Vipul Pandya 
ત્રણ વર્ષ પહેલા 5 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજ, જ્યારે કેન્દ્રની એનડીએ સરકારે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 નાબૂદ કરી. તે સમયે તેને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વહેંચવામાં આવ્યું હતું અને વચન આપ્યું હતું કે જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં એક નવો વિકાસ શરૂ થશે અને તે જ સમયે રાજ્યમાંથી હિંસાનો અંત આવશે. ભારતીય જનતા પાર્ટી BJP તેને નવું કાશ્મીર કહે છે, જ્યાં બધુ જ દેશના બાકીના ભાગોની સમાન હશે. હવે સવાલ એ છે કે આ વચનને ત્રણ વર્ષ વીતી ગયા અને આ ત્રણ વર્ષમાં જમ્મુ-કાશ્મીરમાં શું બદલાવ આવ્યો?
રાજકીય પરિદ્રશ્ય:
ત્રણ વર્ષ પછી, J&Kમાં કોઈ ચૂંટાયેલી સરકાર નથી કારણ કે ભારત સરકાર J&Kમાં લોકશાહી અને રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે “યોગ્ય સમય” વિશે હજુ પણ અનિશ્ચિત છે. જ્યારે સીમાંકન આયોગે જમ્મુને છ બેઠકો અને કાશ્મીરને માત્ર એક બેઠક આપવાની કવાયત પૂર્ણ કરી છે – 90 વિધાનસભા મતવિસ્તારોમાંથી 43 હવે જમ્મુ અને 47 કાશ્મીર ક્ષેત્રનો ભાગ હશે.
આ ફોર્મેટમાં નવું શું છે તે એ છે કે નવ બેઠકો અનુસૂચિત જનજાતિ ST માટે અનામત રાખવામાં આવી છે, જેમાંથી છ જમ્મુ ક્ષેત્રમાં અને ત્રણ કાશ્મીર ખીણમાં છે. જ્યારે બે બેઠકો કાશ્મીરી પંડિતો માટે અને ચાર પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર PoK શરણાર્થીઓ માટે અલગ રાખવામાં આવી છે, જે અગાઉ ત્યાં ન હતી.
સીમાંકન આયોગે હવે તેનો અહેવાલ સુપરત કર્યો છે, જેમાં રાજકીય પક્ષોએ આક્ષેપ કર્યો છે કે ચૂંટણીઓ અને રાજ્યની પુનઃસ્થાપના અંગે કોઈ વાત થઈ નથી અને સરકારનું ધ્યાન એક પક્ષના રાજકીય એજન્ડાને અનુસરવા પર છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં પંચાયતી રાજના તમામ એકમો કાર્યરત હોવા છતાં પાંચ સરપંચો સુરક્ષાના અભાવે પોતપોતાના વિસ્તારમાં જઈ શકતા નથી.
આતંકવાદ અને હિંસાને
ડામવા માટે, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં થયેલી હત્યાઓએ આતંકવાદનો ઝડપી અંત લાવવાનું વચન આપ્યું હતું, જે સતત ચાલુ છે. સરકારી આંકડાઓ અનુસાર, જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં કલમ 370 નાબૂદ થયા બાદ 459 આતંકવાદીઓ, 128 સુરક્ષા કર્મચારીઓ અને 118 નાગરિકો માર્યા ગયા છે. આમાં 21 બિન-મુસ્લિમો નો સમાવેશ થાય છે, જે 2021 માં ટોચ પર પહોંચી હતી.
વર્ષ 2021માં કુલ 229 આતંકવાદી હુમલા થયા હતા, જેમાં વર્ષ 2020માં 244, વર્ષ 2019માં 255 અને વર્ષ 2018માં 417 હુમલાનો સમાવેશ થાય છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં થયેલા આ હુમલાઓમાં 2021માં 42 સુરક્ષા દળના જવાનો, 2020માં 62, 2019માં 80 અને 2018માં 91 જવાનો શહીદ થયા હતા. એ જ રીતે, 2021માં 41, 2020માં 37 અને 2019 અને 2018માં 39 નાગરિકો માર્યા ગયા હતા. આ સમય દરમિયાન, 300 થી વધુ યુવાનો વિવિધ આતંકવાદી સંગઠનોમાં બેરોકટોક જોડાયા છે. કેન્દ્ર સરકારે કહ્યું હતું કે 370 હટાવવા પાછળ આતંકવાદનો અંત અને કાશ્મીરી સ્થળાંતર કરનારાઓને કાશ્મીરમાં પાછા વસાવવાનો મુખ્ય મુદ્દો હતો, પરંતુ છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં એક પણ કાશ્મીરી પંડિતને પરત કરવામાં આવ્યો નથી.
નોકરીઓ અને બેરોજગારી
ભાજપની આગેવાની હેઠળની સરકારે સરકાર હટાવ્યા બાદ સરકારી ક્ષેત્રમાં 50 હજાર નોકરીઓનું વચન આપ્યું હતું, પરંતુ અત્યાર સુધીમાં માત્ર 4,000 નોકરીઓ જ આપવામાં આવી છે. તેમાંથી 2,105 સ્થળાંતર કરનારાઓ કાશ્મીરી પંડિતોને પ્રધાનમંત્રી વિકાસ પેકેજ હેઠળ પ્રદાન કરવામાં આવ્યા હતા. યુવકો કાશ્મીર ખીણમાં નોકરી કરવા પરત ફર્યા હતા. એક પ્રશ્નના લેખિત જવાબમાં, સરકારે જણાવ્યું હતું કે 2020-2021માં કુલ 841 નિમણૂંકો કરવામાં આવી હતી, ત્યારબાદ 2021-2022માં 1,264 નિમણૂંકો કરવામાં આવી હતી.
કેન્દ્રીય ગૃહ રાજ્ય મંત્રી નિત્યાનંદ રાયે 20 જુલાઈના રોજ રાજ્યસભામાં જણાવ્યું હતું કે કલમ 370 નાબૂદ થયા બાદથી જમ્મુ અને કાશ્મીર સરકારના વિવિધ વિભાગોમાં 5,502 થી વધુ કાશ્મીરી પંડિતોને સરકારી નોકરીઓ આપવામાં આવી છે. પરંતુ આ માટે કોઈ ડેટા આપવામાં આવ્યો નથી. ભ્રષ્ટાચારના કારણે સરકારને J&K બેંક, J&K પોલીસ, ફાઇનાન્સ, R&B, PWD અને જલ શક્તિ વિભાગોમાં પરીક્ષાઓ અને પસંદગીની યાદીઓ રદ કરવાની ફરજ પડી છે, જેના માટે 13,000 જાહેરાત કરાયેલી જગ્યાઓ માટે ત્રણ લાખથી વધુ ઉમેદવારોએ અરજી કરી છે, પરંતુ ભરતી પ્રક્રિયામાં કોઈ ઘટાડો થયો નથી. હજુ સુધી પૂર્ણ થયું નથી.
આજે 18-35 વર્ષની વયજૂથમાં 25 ટકા સાથે સૌથી ખરાબ બેરોજગારીવાળા રાજ્યોની યાદીમાં જમ્મુ અને કાશ્મીર ચોથા સ્થાને છે અને 370ને દૂર કરવા માટે દેશભરના યુવાનોને કાશ્મીરમાં રોજગાર મળવો જોઈએ, વચન દેશ માટે પણ કરવામાં આવી હતી.
કેન્દ્રના તમામ કાયદા, જેમાં 175 એવા કાયદાઓ છે જે અગાઉ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં સીધા લાગુ નહોતા તે સંપૂર્ણ રીતે લાગુ છે, પરંતુ તેમ છતાં, જમીન પરના લોકો માટે જીવન સરળ બન્યું નથી. સ્થાનિક સરકાર અને વહીવટી અધિકારીઓની બહારની ધારણાને કારણે સરકાર અને સામાન્ય લોકો વચ્ચેનું અંતર પણ વધી રહ્યું છે! જેના પર સત્વરે પગલાં ભરવાના પ્રયાસો કરવામાં નહીં આવે તો મોટી ઘટનાનું કારણ પણ બની શકે છે
