મોટો ભાગ પેશ્વા સાથે ડેક્કન પ્લેટુમાં તૈનાત હતો.

 ૧૯૫૪ - હડસન મોટર કાર કંપની નેશ-કેલ્વિનેટર કોર્પોરેશન સાથે મર્જ થઈ અને અમેરિકન મોટર્સ કોર્પોરેશનની રચના કરી.

જાન્યુઆરી ૧૯૫૪માં, નેશ-કેલ્વિનેટર કોર્પોરેશને હડસન મોટર કાર કંપનીનું સંપાદન શરૂ કર્યું (જેને મર્જર કહેવામાં આવતું હતું). નવી કોર્પોરેશન અમેરિકન મોટર્સ કોર્પોરેશન તરીકે ઓળખાશે. લુઈસ શેવરોલે દ્વારા સહ-સ્થાપિત સમાન નામનું અગાઉનું કોર્પોરેશન, બેસેમર-અમેરિકન મોટર્સ કોર્પોરેશનમાં મર્જ થયા પહેલા ૧૯૧૬ થી ૧૯૨૨ દરમિયાન પ્લેનફિલ્ડ, ન્યુ જર્સીમાં અસ્તિત્વમાં હતું.

નેશ-કેલ્વિનેટર/હડસન ડીલ એક સીધી સ્ટોક ટ્રાન્સફર હતી (હડસનના ત્રણ શેર 11⅛ પર સૂચિબદ્ધ છે, અમેરિકન મોટર્સના બે શેર માટે અને નેશ-કેલ્વિનેટરનો એક શેર 17⅜ પર સૂચિબદ્ધ છે, અમેરિકન મોટર્સના એક શેર માટે) અને વસંતમાં અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું. ૧૯૫૪માં, US$355 મિલિયનની સંપત્તિ અને $100 મિલિયનથી વધુ કાર્યકારી મૂડી સાથે યુ.એસ.માં ચોથી સૌથી મોટી ઓટો કંપનીની રચના કરી. નવી કંપનીએ હડસનના CEO A.E. બારિટને સલાહકાર તરીકે જાળવી રાખ્યા અને તેમણે બોર્ડ ઓફ ડિરેક્ટર્સમાં સ્થાન મેળવ્યું. નેશના જ્યોર્જ ડબલ્યુ. મેસન પ્રમુખ અને સીઈઓ બન્યા.

 ૧૯૫૭ – કૃપાલુ મહારાજને ૫૦૦ હિન્દુ વિદ્વાનો સમક્ષ સાત દિવસના ભાષણો આપ્યા બાદ પાંચમા જગદગુરુ (વિશ્વ શિક્ષક) તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા.

જગદગુરુ શ્રી કૃપાલુ જી મહારાજ ભારતીય ઈતિહાસના પાંચમા મૂળ જગદગુરુ, દૈવી પ્રેમના અમૃતના મૂર્ત સ્વરૂપ, વિશ્વભરના આત્માઓ પર રાગાનુગ ભક્તિનો આનંદ વરસાવનાર અગ્રણી રસિક સંતોમાંના એક હતા. વિશ્વના સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક ગુરુ, જગદગુરુ શ્રી કૃપાલુ જી મહારાજ દૈવી પ્રેમ અને આનંદના અવતરણ, શાશ્વત વૈદિક ફિલસૂફીના પ્રણેતા અને તમામ ફિલોસોફીના સમાધાનકર્તા હતા.

તેઓ જગદગુરુ કૃપાલુ પરિષત (JKP)ના સ્થાપક હતા, જે પાંચ મુખ્ય આશ્રમો સાથે વિશ્વવ્યાપી હિન્દુ બિન-લાભકારી સંસ્થા છે; ચાર ભારતમાં અને એક યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં.

મકરસંક્રાંતિ,૧૪ જાન્યુઆરી ૧૯૫૭ ના રોજ કાશી વિદ્વત પરિષત (વૈદિક સાહિત્યના ૫૦૦ સર્વોચ્ચ આદરણીય વિદ્વાનોની સંસ્થા કે જેમણે આધ્યાત્મિક શિક્ષણની બેઠકનું સામૂહિક રીતે પ્રતિનિધિત્વ કર્યું હતું) દ્વારા તેમને ૩૪ વર્ષની વયે જગદગુરુ (વિશ્વ શિક્ષક) ની પદવી એનાયત કરવામાં આવી હતી.

 ૨૦૧૦ - યમન આતંકવાદી જૂથ અલ-કાયદા સામે ખુલ્લું યુદ્ધ જાહેર કરે છે.

યમનમાં અલ-કાયદા બળવો એ યેમેનની સરકાર, યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને તેમના સહયોગીઓ અને યમનમાં અલ-કાયદા-સંલગ્ન કોષો વચ્ચે ચાલુ સશસ્ત્ર સંઘર્ષ છે. તે આતંકવાદ વિરુદ્ધ વૈશ્વિક યુદ્ધનો એક ભાગ છે.

અલ-કાયદાના જુથો સામે સરકારની કાર્યવાહી ૨૦૦૧ માં શરૂ થઈ હતી, જે ૧૪ જાન્યુઆરી ૨૦૧૦ સુધી સતત વધી રહી હતી, જ્યારે યમને અલ-કાયદા સામે ખુલ્લું યુદ્ધ જાહેર કર્યું હતું. અનેક પ્રાંતોમાં અલ-કાયદા સામે લડવા ઉપરાંત, યમનને ઉત્તરમાં શિયા બળવાખોર અને દક્ષિણમાં આતંકવાદી અલગતાવાદીઓ સામે લડવાની ફરજ પડી હતી.૨૦૧૧ યેમેનની ક્રાંતિ દરમિયાન અલ-કાયદા સાથેની લડાઈ વધુ વધી, જેહાદીઓએ મોટા ભાગના અબિયન ગવર્નરેટને કબજે કરી અને તેને અમીરાત જાહેર કરી. હિંસાની બીજી લહેર ૨૦૧૨ ની શરૂઆતમાં શરૂ થઈ, જેમાં સરકારી દળો સાથેની ભારે લડાઈ વચ્ચે આતંકવાદીઓએ દક્ષિણપશ્ચિમમાં પ્રદેશનો દાવો કર્યો.

૧૬ સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪ ના રોજ, હુથી લડવૈયાઓએ સનાઆ પર હુમલો કર્યો અને વચગાળાના પ્રમુખ હાદીને હાંકી કાઢ્યા પછી સંપૂર્ણ પાયે ગૃહ યુદ્ધ ફાટી નીકળ્યું, રાષ્ટ્રપતિ હાદીની યુએન દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત સરકાર અને હુથીઓની નવી રચાયેલી સુપ્રીમ પોલિટિકલ કાઉન્સિલ વચ્ચે યેમેનની સરકારને ખંડિત કરી. સંપૂર્ણ પાયે ગૃહ યુદ્ધને કારણે ઇસ્લામવાદી જૂથો (અલ-કાયદા, ISIS), બળવાખોરો (હુથી) અને દક્ષિણ યમનને અલગ કરવાની હાકલ થઈ.

 અવતરણ:-

 ૧૯૨૧ – નારાયણપ્રસાદદાસજી સ્વામી, આધ્યાત્મિક સંત (અ. ૨૦૧૮)

તપોમૂર્તિ સદ્દગુરુ શાસ્ત્રી સ્વામી શ્રી નારાયણપ્રસાદદાસજી (જાન્યુઆરી ૧૪, ૧૯૨૧ – જાન્યુઆરી ૩૦, ૨૦૧૮), તપોમૂર્તિ શાસ્ત્રી સ્વામી તેમજ ગુરુજી તરીકે પણ તેમના ભક્તો દ્વારા ઓળખાય છે. તેઓ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાય ના સૌથી જાણીતા સંતો માંથી એક સંત હતા જેમણે સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં રહીને નોંધપાત્ર કાર્યા કર્યા હતા. સ્વામીને ભારતના સુપ્રસિદ્ધ હિન્દુ વિદ્વાન સંતોમાંથી પણ એક તરીકે ગણવામાં આવે છે.

શાસ્ત્રી સ્વામી નારાયણપ્રસાદદાસજી નો જન્મ હિંદુ તહેવાર મકર સંક્રાંતિ ના શુભ દિવસે, તારીખ ૧૪ મી જાન્યુઆરી, ૧૯૨૧ ના રોજ ગુજરાત રાજ્યના સૌરાષ્ટ્ર પ્રદેશના એક વૈષ્ણવ-પાટીદાર પરિવારમાં થયો અને ગિરધર નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમની માતા જુઠીબેન અને પિતા પ્રેમજીભાઈને અન્ય ૪ બાળકો, કેસરબેન, કેશુભાઈ, મધુભાઈ અને રળિયાતબેન પણ હતા જેમાંથી ગિરધર સૌથી નાનો હતો. ગિરધરનો પરિવાર ખુબજ ગરીબ હોવાથી તે પોતાનું પ્રાથમિક શિક્ષણ પણ પૂરું કરવા સક્ષમ ન હતો. તે બાળપણથી જ ખુબ તેજસ્વી ની સાથે સાથે આધ્યાત્મિક શિક્ષણ તથા ધાર્મિક ગ્રંથોના વાંચન નો શોખ ધરાવતા હતો. ગિરધર તેના બાળપણના મિત્રો સાથે નજીકના સ્વામિનારાયણ મંદિરે કિર્તન ગાવા માટે જતો અને આ દરમિયાન તેમનો મધુર અવાજ અને શોખ ને જોઈ સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના સંતોએ ગિરધરને ભણાવવા તેમજ સંતોની સેવા કરવાના હેતુથી ગિરધરને પોતાની સાથે લઇ જવા માટે તેના પરિવારની મંજૂરી લીધી. સંતો સાથે ગયાના થોડા સમય બાદ જ સંતો એ ગિરધર ને સાધુ બનાવવવાનો નિર્ણય કર્યો પણ એ નિર્ણય ગિરધરના પરિવાર ને મંજુર ન હતો જેથી કરીને ગિરધરના મોટા ભાઈ મધુભાઈ ગિરધરને સંતો પાસેથી પરત તેના પરિવાર સાથે રહેવા લઇ આવ્યા. ગિરધર સંતો ની સાથે વિતાવેલ સમય તેમજ તેઓનું શુદ્ધ અને સદાચારી જીવનથી ખુબ આકર્ષિત થયો હતો જેથી કરીને તેનું મન તેમના પરિવાર સાથે લાગતું ન હતું. પરિણામે ગિરધરે સાધુ બનવા માટે માત્ર ૧૨ વર્ષ ની ઉંમરે જ પોતાના પરિવારનો ત્યાગ કરી સંતો પાસે પરત ચાલ્યો ગયો હતો. તેમના ભાઈઓ પૈકી કેશુભાઈ યુવાન વયે મૃત્યુ પામ્યા હતા જયારે મધુભાઈ થોરડી મુકામે વસવા ચાલ્યા ગયા હતા. હાલમાં સ્વામીના સમગ્ર પરિવાર પૈકી મધુભાઇનો પુત્ર નાગજીભાઈનું કુટુંબ જ હયાત છે અને સુરતમાં વસવાટ કરી રહ્યા છે.

સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં જોડાયા પછી, સ્વામીએ ગુજરાતમાં તેમનું પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શિક્ષણ સમાપ્ત કર્યું અને પછી તેઓ ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે બનારસ હિંદુ યુનિવર્સિટીમાં ગયા હતા, જ્યાં તેમણે સંસ્કૃત ભાષાના 6 જુદા જુદા ધાર્મિક વિષયોમાં માસ્ટર ઓફ આર્ટ્સ - એમ.એ કર્યું, અને તેથી લોકો તેને સંસ્કૃત ભાષામાં અસાધારણ જ્ઞાન ધરાવનાર એટલે કે સંસ્કૃતચાર્ય તરીકે પણ ઓળખતા થયા હતા. સ્વામીએ બનારસથી શાસ્ત્રીની ડિગ્રી મેળવી હતી.

સમગ્ર શિક્ષણ દરમિયાન તેમણે સ્વાધ્યાય પરિવારના દાદાજી એટલે કે પાંડુરંગ શાસ્ત્રી આઠવલે, વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના ડોંગરેજી મહારાજ, સ્વામી સચ્ચિદાનંદ, ભૂતપૂર્વ શંકરાચાર્ય સ્વામી સત્યમિત્રાનંદ જેવા મહાન હિંદુ ધાર્મિક નેતાઓ/આગેવાનો સાથે અભ્યાસ કર્યો હતો. સ્વામીશ્રીએ સંસ્કૃતમાં જ્ઞાન વિલાસ નામનું એક પુસ્તક પણ લખ્યું હતું.

◆સ્વામી નારાયણપ્રસાદદાસજીએ ગુજરાતી, હિન્દી અને સંસ્કૃતમાં કુલ ૧૦૦થી વધુ કથાઓ હાથ ધરી હતી 

◆જીવનકાળ દરમિયાન, સ્વામી મોટે ભાગે તેમણે કરેલ તપ માટે જાણીતા હતા, કારણ કે સ્વામીએ તેમના જીવનના છેલ્લા 30 વર્ષથી પણ વધારે સમય દ્વારકા નજીક દરિયા કિનારે આવેલ આરંભડા ગામે સ્થિત તેમનું નિવાસ સ્થાન શાંતિ કુટિર ખાતે ઊંડાણપૂર્વક તપ કર્યો હતો અને તેથી જ તે તપોમૂર્તિ તરીકે પણ ઓળખાતા હતા.

◆સ્વામીજીએ તેમના જીવનના છેલ્લા ૫૫ વર્ષથી પણ વધારે સમયથી અન્નનો ત્યાગ કર્યો હતો અને ત્યારથી તેઓ અનાજનો એક પણ કણકો અથવા કોઈપણ પ્રકારની અનાજમાંથી બનેલી વસ્તુ પણ ખાતા ન હતા. તેઓએ માત્ર દિવસનું પોણો લિટર દૂધ અને ક્યારેક નાળિયેર પાણી ખોરાક તરીકે લઇ પોતાનું જીવન ગાળ્યું હતું.

◆તેઓ તેમના છેલ્લા દિવસોમાં પ્રોસ્ટાટાઇટીસથી પીડાતા હતા. આ કારણે તેમને અન્ય સંતોની સંભાળમાં શાંતિ કુટિર, આરંભડા થી સ્વામિનારાયણ ગુરુકુળ (નાઘેડી, જામનગર) ખસેડવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં તેમનું ઓપરેશન કરવામાં આવ્યુ હતું પરંતુ કમનસીબે, તે ૩૦મી જાન્યુઆરી ૨૦૧૮ ના રોજ ૧૨ વાગ્યે સ્વામિનારાયણ ગુરુકુળ, નાઘેડી ખાતે ૯૭ વર્ષની ઉંમરે અક્ષરધામવાસી થયા હતા. સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયના સંતો અને ભક્તોની વિશાળ હાજરીમાં સ્વામીની અંતિમવિધિ ૩૧મી જાન્યુઆરી, ૨૦૧૮ના રોજ વૈદિક પરંપરા પ્રમાણે કરવામાં આવી હતી.

 પૂણ્યતિથી:-

 ૧૯૬૨ – એમ. વિશ્વેશ્વરૈયા, ભારતીય ઇજનેર, વિદ્વાન અને રાજકારણી (જ. ૧૮૬૦)

સર મોક્ષગુંડમ્‌ વિશ્વેશ્વરૈયા એ ભારતીય ઇજનેર, રાજનેતા અને મૈસૂરના ૧૯મા દિવાન હતા. લોકકલ્યાણના કાર્યોમાં તેમના યોગદાન બદલ જ્યોર્જ પંચમ દ્વારા તેમને બ્રિટીશ ભારતીય સામ્રાજ્યના નાઈટ કમાન્ડરની ઉપાધિ આપવામાં આવી હતી. તેમણે એશિયાની શ્રેષ્ઠ અને ત્રીજી સૌથી જૂની એન્જિનિયરિંગ કોલેજ ઇજનેરી મહાવિદ્યાલય, પુણેમાંથી ઇજનેરની પદવી મેળવી હતી. તેમને ૧૯૫૫માં ભારતનું સર્વોચ્ચ સન્માન ભારત રત્ન એનાયત થયું હતું. તેમનો જન્મદિવસ, ૧૫ સપ્ટેમ્બર, તેમની સ્મૃતિમાં ભારત, શ્રીલંકા અને ટાન્ઝાનિયામાં ‘એન્જિનિયર્સ ડે’ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. તેઓ મૈસૂર શહેરના ઉત્તર-પશ્ચિમ ઉપનગરમાં કૃષ્ણા રાજસાગર બંધના મુખ્ય ઇજનેર હતા અને હૈદરાબાદ શહેર માટે પૂર સંરક્ષણ પ્રણાલીના મુખ્ય ઇજનેરોમાંના એક તરીકે પણ સેવા આપી હતી.

વિશ્વેશ્વરૈયાનો જન્મ હાલના કર્ણાટક રાજ્યનાં મુદેનહલ્લાદી ગામમાં એક તેલુગુ બ્રાહ્મણ કુટુમ્બમાં થયો હતો. સર વિશ્વેશ્વરૈયાએ તેમનું પ્રાથમીક શિક્ષણ બેંગલુરુમાં (તત્કાલીન બેંગલોર) લીધુ હતુ ત્યારબાદ મદ્રાસ વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી વિજ્ઞાનના વિષયમાં સ્નાતકની પદવી મેળવી હતી. સ્નાતકની પદવી બાદ તેઓ તત્કાલીન 'બોમ્બે યુનીવર્સીટી' સંચાલીત પૂણેની ઇજનેરી કોલેજમાંથી સિવિલ ઇજનેરીની પદવી હાંસલ કરી હતી.

વિશ્વેશ્વરૈયા સિવિલ ઇજનેરીની પદવી લઈને તેઓ મુંબઈ રાજ્યના જાહેર બાંધકામ ખાતામાં જોડાયા હતાં અને ત્યારબાદ ભારતીય સિંચાઈ આયોગમાં જોડાયા હતાં. તેંમના માર્ગદર્શન હેઠળ દખ્ખણનાં ઉચ્ચપ્રદેશમાં વિવિધ સિંચાઈ યોજનાઓ અમલમાં મુકી હતી. વિશ્વેશ્વરૈયા દ્વારા નિર્મીત સ્વંયસંચાલીત 'વોટર ફ્લડગેટ'ની રચના પુણે નજીક આવેલા ખડકવાસલા ખાતે કરવામાં આવી હતી. જેનો પછીથી ઉપયોગ ગ્વાલીયર અને કૃષ્ણરાજસાગર બંધના નિર્માણમાં કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારબાદ તેઓએ એડન ( યેમન) શહેરમાં પાણી પુરવઠા અને ગટર વ્યવસ્થાનાં નિર્માણમાં તેમનું યોગદાન આપ્યુ હતું. આ ઉપરાંત હૈદરાબાદ શહેરની પૂર નિયંત્રણ યોજના અને વિશાખાપટ્ટનમ બંદરને ઘસારાથી થતું નુકશાન રોકવાની પ્રણાલીને બનાવવામાં ફાળો આપ્યો હતો. તેમનાં મૈસૂર રાજ્યના દિવાનપણા હેઠળ મૈસુર રાજ્યના ઔદ્યોગિકરણ માટે મૈસૂર સોપ ફેક્ટરી, પેરાસીટોઈડ લેબ, મૈસૂર આયર્ન અને સ્ટીલ વર્ક્સ, જયચંદ્રમહારાજેન્દ્ર પોલિટેકનીક, બેંગલોર કૃષિ વિદ્યાલય, વિશ્વેશ્વરૈયા ઇજનેરી મહાવિદ્યાલય અને સ્ટેટ બેંક ઓફ મૈસૂરની સ્થાપનામાં ભાગ ભજવ્યો હતો.

૧૯૦૮ની સાલમાં તેઓએ સરકારી નોકરીમાંથી નિવ્રુત્તી લીધી હતી. શરુઆતમાં તેઓ હૈદરાબાદ રાજ્યમાં અને પછીથી મૈસૂર રાજ્યમાં મુખ્ય ઇજનેર તરીકે જોડાયા હતાં. ૧૯૧૨ની સાલમાં તેઓ મૈસૂર રાજયના દિવાનપદે નિમાયા હતાં. તે સમયગાળા દરમ્યાન મૈસૂર રાજ્યમાં અનેક રેલ્વે લાઈન નાંખવામાં આવી હતી. ૧૯૧૯ની સાલમાં તેઓએ દિવાન તરીકે નિવૃત્ત થયા હતાં.

◆૧૯૧૫- તત્કાલીન બ્રિટીશ સરકાર દ્વારા 'નાઈટહુડ'નો ખિતાબ આપવામાં આવ્યો હતો.

◆૧૯૫૫- ભારત સરકાર દ્વારા 'ભારત રત્ન'નો ખિતાબ આપવામાં આવ્યો હતો.

◆લંડનની સિવિલ એન્જીન્યરીંગ ઇન્સ્ટીટુટ દ્વારા અને ઇન્ડીયન ઇન્સ્ટીટયુટ દ્વારા માનદ સભ્યથી નિમણૂંક થઈ હતી.

◆૮ જેટલા વિશ્વવિદ્યાલયો દ્વારા 'ડોક્ટર ઓફ્ સાયન્સ' અને 'ડોકટર ઓફ લિટરેચર'ની પદવીઓ મળી હતી.

◆તેમની યાદગીરીમાં કર્ણાટક રાજ્યની ટેકનોલોજી યુનિવર્સીટી, ઇજનેરી કોલેજ અને બેંગ્લોરનુ સંગ્રહાલય અને નાગપુરની ઇજનેરી કોલેજના નામો રાખવામાં આવ્યા છે.

◆દિલ્હી - પિંક લાઈન (વિશ્વેશ્વરૈયા સ્ટેશન- મોતી બાગ) અને બેંગલુરુની-પર્પલ લાઇન (વિશ્વેશ્વરૈયા સ્ટેશન- સેન્ટ્રલ કોલેજ મે ટ્રો રેલ્વે લાઇનના સ્ટેશનોના નામ તેમની યાદગીરીમાં રાખવામાં આવેલ છે.

◆ તા.૧૪ એપ્રિલ ૧૯૬૨ના રોજ તેમનું નિધન થયું હતું.

તહેવારો અને ઉજવણીઓ

મકર સંક્રાંતિ અથવા ઉતરાયણ

મકરસંક્રાંતિ એ ભારતનો કૃષક તહેવાર છે. ભારત અને એશિયાનાં અન્ય દેશોમાં પણ આ દિવસને પાકની લણણી સાથે જોડવામાં આવ્યો છે.

સૂર્ય એક રાશીમાંથી બીજી રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે તેને સંક્રાંતિ કહે છે. આ પ્રમાણે વર્ષમાં કુલ બાર સંક્રાંતિઓ થાય છે. પરંતુ સૂર્ય ધનુ રાશી માંથી મકર રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે છે. ત્યારે મકરસંક્રાંતિ શરૂ થાય છે જે ૧૪ જાન્યુઆરીની આસપાસ નો સમય હોય છે. ઇ.સ.૨૦૧૬નાં જાન્યુવારી મહિનામાં ખગોળીય દૃષ્ટીએ મકરસંક્રાંતિ ૧૪ જાન્યુવારીના બદલે ૧૫ જાન્યવારીના દિવસે હતી.

આ ના સમયે સૂર્ય પૃથ્‍વી આજુબાજુની પોતાની પરિભ્રમણ ની દિશામાં પણ પરિવર્તન કરી થોડોક ઉત્તર દિશા તરફ ખસે છે. આમ, સૂર્ય ઉત્તર તરફ ખસતો હોવાથી આ દિવસને ઉત્તરાયણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ઉત્તરાયણ નો પ્રારંભ ૨૧ થી ૨૨ ડીસેમ્બર થી થાય છે

મોટા ભાગ ના લોકો મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ એકજ દિવસે હોય તેમ માને છે. લગભગ ૧૮૦૦ વર્ષ પહેલા મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ એકજ સાથે થતી હતી, તેથી હાલ પણ લોકોમાં મકરસંક્રાંતિ અને ઉત્તરાયણ માટે ગેરસમજ હોય શકે છે.

મકર સંક્રાતિને શુભ મુહુર્ત માનવામાં આવે છે, આથી મકર સંક્રાતિને આ શુભ સમયની શરૂઆત રૂપે ઉજવવામાં આવે છે. અલગ અલગ સંસ્કૃતિઓમાં આ ઉજવણી અલગ અલગ રીતે કરવામાં આવે છે. ભારત સરકાર દ્વારા મકર સંક્રાતિને પણ રાષ્ટ્રીય તહેવારોમાં ગણવામાં આવ્યો છે.

ગુજરાતમાં આ દિવસે ઘઉં, બાજરી કે જુવારને છડીને તેનો ખીચડો બનાવવામાં આવે છે, બહેન-દિકરી તથા અન્ય લોકોને ખીચડો ખવડાવવાથી પુણ્ય મળે છે તેવી માન્યતા ગુજરાતીઓમાં પ્રવર્તે છે આ ઉપરાંત ઘઉંની ધુધરી કરીને ગાયોને ખવડાવવામાં આવે છે.

ભારતનાં અન્ય પ્રાંતોમાં આજનાં દિવસે માલિક પોતાનાં નોકરોને અન્ન,વસ્ત્ર અને ધન વગેરે સામગ્રી દાન-ભેટ સ્વરૂપે આપે છે.મકરસંક્રાંતિનાં પછીનાં દિવસે પશુ-પ્રાણીઓ,ખાસતો ગાયને પણ યાદ કરાય છે.નાની બાળાઓનાં હસ્તે પશુ,પક્ષી અને માછલીઓને ભોજન ખવડાવાય છે.આ દિવસે યાત્રા-પ્રવાસ કરવો અનુચિત મનાય છે,કારણકે આ દિવસ કુટુંબ-પરિવારનાં મિલન અને પરિવાર માટે સમર્પણનો છે.આ દિવસે ગુરુજનો પોતાનાં શિષ્યોને આશિષ આપે છે.

મકરસંક્રાંતિ એ દિવસ છે જ્યારે તમામ ઉંમરનાં લોકો હ્રદયમાં ખુશી અનુભવતા, સુંદર વસ્ત્ર પરિધાન કરી અને વહેલી સવારથી જ પોતાના ઘરની છત અને અગાશીઓ પર ચઢી હર્ષ અને ઉલ્લાસભેર પતંગ ઉડાડવાનો આનંદ માણે છે. આખો દિવસ "કાપ્યો છે!" "એ કાટ્ટા!" "લપેટ લપેટ" જેવી વિવિધ કિકિયારીઓ સાંભળવા મળે છે. આકાશ ઇન્દ્રધનુષની માફક રંગબેરંગી પતંગો વડે છવાઇ જાય છે. ગુજરાતીઓ આ દિવસે તલ સાંકળી (તલ અને ગોળ માંથી બનાવેલી વાનગી) અને 'ચિકી' (એક મિઠાઇ) ખુબ ખાય અને ખવડાવે છે.

માંધાતા પ્રાગટ્ય ઉત્સવ

હિમાલયની આજુ બાજુના ભાગ હિન્દુસ્તાનમાં અન્ય રાજાઓની સાથે સાથે ઈશ્વાકુના “કોલીય” વંશના રાજાઓ પણ રાજ કરતા હતા. કોળી સમાજની પૌરાણિક કથા મુજબ “સૂર્યવંશી ક્ષત્રિય કોળી સમાજ”ના વંશજોની વંશાવળી (પેઢીનામા)માં મહારાજા ઈવાકુને પ્રથમ વંશજ (પ્રથમ પેઢી) માનવામાં આવે છે. એટલે કે આજનો સમસ્ત કોળી સમાજ, મહારાજા ઈવાકુના “કોલીય વંશ”ના “સુર્યવંશી ક્ષત્રિયો” છે. 

સૂર્યવંશી ક્ષત્રિય કોળી સમાજના પ્રથમ વંશજ મહારાજા ઈવાકુને પરમપિતા બ્રહ્માજીએ ગીતા”નું જ્ઞાન આપ્યું હતું. જ્ઞાની, દાની અને પરાક્રમી એવા, સમસ્ત કોળી સમાજના વડવા મહારાજા ઈક્વાકુના સૂર્યવંશી ક્ષત્રિય વંશના કુળવાન લોકો એટલે કે કોલીય વંશની સત્તરમી પેઢીમાં યુવનાશ્વ નામના પ્રતાપી રાજાનો જન્મ થયો હતો. જેમણે સમગ્ર હિન્દુસ્તાન ખંડમાં સુવ્યવસ્થિત શાસન કર્યું હતું. યુવનાશ્વ રાજાએ મોહેંજો દડો-સંસ્કૃતિની શરૂઆત પણ કરી હતી. આ જ સમયે ઈક્વાકુના અન્ય સૂર્યવંશી ક્ષત્રિય”વંશના વારસદારો તથા ચંદ્રવંશના અન્ય વારસદારો લાલસમુદ્ર, કાળોસમુદ્ર અને કેસ્પિયન મહાસાગર જેવા બીજા ભાગમાં રાજ કરતા હતા. ત્યાંની કુદરતી આફતોથી પરેશાન થઈને, આ લોકો હિન્દુસ્તાનમાં સ્થળાંતર કરવા લાગ્યા હતા ઈશ્વાકુ વંશના અન્ય સૂર્યવંશી ક્ષત્રિય પોતાના કુટુંબ કબીલા સાથે હિન્દુસ્તાનમાં રહેવા આવ્યા હતા. હિન્દુસ્તાનના જે રાજાઓએ વિરોધ કર્યો તેઓને હરાવીને દક્ષિણ ભાગમાં ધકેલી દીધા હતા. હિન્દુસ્તાનમાં મૂળ રહેવાસી એવા કોલીય (કુળવાન) વંશના રાજા યુવનાશ્વ’ સાથે મિત્રતા કરી રાજ કરતા હતા.

કોલીય કુળવાન) વંશના “યુવનાશ્વ રાજા”ની સંક્ષિપ્ત પૌરાણિક કથા જોઈએ તો, અયોધ્યાના રાજા યુવનાશ્વને કોઈ સંતાન ન હતું. વંશજ (સંતાન) પ્રાપ્તિ માટે યુવનાશ્ચરાજાએ ઋષિ દ્વારા યજ્ઞ કરાવ્યો હતો. યજ્ઞની પ્રસાદી રૂપે મંત્રેલા પાણીથી ભરેલો ઘડો રાત્રીના સમયે રાજાના શયનખંડમાં મૂકાવ્યો હતો અને આ મંત્રેલ પાણી વહેલી સવારના પહોરમાં રાણી રૂપમતીને પીવડાવવા ઋષિએ જણાવ્યું હતું. રાત્રીના સમયે રાજાને તરસ લાગતા તે પાણી પીવા ઊભા થયા અને ઊઘમાં મંત્રેલા પડાનું પાણી પી ગયા, સમયાંતરે રાજાનું પેટ ચીરીને બાળકનો જન્મ કરાવ્યો આ દિવસ મકરસક્રાંતિ” એટલે કે “ઉત્તરાયણ’’નો હતો, દેવરાજ ઇન્દ્રને આ વાતની જાણ થતાં તેઓ બાળકને જોવા આવ્યા હતા. અને બાળકની ખાવાપીવાની બાબતે સવાલ કર્યો હતો.

જેનું નિરાકરણ લાવવા ઈન્દ્રરાજાએ પોતાની અનામિકા આંગળી બાળકના મોમાં મૂકીને કહ્યું મા દયા રસ્તી (માધવડાવે છે). આંગળી ચૂસીને અને ઈન્દ્રદેવની કામધેનુ ગાયનું દૂધ પીને ઉછેર કરાયેલા આ બાળકનું નામ માંધાતા રાખવામાં આવ્યું હતું. ઈન્દ્રએ માંધાતાને કંદયુદ્ધ કલાનું શિક્ષણ અને તૂટે નહીં તેવું અજગવ ધનુષ્ય આપ્યું હતું.

દેવરાજ ઈન્દ્ર દ્વારા મળેલ ઉચ્ચશિક્ષણના માધ્યમથી તથા પોતાની તાકાત અને પરાક્રમથી કોલીય રાજા માંધાતાએ અયોધ્યામાં રાજ કરી સમગ્ર પૃથ્વી પરના બધા રાજાઓને પરાજિત કર્યા હતા. જેથી તેમને મહાન કોલીય રાજા નું બિરુદ મળ્યું હતું. રાજા માંધાતાએ સમગ્ર હિન્દુસ્તાનમાં પથ્થરયુગની મોહેંજો-દડો-સંસ્કૃતિનો શિસ્તબદ્ધ વિકાસ અને વિસ્તાર કર્યો હતો.

મહાન કોલીય રાજા માંધાતાના ત્રેતાયુગના આ સમયમાં કોઈપણ પ્રકારનો સંવત, યુગાબ્દ, તિથિ કે તારીખ અમલમાં નહોતા. માત્ર સૂર્યની ગતિને ધ્યાનમાં લઈ સમય અને તહેવારો નક્કી થતા હતા. સૂર્યની ગતિ પ્રમાણે સૂર્યનો મકર રાશિમાં પ્રવેશ થયેલ દિવસ “મકરસક્રાંતિ ઉત્તરાયણકે ખીહર ના નામથી ઉજવવામાં આવે છે. ખરેખર તો આ દિવસ કોળી સમાજના મહાન પૂર્વજ રાજા માંધાતાનો પ્રાગટ્ય દિવસ છે.