આજની તા.11 નવેમ્બરનો જ્ઞાન પરબ અને ઈતિહાસ, જાણો આજના દિવસનો શું છે ઈતિહાસ

આમ તો દરેક દિવસ ખાસ હોય છે પણ ઘણી તારીખો કેલેન્ડરના પાના સાથે ઇતિહાસના પાને પણ અંકાય છે, જાણો આજના દિવસના ઇતિહાસમાં નોંધાયેલા મહત્ત્વના બનાવો ઘટનાઓ અને આજની તારીખે જન્મેલા મહાનુભાવો અને વીરલ વ્યક્તિત્ત્વની પુણ્યતિથિ. જાણો આજની તારીખ સાથે જોડાયેલી કેટલાક ખાસ વાતો. કેવી રીતે આજનો દિવસ ઇતિહાસના પાને અંકાયેલો છે.

એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડા વેસ્ટ ઈન્ડિઝમાં એક સાર્વભૌમ દેશ છે. તે કેરેબિયન સમુદ્ર અને એટલાન્ટિક મહાસાગરના સંગમ પર, ૧૭°N અક્ષાંશ પર, લેસર એન્ટિલેસના લીવર્ડ ટાપુઓના ભાગમાં આવેલું છે. દેશમાં બે મોટા ટાપુઓ, એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડાનો સમાવેશ થાય છે, જે લગભગ ૪૦ કિ.મી. અલગ અને ગ્રેટ બર્ડ, ગ્રીન, ગુયાના, લોંગ, મેઇડન, પ્રિકલી પિઅર, યોર્ક આઇલેન્ડ્સ અને રેડોન્ડા સહિત કેટલાક નાના ટાપુઓ. સ્થાયી વસ્તી આશરે ૯૭૧૨૦ છે, ૯૭% એન્ટિગુઆમાં રહે છે. સેન્ટ જ્હોન્સ, એન્ટિગુઆમાં, દેશની રાજધાની, મુખ્ય શહેર અને સૌથી મોટું બંદર છે. કોડરિંગ્ટન એ બાર્બુડાનું સૌથી મોટું શહેર છે

૧૪૯૩ માં, ક્રિસ્ટોફર કોલંબસે એન્ટિગુઆ ટાપુનું પુનર્નિર્માણ કર્યું, જેને તેણે ચર્ચ ઓફ સાન્ટા મારિયા લા એન્ટિગુઆ માટે નામ આપ્યું. ગ્રેટ બ્રિટને ૧૬૩૨માં એન્ટિગુઆ અને ૧૬૭૮માં બાર્બુડાનું વસાહતીકરણ કર્યું. ૧૮૭૧થી લીવર્ડ ટાપુઓની ફેડરલ કોલોનીનો એક ભાગ, એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડા ૧૯૫૮ માં વેસ્ટ ઈન્ડિઝ ફેડરેશનમાં જોડાયા. ૧૯૬૨માં ફેડરેશનના વિભાજન સાથે, તે પશ્ચિમમાંનું એક બન્યું. ૧૯૬૭માં ઈન્ડીઝ એસોસિયેટેડ સ્ટેટ્સ. આંતરિક સ્વ-શાસનના સમયગાળા પછી, તેને ૧૧ નવેમ્બર ૧૯૮૧ના રોજ યુનાઈટેડ કિંગડમ પાસેથી સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત થઈ. એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડા કોમનવેલ્થ અને કોમનવેલ્થ ક્ષેત્રના સભ્ય છે; તે બંધારણીય રાજાશાહી છે અને તેના રાજ્યના વડા તરીકે ચાર્લ્સ III છે.

૧૮૬૫ - સિંચુલા સંધિ પર હસ્તાક્ષર કરવામાં આવ્યા જેમાં ભૂટાને તિસ્તા નદીના પૂર્વના વિસ્તારો બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને સોંપ્યા.

દુઆર યુદ્ધ એ ૧૮૬૪-૬૫માં બ્રિટિશ ભારત અને ભૂટાન વચ્ચે લડાયેલું યુદ્ધ હતું. ૧૭૭૪ થી બંને રાજ્યો વચ્ચે આ એકમાત્ર લશ્કરી સંઘર્ષ છે

બ્રિટને નવેમ્બર ૧૮૬૪ માં યુદ્ધની ઘોષણા કરી. ભૂટાન પાસે કોઈ નિયમિત સૈન્ય નહોતું અને જે દળો અસ્તિત્વમાં હતા તે મેચલોક, ધનુષ્ય અને તીર, તલવારો, છરીઓ અને કેટપલ્ટથી સજ્જ ઝોંગ રક્ષકોની બનેલી હતી. આમાંના કેટલાક ઝોંગ રક્ષકો, ઢાલ લઈને અને ચેઈનમેલ બખ્તર પહેરીને, સુસજ્જ બ્રિટિશ દળો સામે જોડાયા.

૧૮૬૫માં દેઓથાંગ ખાતે તે સમયે દેવાંગિરી તરીકે ઓળખાતો કિલ્લો અંગ્રેજો દ્વારા તોડી પાડવામાં આવ્યો હતો. શરૂઆતમાં અંગ્રેજોને દેઓથાંગ ખાતે અપમાનજનક હારનો સામનો કરવો પડ્યો હતો અને જ્યારે તેઓએ દેવાંગિરી પર ફરીથી કબજો કર્યો ત્યારે તેઓએ ભૂટાની દળોને તેનો ઉપયોગ નકારવા માટે ત્યાં કિલ્લો તોડી પાડ્યો હતો.

દુઆર યુદ્ધ માત્ર પાંચ મહિના ચાલ્યું હતું અને, ભૂટાની દળો દ્વારા કેટલીક યુદ્ધક્ષેત્રની જીત છતાં, જેમાં બે હોવિત્ઝર બંદૂકોનો કબજો સામેલ હતો, પરિણામે ભૂટાનના ૨૦% પ્રદેશનું નુકસાન થયું હતું, અને અગાઉના કબજા હેઠળના પ્રદેશોને બળજબરીથી છૂટા કરવામાં આવ્યા હતા. ૧૧ નવેમ્બર ૧૮૬૫ના રોજ હસ્તાક્ષર કરાયેલ સિંચુલા સંધિની શરતો હેઠળ, ભૂટાને ૫૦,૦૦૦ રૂપિયાની વાર્ષિક સબસિડીના બદલામાં આસામ ડુઅર્સ અને બંગાળ ડુઅર્સ તેમજ દક્ષિણપૂર્વીય ભૂટાનમાં દેવાંગિરીનો ૮૩ કિમી વિસ્તારનો પ્રદેશ સોંપી દીધો. સિંચુલાની સંધિ ૧૯૧૦ સુધી રહી હતી, જ્યારે ભૂટાન અને બ્રિટિશ ભારતે પુનાખાની સંધિ પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા, જે ૧૯૪૭ સુધી અમલમાં હતા.

૧૮૬૯ - ઑસ્ટ્રેલિયામાં વિક્ટોરિયન એબોરિજિનલ પ્રોટેક્શન એક્ટ ઘડવામાં આવ્યો, જે સ્થાનિક લોકોના વેતન, તેમની રોજગારની શરતો, તેઓ જ્યાં રહી શકે અને તેમના બાળકો પર સરકારને નિયંત્રણ સુચવેલ છે.

એબોરિજિનલ પ્રોટેક્શન એક્ટ ૧૮૬૯ એ વિક્ટોરિયા, ઑસ્ટ્રેલિયાની વસાહતનો એક અધિનિયમ હતો જેણે આદિવાસીઓના હિતોની દેખરેખ રાખવા માટે નિયુક્ત સેન્ટ્રલ બોર્ડને બદલવા માટે વિક્ટોરિયન સેન્ટ્રલ બોર્ડ ફોર ધ પ્રોટેક્શન ઑફ એબોરિજિન્સની સ્થાપના કરી હતી. આ કાયદાએ એબોરિજિનલ ઑસ્ટ્રેલિયનોના જીવન પર વ્યાપક નિયમો ઘડનાર વિક્ટોરિયાને પ્રથમ વસાહત બનાવ્યું. આ અધિનિયમ અને ત્યારપછીના નિયમોએ બોર્ડને એબોરિજિનલ વિક્ટોરિયનોના જીવન પર વ્યાપક સત્તાઓ આપી હતી, જેમાં રહેઠાણ, રોજગાર, લગ્ન, સામાજિક જીવન, બાળકોની કસ્ટડી અને રોજિંદા જીવનના અન્ય પાસાઓનો સમાવેશ થાય છે.

૧૮૬૦ માં વિક્ટોરિયન સરકારે એબોરિજિન્સ માટે કેન્દ્રીય બોર્ડ અને બોર્ડ દ્વારા નિયુક્ત મેનેજરોના નિયંત્રણ હેઠળ છ એબોરિજિનલ અનામતની સ્થાપના કરી. ૧૮૬૯ સુધીમાં એક ક્વાર્ટર એબોરિજિનલ વિક્ટોરિયન અનામત પર રહેતા હતા. વિક્ટોરિયાએ એબોરિજિનલ પ્રોટેક્શન એક્ટ ૧૮૬૯ ઘડ્યો હતો જે એબોરિજિનલ વિક્ટોરિયનોને અનામત પર રહેવા માટે દબાણ કરવા માટે વધારાની સત્તા પ્રદાન કરે છે. ૧૮૭૧ માં બોર્ડે એબોરિજિનલ લોકો ક્યાં રહી શકે અને કામ કરી શકે, તેઓ શું કરી શકે, તેઓ કોને મળી શકે અથવા લગ્ન કરી શકે તેના પર વધુ નિયંત્રણો વિકસાવ્યા. જો કે,૧૮૭૭ સુધીમાં અડધા કરતાં ઓછા એબોરિજિનલ વિક્ટોરિયન અનામત પર રહેતા હતા.

૧૮૮૬માં, વિક્ટોરિયાની સંસદે પસાર કર્યો જે અર્ધ-જાતિ અધિનિયમ તરીકે જાણીતો બન્યો, જેમાં બોર્ડને આઠ થી ૩૪ વર્ષની વયના મિશ્ર વારસા ("અડધી જાતિ")ના એબોરિજિનલ વિક્ટોરિયનને અનામતમાંથી હાંકી કાઢવાની સત્તા આપી. બ્રૂમના જણાવ્યા મુજબ: "એક જ ચાલમાં, બોર્ડના ખર્ચમાં ઘટાડો થશે અને 'સંપૂર્ણ લોહી' વૃદ્ધ અને મૃત્યુ પામ્યા હોવાથી એબોરિજિનલ જાતિ અદૃશ્ય થઈ જશે, અને 'અડધી જાતિઓ' સફેદતામાં ભળી જશે.

નાનાભાઈ ભટ્ટ ત્યારે તેમનુ મૂળ નામ: નૃસિંહપ્રસાદ કાલિદાસ ભટ્ટ છે.

નાનાભાઈ ભટ્ટનો જન્મ ૧૧ નવેમ્બર ૧૮૮૨ના રોજ ભાલ વિસ્તારનાં પચ્છેગામમાં થયો હતો. તેઓ શ્રી દક્ષિણામૂર્તિ વિદ્યાર્થી ભવન, ગ્રામ-દક્ષીણામૂર્તિ (આંબલા) તથા લોકભારતી જેવી સંસ્થાઓના સ્થાપક, આત્મચરિત્રકાર, કથાલેખક અને શિક્ષણવિદ્ તરીકે જાણીતા છે. ગાંધીજીના કહેવાથી સને ૧૯૨૬ના અરસામાં સવા બે વર્ષ માટે ગુજરાત વિદ્યાપીઠના કુલનાયક તરીકે તેમણે સેવા આપી હતી.

રાષ્ટ્રની સેવામાં

૧૯૩૦ - વિરમગામ કેંપમાં મુખ્ય સત્યાગ્રહી તરીકે ચૂંટાયા.

૧૯૩૦ - સત્યાગ્રહને કારણે સાબરમતી કારાવાસમાં.

૧૯૪૨ - રાજકોટ કારાવાસમાં.

અનસૂયા સારાભાઈ ભારતમાં મહિલા મજૂર ચળવળના પ્રણેતા હતા. તેમણે ૧૯૨૦ માં અમદાવાદના કાપડ મજૂર સંગઠન ની સ્થાપના કરી હતી. આ સંગઠન ભારતનું સૌથી જૂનું કાપડ કામદાર સંઘ છે.

તેમનો જન્મ અમદાવાદમાં ૧૧ નવેમ્બર ૧૮૮૫ ના રોજ સારાભાઇ પરિવારમાં થયો હતો. જે ઉદ્યોગપતિ અને વ્યવસાયિક પરિવાર હતો. તેઓ નવ વર્ષના હતા ત્યારે તેમના માતાપિતા મૃત્યુ પામ્યા, તેથી તેમને, તેમના ભાઈ અંબાલાલ સારાભાઈ અને નાની બહેનને કાકાને ઘેર રહેવા મોકલી દેવામાં આવ્યા. તેમના ૧૩ વર્ષની ઉંમરે બાળ લગ્ન થયા, જે અસફળ રહ્યા. તેમના ભાઈની મદદથી તેઓ ૧૯૧૨ માં વૈદકીય અભ્યાસ માટે ઇંગ્લેન્ડ ગયા હતા, પરંતુ તે અભ્યાસ માટે પશુઓની ચીરફાડ કરવી પડતી હતી તેથી તેમાં જૈન માન્યતાઓનું ઉલ્લંઘન થતું હોવાથી તેઓ લંડન સ્કૂલ ઓફ ઇકોનોમિક્સમાં જોડાઈ ગયા. જ્યારે તેઓ ઇંગ્લેન્ડમાં હતા, ત્યારે તેઓ ફેબિયન સોસાયટીથી પ્રભાવિત હતા, અને તેમણે સફરગેટ ચળવળમાં ભાગ લીધો.

તેઓ ૧૯૧૩ માં ભારત પાછા ફર્યા  અને મહિલાઓ અને ગરીબોની સુધારણા માટે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે એક શાળા પણ શરૂ કરી. ૩૬ કલાકની પાળી પછી ઘરે પાછી ફરતી મહિલા મિલ કામદારોની દયનીય હાલત જોઈ તેમણે મજૂર આંદોલનમાં જોડાવાનું નક્કી કર્યું. તેમણે અમદાવાદની ૧૯૧૪ ની કાપડના કામદારોની હડતાલના વ્યવસ્થાપનમાં મદદ કરી. તેઓ ૧૯૧૮ માં એક મહિનાની વણકરોની હડતાલમાં પણ સામેલ થયા હતા, જેમાં વણકરો વેતનમાં ૨0 ટકાના વધારા સામે ૫૦ ટકા વધારો માંગતા હતા. પરિવારના મિત્ર મહાત્મા ગાંધી તે સમયે તેઓના માર્ગદર્શક હતા. ગાંધીજીએ કામદારો વતી ભૂખ હડતાલ શરૂ કરી હતી અને છેવટે કામદારોના વેતનમાં ૩૫ ટકાનો વધારો થયો હતો.

તેમને બધા ‘મોટી બહેન’ કહીને બોલાવતા  તેમણે સ્વ-રોજગાર મહિલા સંગઠન (એસ ઈ ડબલ્યુ એ - સેવા) ના સ્થાપક, ઈલા ભટ્ટને માર્ગદર્શન આપ્યું. ૧૯૭૨ માં તેમનું અવસાન થયું.

૧૧ નવેમ્બર ૨૦૧૭ ના રોજ, ગૂગલે ભારતમાંના વપરાશકર્તાઓ માટે તેમનો ૧૩૨ મો જન્મદિવસ ગુગલ ડૂડલ સાથે ઉજવ્યો હતો.

તેઓ ભારતીય વૈજ્ઞાનિક વિક્રમ સારાભાઈના કાકી હતા, જેમને ભારતીય અવકાશ કાર્યક્રમના પિતા માનવામાં આવે છે.

૧૮૮૮ – અબુલ કલામ આઝાદ, ભારતીય મુસ્લિમ વિદ્વાન અને ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના એક વરિષ્ઠ રાજકીય નેતા..

તેઓ એક અગ્રણી મુસ્લિમ નેતા હતા જેઓ હિન્દુ-મુસ્લિમ એકતા પર ભાર મુકતા અને કોમી ધોરણે ભારતના ભાગલાના પ્રખર વિરોધી હતા. ભારતની સ્વતંત્રતા બાદ તેઓ ભારત સરકારમાં પ્રથમ શિક્ષણ પ્રધાન બન્યા હતા. તેમણે સ્વતંત્રતા પહેલા કરેલી આગાહી માટે પણ તેઓ જાણીતા છે જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે ભવિષ્યમાં પાકિસ્તાનના ભાગલા પડશે અને ત્યાં લશ્કરી શાસન આવશે. તેમને ભારતનું સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન ભારત રત્ન (મરણોત્તર) ૧૯૯૨માં આપવામાં આવ્યું હતુ. તેમને સામાન્ય રીતે મૌલાના આઝાદ તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે. તેમણે તેમના ઉપનામ (તખ્લ્લુસ) તરીકે આઝાદ નામ અપનાવ્યું હતું. ભારતમાં શિક્ષણનો પાયો સ્થાપિત કરવા માટે નોંધપાત્ર યોગદાન આપવા બદલ સમગ્ર ભારતમાં રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિન તરીકે તેમનાં જન્મદિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.

તેર વર્ષની ઉંમરે તેમણે ઝુલૈખા બેગમ સાથે લગ્ન કર્યા. તેઓ સલાફી (દેવબંદી) વિચારધારાની નજીક હતા અને કુરાનની અન્ય અભિવ્યક્તિઓ પર લેખો પણ લખ્યા હતા. આઝાદે સમર્પિત સ્વ-અભ્યાસ સાથે અંગ્રેજી શીખ્યા અને ઘણી બધી પશ્ચિમી ફિલસૂફી વાંચી.

રાજકારણ તરફના તેમના ઝુકાવે તેમને પત્રકાર બનાવ્યા હતા. તેમણે 1912માં ઉર્દૂ મેગેઝિન અલ હિલાલ શરૂ કર્યું. તેમનો ઉદ્દેશ્ય મુસ્લિમ યુવાનોને ક્રાંતિકારી ચળવળો તરફ પ્રોત્સાહિત કરવાનો અને હિંદુ-મુસ્લિમ એકતા પર ભાર આપવાનો હતો. તેમણે બંગાળ, બિહાર અને બોમ્બેમાં ગુપ્ત રીતે ક્રાંતિકારી પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરીને કોંગ્રેસના નેતાઓનો વિશ્વાસ જીત્યો. તેમને ૧૯૨૦માં રાંચીમાં જેલની સજા ભોગવવી પડી હતી.

૨૦૦૦ – હરિવલ્લભ ભાયાણી, ગુજરાતી સંશોધક, સંપાદક, ભાષાશાસ્ત્રી, વિવેચક, અનુવાદક 

તેમનો જન્મ ગુજરાતના મહુવા નગરમાં થયો હતો.

૧૯૩૪માં મહુવાની એમ.એન. હાઈસ્કૂલમાંથી મેટ્રિક કર્યા બાદ તેમણે ૧૯૩૯માં સંસ્કૃત વિષય સાથે બી.એ. અને ૧૯૪૧માં સંસ્કૃત અને અર્ધમાગધી વિષયોમાં ભારતીય વિદ્યાભવન, મુંબઈથી એમ.એ.ની પદવી મેળવી. ૧૯૫૧માં મુનિ જિનવિજયજીના માર્ગદર્શન હેઠળ કવિ સ્વયંભૂદેવકૃત અપભ્રંશ ભાષાના રામાયણ વિષયક મહાકાવ્ય ‘પઉમચરિય’ પર મહાનિબંધ દ્વારા પીએચડીની પદવી પ્રાપ્ત કરી.

૧૧ નવેમ્બર ૨૦૦૦ના રોજ તેમનું અવસાન થયું હતું.

રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિવસ (ભારત)

રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિવસ એ સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ શિક્ષણ પ્રધાન મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદની જન્મજયંતિના સંદર્ભમાં આયોજીત વાર્ષિક ઉજવણી છે. દર વર્ષે ૧૧ નવેમ્બરના રોજ ભારતનો રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.