Global Fatty Liver Day 2025 : ફેટી લીવર શરીરના મેટાબોલીઝમને ખલ્લાસ કરતો શત્રુ

Global Fatty Liver Day 2025 : દર વરસે  જૂન મહિનાના બીજા ગુરુવારે, ગ્લોબલ ફેટી લિવર ડે (અગાઉ આંતરરાષ્ટ્રીય NASH દિવસ) આપણા સમયના સૌથી વ્યાપક છતાં ઓછા સંબોધિત આરોગ્ય જોખમોમાંથી એક પર પ્રકાશ પાડે છે: ફેટી લિવર રોગ, જેને ક્લિનિકલ ભાષામાં વધુને વધુ સ્ટીટોટિક લિવર ડિસીઝ Steatotic liver disease(SLD) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

દુનિયા આધુનિકતા તરફ ઝડપથી દોડી રહી છે, પરંતુ આ શોધમાં, માણસ પોતાની ખાવાની આદતોને અવગણી રહ્યો છે. જેના પરિણામો તેને ગંભીર રોગોના રૂપમાં ભોગવવા પડે છે. આ અનિયંત્રિત ખાવાનું પરિણામ ફેટી લીવર છે. તેના કારણે ઘણી બીમારીઓ ઝડપથી ફેલાઈ રહી છે. 

તબીબી  વિજ્ઞાન Fatty liver અંગે શું કહે છે?

આજકાલ, ફેટી લીવર વિશે દરેક જગ્યાએ વાત થઈ રહી છે. તે અચાનક આટલો મોટો મુદ્દો કેમ બની ગયો છે?

ફેટી લીવર-Fatty liver હવે એક પ્રકારની મહામારી-Epidemic બની ગયું છે.

પહેલા આપણે તેને ફક્ત દારૂડિયાઓમાં જ જોતા હતા, પરંતુ હવે નોન-આલ્કોહોલિક ફેટી લીવર ડિસીઝ-Non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD), જેને MASLD તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે ઝડપથી વધી રહ્યું છે. ખાસ કરીને યુવાનો, જે બહારથી સ્વસ્થ દેખાય છે, તેઓ પણ તેનાથી પ્રભાવિત થઈ રહ્યા છે. ફાસ્ટ ફૂડ, બેઠાડુ કામ, સ્થૂળતા, તણાવ અને ઊંઘનો અભાવ આ બધું આપણા લીવરને બીમાર બનાવી રહ્યું છે.

સૌથી ભયાનક બાબત એ છે કે લીવર શાંતિથી ખરાબ થઈ જાય છે. જ્યારે કોઈ પણ લક્ષણો દેખાય છે, ત્યારે ઘણું નુકસાન થઈ ચૂક્યું હોય છે.

“Fatty liver disease is not just about the liver—it’s about the entire metabolic ecosystem,

ફેટી લીવર શું છે? અને સામાન્ય માણસે તેની ચિંતા શા માટે કરવી જોઈએ?

સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો, ફેટી લીવર એટલે લીવરમાં વધારાની ચરબીનો સંચય. સામાન્ય લીવરમાં બિલકુલ ચરબી હોતી નથી અથવા ખૂબ ઓછી હોય છે. પરંતુ જ્યારે આ ચરબી 5% થી વધુ થઈ જાય છે, ત્યારે સમસ્યા શરૂ થાય છે. આ રાતોરાત થતી નથી, તે વર્ષોથી આપણી ખરાબ ટેવોનું પરિણામ છે. સારી વાત એ છે કે જો તેને વહેલા શોધી કાઢવામાં આવે અને યોગ્ય પગલાં લેવામાં આવે, તો તે સંપૂર્ણપણે મટાડી શકાય છે.

આ રોગ કોને થઈ શકે છે? કોને સૌથી વધુ જોખમ છે?

જે લોકોને સ્થૂળતા, ટાઇપ 2 ડાયાબિટીસ, ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ અથવા મેટાબોલિક સિન્ડ્રોમ છે તેમને વધુ જોખમ છે. અને હા, PCOS ધરાવતી સ્ત્રીઓને પણ જોખમ છે. પરંતુ હવે આપણે તે એવા લોકોમાં જોઈ રહ્યા છીએ જેઓ સ્થૂળ નથી. વધુ પડતી ખાંડ, પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને ઓછી શારીરિક પ્રવૃત્તિ આ બધા માટે જવાબદાર છે. આશ્ચર્યજનક રીતે, હવે બાળકો અને કિશોરો, ખાસ કરીને શહેરોમાં, તેનાથી પ્રભાવિત થઈ રહ્યા છે. એટલે કે, તે હવે ઉંમર કે લિંગ જોતું નથી.

આ રોગ શાંતિથી આવે- કોઈને કેવી રીતે ખબર પડે 

મોટાભાગના લોકોને કોઈ લક્ષણો હોતા નથી. કોઈ દુખાવો નથી, કોઈ અગવડતા નથી. ઘણીવાર તે અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અથવા રક્ત પરીક્ષણ દ્વારા શોધી કાઢવામાં આવે છે જે લિવર એન્ઝાઇમ્સ-Liver enzymesમાં વધારો દર્શાવે છે. તેથી જ નિયમિત આરોગ્ય તપાસ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને જો તમે ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતા જૂથમાં હોવ. જો ફાઇબ્રોસિસ શરૂ થાય છે, તો થાક, નબળાઇ અથવા હળવી પેટમાં અસ્વસ્થતા થઈ શકે છે. પરંતુ ત્યાં સુધીમાં રોગ ખૂબ આગળ વધી ગયો હોય છે.

ખાદ્ય અને પીણા અને લિવર જોડાણ 

યકૃત-Liver આપણા શરીરનું પાવરહાઉસ છે. આપણે જે કંઈ ખાઈએ છીએ અને પીએ છીએ તે બધું લિવરમાંથી પસાર થાય છે. આજકાલ આપણે ઉચ્ચ કેલરી, ઓછા પોષણવાળા, પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને મીઠા પીણાંનું સેવન કરીએ છીએ. આ લિવર પર બોજ નાખે છે, અને તે ચરબીનો સંગ્રહ કરવાનું શરૂ કરે છે. આ બળતરા અને ઇન્સ્યુલિન પ્રતિકાર તરફ દોરી જાય છે, જે લિવરને નુકસાન પહોંચાડે છે. પરંતુ સારી વાત એ છે કે જેમ ખોરાક લિવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે, તેવી જ રીતે યોગ્ય ખોરાક પણ તેને મટાડી પણ શકે છે.

લિવર માટે શું ખાવું જોઈએ?

હંમેશા ભૂમધ્ય-Mediterranean આહાર લેવો. તેમાં ઘણી બધી શાકભાજી, ફળો (ખાસ કરીને બેરી અને સાઇટ્રસ ફળો), આખા અનાજ, માછલી, ચિકન, ટોફુ, કઠોળ અને ઓલિવ તેલ, બદામ અને એવોકાડો જેવા સ્વસ્થ ચરબીનો સમાવેશ થાય છે. અને હા, કોફી! થોડી કાળી કોફી લીવર માટે સારી છે કારણ કે તેમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ હોય છે. લીલી ચા પણ ફાયદાકારક છે. ઘરે બનાવેલા ખોરાક, હળદર અને લસણ જેવા મસાલા અને ઓલિવ અથવા સરસવના તેલનો ઉપયોગ કરો. રિફાઇન્ડ લોટ, તળેલા અને વધુ મીઠાવાળા ખોરાક ટાળો.

ઘણા અભ્યાસો દર્શાવે છે કે દિવસમાં 2-3 કપ બ્લેક કોફી લીવર ફાઇબ્રોસિસ અને કેન્સરનું જોખમ ઘટાડી શકે છે. પરંતુ આનો અર્થ એ નથી કે તમે આખો દિવસ કોફી પીઓ અને જંક ફૂડ ખાઓ. આ બધું સંતુલિત આહારનો ભાગ હોવું જોઈએ.

દારૂ તો મોટો લીવરનો મોટો શત્રુ  

કંઈપણ પ્રોસેસ્ડ, મીઠી, ખારી, અથવા ડીપ ફ્રાઇડ. જેમ કે: ઠંડા પીણાં, ઉર્જા પીણાં, શુદ્ધ લોટ, પેસ્ટ્રી, સફેદ બ્રેડ, ફાસ્ટ ફૂડ, તળેલું ખોરાક, વધુ મીઠાવાળા પેકેજ્ડ નાસ્તા, ઉચ્ચ ફ્રુક્ટોઝ કોર્ન સીરપ અને હા, વધુ પડતો આલ્કોહોલ લીવર માટે ઝેર છે. જો તમને પહેલાથી જ ફેટી લીવર છે, તો થોડો દારૂ પણ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. જો તમે સ્વસ્થ છો, તો અઠવાડિયામાં 1-2 વાર થોડો દારૂ પીવો ઠીક છે. પરંતુ જો તમને પહેલાથી જ લીવરની સમસ્યા હોય અથવા તમે લીવરને અસર કરતી દવાઓ લઈ રહ્યા છો, તો દારૂ સંપૂર્ણપણે ટાળો.

ખોરાક સિવાય, તમે તમારા લીવરને સ્વસ્થ રાખવા માટે બીજું શું કરી શકો છો?

• નિયમિત કસરત દરરોજ 30 મિનિટ ઝડપી ચાલવું પણ પૂરતું છે.
• સ્વસ્થ વજન માત્ર 5-10% વજન ઘટાડવું યકૃતમાં મોટો ફેરફાર લાવી શકે છે.
• પુષ્કળ પાણી પીવો, તે ડિટોક્સ અને ચયાપચયમાં મદદ કરે છે.

ઉપરાંત, બિનજરૂરી પીડા ગોળીઓ અથવા પૂરવણીઓ ટાળો. કોઈપણ હર્બલ સારવાર લેતા પહેલા ડૉક્ટરને પૂછો.

સ્વસ્થ યકૃત માટે થોડી કસરત નિયમિત 

વ્યાયામ ઇન્સ્યુલિન સંવેદનશીલતા વધારે છે અને યકૃતની ચરબી ઘટાડે છે. અભ્યાસો કહે છે કે વજન ઘટાડ્યા વિના પણ, ચાલવું, સાયકલિંગ, યોગ અથવા વજન તાલીમ જેવી નિયમિત કસરત યકૃતની ચરબી ઘટાડી શકે છે. એરોબિક અને શક્તિ તાલીમનું મિશ્રણ શ્રેષ્ઠ છે. જો સમય ઓછો હોય, તો અઠવાડિયામાં ત્રણ વખત 20 મિનિટ HIIT પણ અજાયબીઓ કરી શકે છે. 

કેટલાક અભ્યાસોએ દૂધ , હળદર અને ઓમેગા-3 ના ફાયદા દર્શાવ્યા છે.  

શું ફેટી લીવર મટી શકે ?

જો વહેલા નિદાન થઈ જાય અને યોગ્ય સારવાર થાય તો ફેટી લીવર સંપૂર્ણપણે નોર્મલ થઈ જાય છે.  આહાર, વજન, કસરત અને આલ્કોહોલને નિયંત્રિત કરો છો તો જ લીવર સ્વસ્થ થઈ જાય બાકી જો,લીવર પ્રત્યે બેદરકાર રહો અને યોગ્ય આહાર ન લો,દારૂનું સેવન કરો તો લીવર  સિરોસિસ Liver cirrhosis થઈ જાય અને તે જીવલેણ હોય છે.

મોટાભાગના લોકો વિચારે છે કે  "મને કંઈ થયું નથી, મારે મારા લીવર વિશે શા માટે ચિંતા કરવી જોઈએ?" 

ભાઈ,શરીર નાશવંત છે, પરંતુ અવિનાશી નથી. જો તમે વધતા જતા વજન અથવા આલ્કોહોલ સેવન સાથે જોખમ ન લો, એમ કરી તમે તમારા લીવર સાથે જોખમ લઈ શકો છો.

Global Fatty Liver Day 2025.. વિચારો જનજાગૃતિ માટે  WHO Global Fatty Liver Day ઉજવતું હોય તો વિચારો કે લિવરની આ બિમારરીને અવગણાય તો નહીં જ. લક્ષણોની રાહ ન જુઓ. લીવર ખૂબ જ સ્થિતિસ્થાપક છે, પણ અવિનાશી નથી. તમારા લીવરની સંભાળ રાખો. ડિટોક્સ ડાયેટની જરૂર નથી, મોંઘી ગોળીઓની જરૂર નથી. ફક્ત સ્વસ્થ ખોરાક લો , દરરોજ થોડી પ્રવૃત્તિ કરો અને નિયમિત ચેકઅપ કરાવો. તમારું લીવર ગુપ્ત રીતે તમારો આભાર માનશે.

આ પણ વાંચો :અમદાવાદમાં Air India નું પ્લેન ક્રેશ, ફાયર વિભાગની ટીમ ઘટનાસ્થળે જવા રવાના