Kanu Jani 
Smita Patil-પ્રતિભા અને શાલીનતાના પ્રતિક સ્મિતા પાટીલે ફિલ્મ પ્રેમીઓના હૃદયમાં કાયમી સ્થાન બનાવી લીધું છે. જો કે તેણીએ નાની ઉંમરે આ દુનિયા છોડી દીધી હતી, પરંતુ ભારતીય સિનેમામાં તેમનું યોગદાન અમૂલ્ય છે.
સ્મિતા પાટિલે એક વાર જાહેરમાં કહેલું : “હું લગભગ પાંચ વર્ષ સુધી નાના સિનેમા માટે પ્રતિબદ્ધ રહ્યો… મેં તમામ કોમર્શિયલ ઑફર્સનો ઇનકાર કરી દીધો. 1977-78ની આસપાસ, નાના સિનેમા ચળવળએ જોર પકડ્યું અને તેમને નામની જરૂર પડી. મને બે પ્રોજેક્ટમાંથી બિનસત્તાવાર રીતે પડતો મૂકવામાં આવ્યો. આ એક હતું. ખૂબ જ સૂક્ષ્મ બાબત છે, પરંતુ મેં મારી જાતને કહ્યું કે હું અહીં છું અને મેં નાના સિનેમા પ્રત્યેની મારી પ્રતિબદ્ધતાને કારણે પૈસા કમાવવાની તસ્દી લીધી નથી અને તેના બદલામાં મને શું મળ્યું છે તેઓને નામ જોઈએ છે હું મારા માટે એક નામ બનાવીશ તેથી મેં જે કંઈ પણ આવ્યું તે લીધું.”
પ્રારંભિક જીવન અને પૃષ્ઠભૂમિ
સ્મિતા પાટીલ, 17 ઓક્ટોબર 1955ના રોજ જન્મેલી, એક પ્રતિષ્ઠિત ભારતીય અભિનેત્રી હતી જે મુખ્ય પ્રવાહ અને સમાંતર સિનેમામાં તેના ઉત્કૃષ્ટ અભિનય માટે જાણીતી હતી. Smita Patilના પિતા, શિવાજીરાવ ગિરધર પાટીલ, એક જાણીતા રાજકારણી હતા, અને તેમની માતા, વિદ્યાતાઈ પાટીલ, મહારાષ્ટ્રના ખાનદેશ પ્રદેશના શિરપુર ગામમાં સામાજિક કાર્યકર તરીકે કામ કરતી હતી.
સિનેમામાં સ્મિતા પાટીલની સફર નોંધપાત્ર હતી.તેમણે 1970 ના દાયકાના અંતમાં અભિનય કરવાનું શરૂ કર્યું અને તેમના અસાધારણ અભિનય માટે ઝડપથી ઓળખ મેળવી. 1970માં, Smita Patilએ મુંબઈ દૂરદર્શન માટે ન્યૂઝરીડર તરીકે ટેલિવિઝનમાં પ્રવેશ કર્યો.
તેમના આકર્ષક અભિનય અને પ્રભાવશાળી ભૂમિકાઓથી પોતાના માટે એક વિશિષ્ટ સ્થાન બનાવ્યું. ફિલ્મ અભિનેત્રીઓની ત્વચા ગોરી હોવી જોઈએ એવી ધારણાને તેમણે ખોટી ઠેરવી હતી. શ્યામ વર્ણ અને પ્રભાવશાળી અભિનય ક્ષમતાથી લાખો લોકોના હૃદય પર સ્મિતાએ રાજ કર્યું.
ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં પદાર્પણ અને ઓળખ
સમગ્ર કારકિર્દી દરમિયાન, સ્મિતા હિન્દી અને મરાઠી ફિલ્મ ઉદ્યોગ બંનેમાં અગ્રણી સ્ટાર હતી. તેમણે વિવેચકો દ્વારા ઘણી વખાણાયેલી ફિલ્મો આપી છે. સૌપ્રથમ મરાઠી ફિલ્મ “સામના” માં કમલી તરીકે સ્ક્રીન પર અને પછી બોલિવૂડ ફિલ્મ “મેરે સાથ ચલ” માં ગીતા તરીકે દેખાઈ. “મંથન”, “ભૂમિકા”, “આક્રોશ”, “જૈત રે જૈત” અને બીજી ઘણી ફિલ્મોએ તેમને પ્રશંસનીય ઓળખ અપાવી.
Smita Patilએ ફિલ્મ “ભૂમિકા” માં નિભાવેલ વ્યક્તિત્વ માટે શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર મળ્યો હતો. તેઓ મરાઠી ફિલ્મો “જૈત રે જૈત” અને “ઉમ્બરથા”માં તેમના કામ માટે પણ ઓળખાયા હતા, જેના માટે તેમને ફિલ્મફેર એવોર્ડ મળ્યો હતો. ભારત સરકારે તેમને દેશના સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન પદ્મશ્રીથી સન્માનિત કર્યા.
તાજેતરના સમયમાં, સ્મિતા પાટીલના વારસાની ફિલ્મ ઉદ્યોગ અને તેના ચાહકો દ્વારા પુનરાવર્તિત અને ઉજવણી કરવામાં આવી છે. તેમની અનન્ય અભિનય કૌશલ્યને શ્રદ્ધાંજલિ આપવા માટે વિવિધ કાર્યક્રમો, ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ અને પૂર્વદર્શનનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે.
સ્મિતા પાટીલના વારસામાં નવીનતમ ઉમેરાઓ પૈકી એક ડોક્યુમેન્ટ્રી છે “સ્મિતા પાટીલઃ અ બ્રિફ ઈન્કેન્ડેસન્સ.” આ દસ્તાવેજી તેમના જીવન, કલા અને ભારતીય સિનેમા પરના પ્રભાવને પ્રકાશિત કરે છે. અગ્રણી ફિલ્મ નિર્માતા દ્વારા દિગ્દર્શિત આ દસ્તાવેજી ફિલ્મ સ્મિતા પાટીલની જીવનયાત્રાનો સાર કેપ્ચર કરે છે અને તેની કલાત્મકતા અને તેણે ફિલ્મ ઉદ્યોગ પર છોડેલી છાપ દર્શાવે છે.
ફિલ્મ નિર્માતાઓ તેમને એક પ્રેરણા તરીકે સ્વીકારે છે
સમકાલીન સિનેમા પર સ્મિતા પાટીલનો પ્રભાવ સ્વાભાવિક છે. ઘણા અભિનેતાઓ અને ફિલ્મ નિર્માતાઓ તેમને એક પ્રેરણા તરીકે સ્વીકારે છે, તેમના સમર્પણ અને પાત્રોના અધિકૃત ચિત્રણનું અનુકરણ કરવાનો પ્રયાસ કરે છે.
મહિલા કેન્દ્રિત ફિલ્મો પ્રથમ પસંદગી
સ્મિતા મુંબઈમાં મહિલા કેન્દ્રમાં જોડાઈ કારણ કે તે મહિલાઓની દુર્દશા દૂર કરવા કંઈક કરવા માંગતી હતી. તેણીએ એવી ફિલ્મોને ટેકો આપ્યો જે મધ્યમ-વર્ગની ભારતીય મહિલાઓના રોજિંદા જીવનને દર્શાવે છે અને ભારતીય સમાજમાં મહિલાઓના મહત્વ પર ભાર મૂકે છે.
ડિલિવરી પછીની તકલીફોને કારણે સ્મિતાનું અકાળે અવસાન થયું હતું. તેણીના અવસાન પહેલા તેણી માત્ર છ કલાક તેના પુત્ર પ્રતિક બબ્બરને જોવા માટે જીવતી હતી. 20 વર્ષ પછી, ભારતના શ્રેષ્ઠ નિર્દેશકોમાંના એક મૃણાલ સેને કહ્યું કે અભિનેત્રીનું મૃત્યુ તબીબી ગેરરીતિને કારણે થયું હતું.
મહત્વાકાંક્ષી અભિનેત્રીઓ માટે પ્રેરણા
સ્મિતા પાટીલનો વારસો આજે પણ અસરકારક અને પ્રભાવશાળી છે. ભારતીય સિનેમામાં તેમનું યોગદાન મહત્વાકાંક્ષી અભિનેત્રીઓ માટે પ્રેરણાનું પ્રતીક છે અને ફિલ્મ પ્રેમીઓ માટે અપાર ગૌરવનું સ્ત્રોત છે. જેમ જેમ આપણે તેણીને યાદ કરવાનું ચાલુ રાખીએ છીએ અને તેના કાર્યોની પ્રશંસા કરીએ છીએ,
એન્ડ્રુ રોબિન્સને તેમના પુસ્તક સત્યજીત રેઃ ધ ઇનર આઇમાં લખ્યું છે કે – “Smita Patilને પ્રેમની સમજ હતી, તેના અભિનયમાં ઘણી પ્રામાણિકતા અને હૂંફ જોવા મળી હતી. તે બોહેમિયન હતી. તે વર્ગ સભાન નહોતી, તેના બદલે ખૂબ જ બબલી હતી, ભરપૂર હતી. તેના વિચારો અને કાર્યમાં તેણીને ક્યારેય નીચી અથવા ઉદાસીન દેખાતી નથી.”
સત્યજિત રેએ એકવાર કહ્યું હતું કે, “સ્મિતા પાટીલનું સ્થાન લઈ શકે તેવું કોઈ નથી”.
ફિલ્મ નિર્માતા મહેશ ભટ્ટે ઉમેર્યું, “સ્મિતામાં કંઈક ખાસ હતું .શરૂઆતથી જ્યારે મેં અર્થ બનાવવાનું નક્કી કર્યું , ત્યારે હું તેને પત્ની તરીકે અને બીજી સ્ત્રી તરીકે બે શક્તિશાળી અભિનેત્રીઓ સાથે બનાવવા માંગતો હતો. પાછળ ફરીને જોતા મને ગર્વ થાય છે કે સ્મિતા પાટીલ [શબાના આઝમી સાથે] એ અર્થ જે હતો તે બનાવ્યો.”
અભિનેતા નવાઝુદ્દીન સિદ્દીકીએ પાટીલની સુંદરતાની પ્રશંસા કરી અને કહ્યું, “સ્મિતા પાટીલ એક સામાન્ય ભારતીય છોકરી તરીકે દેખાશે. પરંતુ તેનાથી વધુ સુંદર કોઈ દેખાતું ન હતું. જો તે આજે અહીં હોત, તો તે આંતરરાષ્ટ્રીય ફિલ્મ નિર્માતાઓ માટે પ્રિય હોત. પશ્ચિમ તેના તરફ ખેંચાયું હતું.”
ચાલો સ્મિતા પાટીલની પ્રતિભા અને તેણે અભિન યથી આપણા હૃદયમાં જે અમીટ છાપ છોડી છે તે યાદ કરી સ્મિતાજીને વંદન કરીએ.
આ પણ વાંચો- Living legend-બોલિવૂડની એવરગ્રીન સ્ટાર રેખા
