Ghanshyam Das Birla : 10 એપ્રિલ ભારતના ટોચના ઊદ્યોગપતિને નામ

Ghanshyam Das Birla (૧૦ એપ્રિલ ૧૮૯૪ - ૧૧ જૂન ૧૯૮૩) એક ભારતીય ઉદ્યોગપતિ અને મહાજનોમાં પ્રતિષ્ઠિત બિરલા પરિવારના સભ્ય હતા .

જી.ડી. બિરલાને કૌટુંબિક વ્યવસાય વારસામાં મળ્યો હતો અને તેઓ તેને અન્ય ક્ષેત્રોમાં વધુ વૈવિધ્યસભર બનાવવા માટે સ્થળાંતરિત થયા. આમાંથી, આજે ભારતમાં અસ્તિત્વમાં રહેલા ઓછામાં ઓછા ત્રણ સમકાલીન કૌટુંબિક વ્યવસાય જૂથો તેમના પૂર્વજોને શોધી શકે છે. આ વ્યવસાયોમાંથી, તેઓ પૈસા ઉધાર વ્યવસાયને ઉત્પાદનમાં ફેરવવા માંગતા હતા. તેથી તેઓ બંગાળ પ્રેસિડેન્સીમાં કલકત્તા ગયા , જે વિશ્વનો સૌથી મોટો શણ ઉત્પાદક પ્રદેશ હતો. ત્યાં, તેમણે "સ્વતંત્ર રીતે શણ દલાલ તરીકે" શરૂઆત કરી.  

1918 માં, તેમણે બિરલા જૂટ મિલ્સની સ્થાપના કરી, જે સ્થાપિત યુરોપિયન વેપારીઓ માટે ખૂબ જ ભયાનક હતી, જેમને બ્રિટિશ સરકારની પક્ષપાતી નીતિઓએ સ્થાનિક બંગાળી વેપારીઓ સિવાય અન્ય તરફેણ કરી હતી. બ્રિટિશ અને સ્કોટિશ વેપારીઓએ અનૈતિક અને એકાધિકારવાદી પદ્ધતિઓ દ્વારા તેમના વ્યવસાયને બંધ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો ત્યારે તેમને અનેક અવરોધોનો સામનો કરવો પડ્યો પરંતુ તેઓ ટકી રહેવામાં સફળ રહ્યા. જ્યારે પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધના પરિણામે સમગ્ર બ્રિટિશ સામ્રાજ્યમાં પુરવઠાની સમસ્યાઓ ઉભી થઈ, ત્યારે બિરલાનો વ્યવસાય આસમાને પહોંચ્યો.

૧૯૧૯માં ₹ ૫ મિલિયનના રોકાણ સાથે, બિરલા બ્રધર્સ લિમિટેડની સ્થાપના કરવામાં આવી. તે જ વર્ષે ગ્વાલિયરમાં એક મિલની સ્થાપના કરવામાં આવી .

૧૯૨૬ માં, તેઓ બ્રિટિશ ભારતની સેન્ટ્રલ લેજિસ્લેટિવ એસેમ્બલીમાં ચૂંટાયા . તેઓ ૧૯૩૨ માં દિલ્હીમાં મહાત્મા ગાંધી દ્વારા સ્થાપિત હરિજન સેવક સંઘના સ્થાપક પ્રમુખ બન્યા. 

૧૯૪૦ના દાયકામાં, તેમણે કારના ક્ષેત્રમાં સાહસ કર્યું અને હિન્દુસ્તાન મોટર્સની સ્થાપના કરી . સ્વતંત્રતા પછી, બિરલાએ અગાઉની યુરોપિયન કંપનીઓના હસ્તાંતરણ દ્વારા ચા અને કાપડમાં રોકાણ કર્યું. તેમણે સિમેન્ટ, રસાયણો, રેયોન અને સ્ટીલ ટ્યુબમાં પણ વિસ્તરણ અને વૈવિધ્યીકરણ કર્યું. ૧૯૪૨ના ભારત છોડો ચળવળ દરમિયાન ઘનશ્યામદાસ બિરલાએ ભારતીય મૂડી અને સંચાલન સાથે એક વાણિજ્યિક બેંકનું આયોજન કરવાનો વિચાર રજૂ કર્યો હતો, અને તે વિચારને આકાર આપવા માટે યુનાઇટેડ કોમર્શિયલ બેંક લિમિટેડનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. યુકો બેંક , જે અગાઉ યુનાઇટેડ કોમર્શિયલ બેંક હતી, ૧૯૪૩માં કોલકાતામાં સ્થપાયેલી, ભારતની સૌથી જૂની અને મુખ્ય વાણિજ્યિક બેંકોમાંની એક છે.

૧૯૫૭ માં, તેમને ભારત સરકાર દ્વારા ભારતના બીજા ક્રમના સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન, પદ્મ વિભૂષણથી નવાજવામાં આવ્યા હતા .

બિરલા શાકાહારી હતા . તેમનું ૧૧ જૂન ૧૯૮૩ના રોજ ૮૯ વર્ષની વયે લંડનમાં અવસાન થયું. લંડનના હૂપ લેનમાં ગોલ્ડર્સ ગ્રીન સ્મશાનગૃહમાં તેમનું સ્મારક છે . તેમાં એક મોટી પ્રતિમા છે જે બગીચાઓને નજર સામે રાખે છે અને તેના પર શિલાલેખ લખેલો છે.

૧૯૪૩નો બંગાળ દુકાળ એક વિનાશક ઘટના હતી જેના પરિણામે બ્રિટિશ ભારતના બંગાળ પ્રદેશ (હાલના બાંગ્લાદેશ અને પશ્ચિમ બંગાળ) માં અંદાજે ૨૦-૩૦ લાખ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. આ દુકાળ પાકની નોંધપાત્ર અછતને બદલે યુદ્ધ સમયની નીતિઓ, આર્થિક ગેરવહીવટ અને ખાદ્ય વિતરણ નિષ્ફળતાઓ સહિતના પરિબળોના જટિલ આંતરક્રિયાને કારણે થયો હતો.

આ કટોકટી દરમિયાન, જી.ડી. બિરલા જેવા અગ્રણી ઉદ્યોગપતિઓએ વિવાદાસ્પદ ભૂમિકા ભજવી હતી. જન્મ મુખર્જીના "હંગબિરલા અને બેન્થલ અને નલિની રંજન સરકાર જેવા અન્ય ઉદ્યોગપતિઓએ ગ્રામીણ બંગાળમાંથી મોટા પ્રમાણમાં ચોખા સક્રિય રીતે ખરીદ્યા. આનાથી કલકત્તામાં તેમના ઔદ્યોગિક હિતો માટે સ્થિર ખાદ્ય પુરવઠો સુનિશ્ચિત થયો, જ્યારે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં લાખો લોકો ભૂખમરાનો સામનો કરી રહ્યા હતા. આ પગલાંથી ખાદ્ય ભાવમાં વધારો થયો અને ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં ખાદ્ય અછત વધી.

ઉદ્યોગપતિઓના વસાહતી સરકાર સાથેના ગાઢ સંબંધો

સરકાર ખાદ્ય વિભાગ સંભાળતા હતા અને બેન્થલ યુદ્ધ પરિવહનને નિયંત્રિત કરતા હતા, જેના કારણે તેઓ ગ્રામીણ વસ્તીના ભોગે ઔદ્યોગિક કલકત્તાને ખોરાક આપવાનું પ્રાથમિકતા આપી શક્યા. બિરલાએ આ કટોકટી દરમિયાન થયેલા નફાનો ઉપયોગ સ્વતંત્રતા પછી ભારતમાં બ્રિટિશ ઔદ્યોગિક હિતો ખરીદવા માટે કર્યો હોવાના અહેવાલ છે, જેનાથી વસાહતી યુગ પછીના યુગમાં તેમનો આર્થિક પ્રભાવ વધુ મજબૂત બન્યો. ઉદ્યોગપતિઓનાં પગલાં અને "ગરીબ લાખો લોકોના ખાનગીકરણ" માટે ઉપવાસ કરવાના ગાંધીના જાહેર વલણ વચ્ચેનો આ સ્પષ્ટ વિરોધાભાસ બંગાળના ઇતિહાસમાં આ દુ:ખદ સમયગાળા દરમિયાન જટિલ અને ઘણીવાર વિરોધાભાસી હિતોને પ્રકાશિત કરે છે.

આ પણ વાંચો: Former ISRO Officer : મહારાષ્ટ્રના શિરડીમાં એક ચોંકાવનારો કિસ્સો સામે આવ્યો

જીડી બિરલાએ તેમની પહેલી પત્નીના મૃત્યુ પછી ફરીથી લગ્ન કર્યા હતા. તેમને ત્રણ પુત્રો હતા, લક્ષ્મી નિવાસ (તેમની પહેલી પત્ની દુર્ગા દેવીના પુત્ર), કૃષ્ણ કુમાર અને બસંત કુમાર , (બંને તેમની બીજી પત્ની મહાદેવી બિરલાના પુત્રો). કુમાર મંગલમ બિરલા તેમના પ્રપૌત્ર છે. લક્ષ્મી નિવાસને તેમના મોટા ભાઈ જુગલ કિશોરે તકનીકી રીતે દત્તક લીધા હતા.

તેમના લખાણો મુખ્યત્વે સંસ્મરણો, પત્રો, નિબંધો અને વ્યાખ્યાનોનો સંગ્રહ છે.

• રૂપયે કી વાર્તા (રૂપાય કી કહાની અથવા રૂપિયાની વાર્તા), 1948
• બાપૂ (બાપુ), ૧૯૪૧
• જમનાલાલ બજાજ ( જમનાલાલ બજાજ )
• ધ્રુવોપાખ્યાન, 1960
• સ્વરૂપ અને સ્વરૂપ : ચાર વિચાર-પ્રેરક નિબંધ, 1960
• સમૃદ્ધિના માર્ગો, ૧૯૫૦ 
• મહાત્માના પડછાયામાં: એક વ્યક્તિગત સંસ્મરણ (કલકત્તા, ૧૯૫૩)