Kanu Jani 
Muslim Reservation- આ બાબાબતે કોંગ્રેસે પહેલ કરી 2004માં આંધ્રપ્રદેશના મુસ્લિમોને અનામત આપી હતી, પરંતુ હાઈકોર્ટે તેને રદ કરી દીધી હતી.
વડાપ્રધાન મોદીએ રાજસ્થાનમાં ટોંક ખાતે જાહેરસભાને સંબોધતાં કોંગ્રેસ અને તેના ઘટક પક્ષોના મુસ્લિમ તુષ્ટિકરણ બાબતે આકરા પ્રહાર કર્યા હતા : 2004માં કેન્દ્રમાં કોંગ્રેસની સરકાર બની કે તરત જ તેનો પહેલો પ્રયાસ આંધ્ર પ્રદેશમાં એસસી/એસટીની અનામત ઘટાડવાનો અનેMuslim Reservation-મુસ્લિમોને અનામત આપવાનો હતો. આ એક પાયલોટ પ્રોજેક્ટ હતો, જેને કોંગ્રેસ આખા દેશમાં અજમાવવા માંગતી હતી.
મુસ્લિમોને અનામત આપવાનો મુદ્દો ફરી રાજકીય ચર્ચામાં આવ્યો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ કોંગ્રેસ પર અનુસૂચિત જાતિ અને જનજાતિનો ક્વોટા છીનવીને લઘુમતીઓને આપવાનું ષડયંત્ર રચવાનો આરોપ લગાવ્યો છે.
આંધ્ર પ્રદેશમાં કોંગ્રેસ મુસ્લિમ ક્વોટા લાગુ કરનાર પ્રથમ રાજ્ય
એમ મોદીએ મંગળવારે રાજસ્થાનમાં એક રેલીમાં જણાવ્યું હતું. અવિભાજિત આંધ્રપ્રદેશમાં મુસ્લિમોના સામાજિક, શૈક્ષણિક અને આર્થિક રીતે પછાત વર્ગોને સામેલ કરવાની માંગ 1960ના દાયકાથી ચાલી રહી હતી. અહીં, ધોબી અને વણકર જેવા કેટલાક વર્ગો ગરીબ હતા અને શિક્ષણ અને સામાજિક-આર્થિક સ્થિતિની દ્રષ્ટિએ અનુસૂચિત જાતિથી પાછળ હતા.
ઓગસ્ટ 1994માં, કોંગ્રેસના તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી કે વિજયભાસ્કર રેડ્ડીએ મુસ્લિમોની અમુક શ્રેણીઓ જેમ કે ધોબી અને વણકરોને OBC યાદીમાં સામેલ કરવાનો સરકારી આદેશ જારી કર્યો હતો. પરંતુ ક્વોટાનો અમલ થયો ન હતો.
Muslim Reservation માટે એક સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી
જસ્ટિસ પુટ્ટુસ્વામીની આગેવાની હેઠળના ઓબીસી કમિશનને ઓબીસી યાદીમાં વધુ મુસ્લિમોના સમાવેશના મુદ્દા પર વિચારણા કરવાનું કામ સોંપવામાં આવ્યું હતું. ચંદ્રબાબુ નાયડુની તેલુગુ દેશમ પાર્ટીની સરકાર, જે તરત જ સત્તામાં આવી, તેણે પુટ્ટુસ્વામી કમિશનને જાળવી રાખ્યું અને તેને છ ટર્મ આપી. આયોગે 2003માં નાયડુ સરકારને તેનો અહેવાલ સુપરત કર્યો હતો, પરંતુ તેને જાહેર કરવામાં આવ્યો ન હતો.
સરકારની રચનાના 56 દિવસમાં અનામત આપવામાં આવી
જુલાઈ 2004માં, ચૂંટણીમાં નાયડુને હરાવ્યા બાદ કોંગ્રેસ સરકારની રચનાના 56 દિવસની અંદર, વાયએસ રાજશેખર રેડ્ડીએ પક્ષના ચૂંટણી ઢંઢેરામાં આપેલા વચનને પૂર્ણ કરીને મુસ્લિમોને 5% અનામત આપવાના આદેશો જારી કર્યા. હાલની ચાર શ્રેણીઓ (A થી D) ઉપરાંત એક નવો વિભાગ – કેટેગરી E – બનાવીને મુસ્લિમોને OBC યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા.
YSR ના પગલાથી રાજ્યમાં કુલ આરક્ષણ 51% થઈ ગયું, કારણ કે OBC કેટેગરી A થી D માટે 25%, SC માટે 15% અને ST માટે 6% ના વિવિધ હેડ હેઠળ હાલની અનામત જાળવી રાખવામાં આવી હતી.
આંધ્ર પ્રદેશ હાઈકોર્ટે આ આદેશને ફગાવી દીધો
સપ્ટેમ્બર 2004માં, આંધ્ર પ્રદેશ હાઈકોર્ટે આદેશને એ આધાર પર ફગાવી દીધો કે તે અનામત પર સુપ્રીમ કોર્ટની 50% મર્યાદાની વિરુદ્ધ હતો. નવેમ્બર 2004માં વાયએસઆર સરકારે જસ્ટિસ દલવા સુબ્રમણ્યમના નેતૃત્વમાં ઓબીસી કમિશનનું પુનર્ગઠન કર્યું. ઓક્ટોબર 2005માં તેણે શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ અને રાજ્ય સરકારની નોકરીઓમાં મુસ્લિમોને 5% અનામત આપતો વટહુકમ બહાર પાડ્યો હતો. આ વટહુકમ પાછળથી એક્ટ દ્વારા બદલવામાં આવ્યો.
સરકારે ફરી અનામત આપી
નવેમ્બર 2005માં આંધ્રપ્રદેશ હાઈકોર્ટની પાંચ સભ્યોની બેન્ચે આ કાયદાને ફગાવી દીધો હતો. જુલાઈ 2007માં, મુસ્લિમોના સામાજિક-શૈક્ષણિક પછાતપણા અંગે ન્યાયમૂર્તિ સુબ્રમણ્યમના અહેવાલના આધારે, YSR સરકારે બીજો વટહુકમ બહાર પાડ્યો. આ હેઠળ Muslim Reservation 50% ની મર્યાદામાં અનામત લાવીને, ગરીબ મુસ્લિમોની 14 શ્રેણીઓને 4% ક્વોટા પ્રદાન કરવામાં આવ્યો હતો.
સુપ્રીમ કોર્ટે રદ કરી
સુપ્રીમ કોર્ટે તેના પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો. આની ટીકા કરતાં સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે આ ધર્મના આધારે અનામત પર બંધારણીય પ્રતિબંધને બાયપાસ કરવાનો પ્રયાસ છે.
જોકે, મુસ્લિમ કોટા સમર્થકોનું કહેવું છે કે તે ધર્મ પર આધારિત નથી. તેમની દલીલ છે કે તેમાં મુસ્લિમોના માત્ર 14 સામાજિક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત જૂથોનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે, સિંહાલી, મુસ્લિમ ધોબી (ધોબી), ફકીરો, ગાર્ડી મુસ્લિમો, ગોસાંગી મુસ્લિમો, કીલુ ગુરરાવલ્લુ મુસ્લિમો, વાળંદ, લબ્બીસ, કુરેશીઓ, શેખ અને તુર્કા કાશા. .
મુસ્લિમ ક્વોટા પર આંધ્ર પ્રદેશ સરકારની દલીલ
સરકાર સૈયદ, મુઘલ, પઠાણ, ઈરાની, આરબ, બોહરા, ખોજા અને અન્ય વર્ગોને સામાજિક અને શૈક્ષણિક રીતે પછાત વર્ગના મુસ્લિમો કરતાં શ્રેષ્ઠ માનતી હતી. સત્તાવાર સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, 2004-5 અને 2023-24 વચ્ચે MBBS, એન્જિનિયરિંગ, MCA, MBA, B.Ed અને અન્ય વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં પ્રવેશ મેળવીને 20 લાખથી વધુ મુસ્લિમ વિદ્યાર્થીઓએ લાભ લીધો છે. અનામત મળ્યા બાદ ઉચ્ચ વ્યાવસાયિક અભ્યાસક્રમોમાં મુસ્લિમોની નોંધણી વધી છે.
કેન્દ્રમાં અનામતની દરખાસ્ત અટકી
2014 માં તેલંગાણાની રચના પછી, પ્રથમ મુખ્ય પ્રધાન કે ચંદ્રશેખર રાવે મુસ્લિમો માટે તેમની વસ્તીને અનુરૂપ ક્વોટા 4% થી વધારીને 12% કરવાનું વચન આપ્યું હતું. 16 એપ્રિલ, 2017 ના રોજ એક વિશેષ સત્ર દરમિયાન, તેલંગાણા ગૃહે મુસ્લિમોમાં પછાત વર્ગો માટે અનામત વધારીને 12% કરવાનો ઠરાવ પસાર કર્યો, રાજ્યમાં કુલ ક્વોટાને 50% થી વધુ લઈ ગયો. દરખાસ્તમાં ST માટે અનામત 6% થી વધારીને 10% કરવાની પણ માંગ કરવામાં આવી હતી, જે કેન્દ્રને મોકલવામાં આવી હતી. દરખાસ્ત હજુ પણ કેન્દ્રમાં અટવાયેલી હોવાથી તેનો અમલ થયો નથી.
આ પણ વાંચો- SAM PITRODA મુદ્દે હવે કોંગ્રેસે હાથ ખંખેરી લીધા, કહ્યું PM મોદીના ચૂંટણી પ્રચારથી..
